این ائتلاف به حذف داعش منتهی نخواهد شد

دیپلماسی ایرانی: ترس از گسترش فعالیت های گروه تروریستی داعش، آمریکا را بر آن داشت تا طی فراخوانی همه کشورهای را به ائتلافی ضد تروریستی دعوت کند. ائتلافی که در پاریس برگزار شد اما غایب مهمی داشت. ایران مهمترین غایب این ائتلاف بود. هرچند فرانسه سعی می کرد، دیگران را نسبت به حضور ایران متقاعد کند اما عربستان و آمریکا بر مواضع خود مبنی بر عدم حضور ایران تاکید کردند. اما در این میان موضع گیری های ترکیه نسبت به ائتلاف قابل توجه است. ترکیه اعلام کرده بود در صورتی در کنار ائتلاف می ایستد که عربستان در آن حضور نداشته باشد. دراقع ترکیه ائتلاف منهای عربستان را می خواهد. هرچند آمریکا خروج ترکیه را چندان حائز اهمیت ندانست اما باز هم اعلام کرد که تلاش می کند ترکیه را برای همراه با ائتلاف متقاعد کند. ترکیه و عربستان پس از شروع تحولات عربی به دو جناح مقابل هم تبدیل شدند. ترکیه حامی و عربستان مخالف اخوان. موضع گیری های این دو نسبت به تحولات عربی در مصر موجب ادامه انتقادها به حضور هر یک در ائتلاف ضد تروریسم شد. هرچند که در مورد سوریه مواضع مشترکی داشتند. دکتر محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه و کارشناس ارشد روابط بین الملل در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی به علل موضع گیری های ترکیه و همچنین نتیجه ائتلاف پرداخته است که در ادامه می خوانید:

دلایل موضع گیری ترکیه نسبت به عربستان در ائتلاف ضد تروریسم و همچنان کنار کشیدن آنکارا از این ائتلاف چیست؟

ترکیه بر اساس جایگاهی که در منطقه برای خود قائل است انتظار داشت رهبری ائتلاف را به این کشور بدهند ، در حالی که آمریکا عربستان و مصر را به عنوان دو محور منطقه ای کنترل و مهار خطر روزافزون تروریسم دینی و مذهبی داعش معرفی کرد. این مسئله هم به دلیل خدشه دار کردن پرستیژ ترکیه و هم از منظر اختلافاتی که این کشور با هر دو کشور مصر و عربستان دارد، سبب شد ترکیه به این ائتلاف نپیوندد. ترکیه یکی از حامیان اصلی اخوان المسلمین در منطقه خاورمیانه است؛ بنابراین با آقای سیسی و دولت جدید مصر مشکل دارد و ترجیح می دهد در ائتلافی که قرار است کنار او قرار بگیرد حضور نیابد. از سوی دیگر عربستان به شدت مخالف اخوان است و کمک های گسترده و همه جانبه ای  به براندازی دولت اخوانی به رهبری محمد مرسی در مصر داشته و در حال حاضر نیز فشارهای سنگینی به کمک متحدان کوچک دیگرش در حاشیه خلیج فارس بر قطر در زمینه پناه دادن و حمایت از عناصر اخوانی وارد می کند. یکی دیگر از زمینه های عمده اختلاف ترکیه و عربستان به موضوع فلسطین و اختلافات عمیق و راهبردی دو کشور در حمایت از گروه های فلسطینی و ضدیت با اسراییل بر می گردد. عربستان حامی اصلی دولت خودگردان فلسطینی به رهبری محمود عباس و جناح فتح است و از سوی دیگر، از مواضع جنایتکارانه اسراییل علیه حماس و مردم غزه، تلویحا حمایت می کند؛ اما ترکیه، طی سال های اخیر به حماس نزدیک شده، نوار غزه را به عنوان عمق استراتژیک خود در سرزمین های فلسطینی قرار داده و در این زمینه، با اسراییل نیز وارد چالش ها و تنش های سیاسی عمیقی شده است. مجموعه این اختلافات سبب شده است تا ترکیه از اعتبار بخشیدن به ائتلافی که عربستان و البته مصر در آن نقش بازیگران اصلی را ایفا می کنند سر باززده و در آن حضور نیابد.

آیا ما شاهد جناح بندی هایی در ائتلاف ضد تروریسم هستیم؟ با توجه به اینکه عربستان و آمریکا خواهان عدم حضور ایران در این ائتلاف هستند

تجارب تاریخی نشان از آن دارد که هر طرحی که در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، با حذف قدرت های اصلی منطقه ای شکل گرفته سرانجام مثبتی نداشته و نتوانسته است به اهداف استراتژیک خود دست یابد . در این مورد هم  همانطور که برخی مقامات آمریکایی همچون ریچارد هاس نیز اشاره کرده، حذف قدرته ای اصلی منطقه از جمله ایران و سوریه از این ائتلاف و همچنین اختلاف نظر ترکیه و عربستان و در نهایت کنار کشیدن ترکیه سبب خواهد شد تا ائتلاف ضد داعش به عنوان نیرویی یکدست، منسجم و یکپارچه عمل نکرده و در نهایت این اختلافات و عدم همراهی ها باعث حذف یا تضعیف داعش نخواهد شد.

چرا کشورها با وجود اهتمامی که نسبت به مبارزه با تروریسم از خود نشان می دهند، اما نمی توانند زیر یک چتر باشند؟ تا چه حد فضای شیعه- سنی حاکم بر منطقه مانع می شود؟ یا استراتژی های ترکی-قطری، آمریکا-عربستان و ایران از طرف دیگر است؟

به نظر می رسد زمانی که از سطح تحلیل دولتی به نحوه شکل گیری ائتلاف ضد داعش بنگریم، مباحث کمتر نشأت گرفته از اختلافات مذهبی و بیشتر متأثر از بحث نمایش و افزایش قدرت است. در جریان شکل گیری این ائتلاف هر یک از کشورهای با نفوذ منطقه خواهان ایفای نقش محوری در مبارزه با داعش هستند.  حال آنکه کشوری همچون سوریه که مستقیماً متأثر از قدرت یابی داعش بوده و دلایل جدی برای مبارزه با آن دارد، با اعمال فشار نیروهای مخالف کنار گذاشته شده و برخی دیگر همچون عربستان که خود اساساً از حامیان این گروه بوده و  پیوستن آنها به این ائتلاف نیز چیزی جز تلاش برای بهره برداری سیاسی از موقعیت پیش آمده نیست، به عنوان محور این ائتلاف معرفی شده است .  

دلیل عدم امضای پیمان بمباران داعش از سوی ترکیه چیست؟

هر چند وزارت خارجه آمریکا عدم همراهی ترکیه  با ائتلاف ضد داعش  را موضوع مهمی ندانسته و اعلام امیدواری کرده است که با ادامه  رایزنی ها با ترکیه  درباره نقشش در ائتلاف علیه داعش ، این کشور را نیز با خود همراه کند، اما باید توجه کرد که دولت آمریکا برای مهار این خطر به حضور و حمایت ترکیه احتیاج دارد و نمی تواند بدون حضور این بازیگر تأثیرگذار انتظار رفع خطر را داشته باشد. ترکیه که دارای دومین ارتش بزرگ در ناتو پس از آمریکا بوده و میزبان پایگاه بزرگ آمریکایی اینجیرلیک است. اما بر اساس برخی اطلاعات ترکیه در حال حاضر به دروازه ورود  نیروهای داعش به عراق و سوریه تبدیل شده است؛ به گونه ای که تا کنون بیش از 1200 جنگجوی اروپایی از این کشور وارد سوریه شدند و روزانه 20 نفر از مرز این کشور وارد سوریه می شوند. دولت ترکیه تا کنون اقدامی جدی برای جلوگیری از این امر انجام نداده و عدم پیوستن آن به ائتلاف، احتمال تسهیل عبور و مرور نیروهای داعش و سرباز گیری آنها را تقویت خواهد کرد. بنابراین با وجود غیبت کشورهای اثر گذاری همچون ایران و سوریه در این ائتلاف، چنانکه دولت آمریکا نتواند ترکیه را نیز مجاب کند که به این ائتلاف بپیوندد، می توان گفت نابودی گروه  داعش در آینده نزدیک توسط این اعتلاف تحقق نخواهد یافت. 

انتشار اولیه: جمعه 4 مهر 1393 / باز انتشار : چهارشنبه 9 مهر 1393