ایران و صد و دوازدهمین کنگره ایالات متحده

دیپلماسی ایرانی: صد و دوازدهمین کنگره ایالات متحده در پنجمین روز از ماه ژانویه، نخستین جلسه خود را تشکیل داد. رئیس جدید کنگره ایالات متحده این بار از طیف جمهوری خواهان بود. کنگره جدید هم درست مانند تمام کنگره های پیشین مرکز ثقل فعالیت های خود را بر مسائل و دغدغه های داخلی متمرکز می کند. این کنگره بیشتر جناحی عمل خواهد کرد و البته که هدف اصلی تمام انتقادها هم باراک اوباما خواهد بود و دلیل خاصی هم برای این مخالفت وجود ندارد الا آنکه وی باراک اوباما است.

بوهنر پیش از این وعده اصلاح و بازنگری لایحه بهداشت عمومی را داده بود. البته با توجه به ارای دموکرات ها در سنا که بیش از جمهوری خواهان است، احتمال موفقیت وی در این مسیر بسیار اندک است. وی برای پیشی گرفتن از حق وتوی در اختیار رئیس جمهور هم به بیش از دو سوم آرای کنگره نیاز دارد. جمهوری خواهان به دنبال کاهش بودجه های فدرال هستند و البته به چالش کشیدن سیاست های دولت در تقویت اقتصاد و شغل زایی. آنچه که عیان است این است که باراک اوباما برای دو سال آتی با کنگره ای روبه رو است که نه تنها با وی موافق نیست که با وی عناد هم دارد. کنگره ای که وی باید دورتادور آن مانور دهد و برای دو سال باقی مانده از عمر ریاست جمهوری اش برای هر حرکت کوچکی از آنها اجازه طلب کند. اوباما اخیرا ویلیام دیلی را به عنوان رئیس دفتر کارکنان خود منصوب کرده است. انتخابی که نشان می دهد اقتصاد و جانبداری هر دو حزب برای رفع موانع همچنان در راس اولویت های کاری او قرار دارد.

برای بسیاری از تحلیل گران مسائل خارجی مشخص نیست که تغییر ترکیب کنگره ایالات متحده چه تاثیری بر سیاست خارجی این کشور می گذارد؟ در مبحث سیاست خارجی هم، قلب بحث ما در باب پرونده هسته ای ایران است، مناقشه صلح میان فلسطین و اسرائیل و جنگ در افغانستان.

همه سیاست خارجی را در حوزه اختیارهای قوه مجریه می دانند و البته که مهم ترین تصمیم های سیاسی در کاخ سفید گرفته می شود. به عنوان مثال مجلس سنا شاید در تبیین سفیر برای سوریه تعلل به خرج داد، اما در نهایت باراک اوباما سفیر خود را به دمشق منصوب کرد. بنابراین بسیار بعید است که سیاست خارجی دولت باراک اوباما به دنبال تغییر در کابینه، متحمل گردش های صد و هشتاد درجه ای شود. رئیس جدید کمیته سیاست خارجی کنگره، رز لتینن به صراحت مخالفت خود را با ایران به تصویر کشیده و البته از حامیان دو آتشه اسرائیل هم است. خانم رز قرار است سیاست های کاخ سفید در قبال ایران را به باد انتقاد بگیرد و البته که مخالف سرسخت استراتژی های اوباما در قبال مسائل خاورمیانه هم است. با تمام این اوصاف خانم لتینن به تنهایی توانایی وضع قانون در حوزه سیاست خارجی با تعریف رویکردی جدید را در این باره ندارد. شاید باراک اوباما در خصوص پرونده هسته ای ایران و مناقشه صلح در خاورمیانه با چالش هایی از سوی کمیته سیاست خارجی کنگره روبه رو شود اما یافته ها و دستورالعمل های کمیته نمی تواند خط مشقی لازم الاجرا برای وی باشد.

طبیعی است که اوباما برای دیگر مسائل هم به حمایت کنگره نیاز دارد. شاید سیاست خارجی تبدیل به ابزاری برای گروگان گیری جمهوری خواهان در قبال کاخ سفید شود. خانم لتینن در ماه دسامبر در مورد پرونده هسته ای ایران گفت: ایران تهدید شماره یک، شماره دو و شماره سه سیاست خارجی ما است. این بدان معنا است که سوریه و ترکیه هم که مورد شدید ترین انتقادهای خانم لتینن قرار گرفته اند، می توانند مدتی در آرامش باشند چرا که ایران در راس هرم کاری کمیته جدید سیاست خارجی کنگره قرار دارد.  البته حضور خانم لتینن در این کمیته نباید باعث نگرانی ایرانی ها شود. فکر می کنید چه کار جدیدی از دست خانم لتینن در قبال پرونده هسته ای ایران برمی آید؟ اعمال تحریم های بیشتر و یا تشدید تحریم های موجود؟ روی اوردن به گزینه نظامی ؟ خارج کردن نام مجاهدین خلق از لیست حامیان تروریست؟ اعمال تحریم کامل و تمام عیار بر ایران مانند کوبا؟ تبدیل کردن تمایل به تغییر نظام در ایران به اولویتی برای ایالات متحده؟ شاید تمام این مسائل رویای خانم لتینن باشند اما او در جایگاهی قرار ندارد که بتواند تمام آنها را تمام و کمال اجرا کند.

بی شک باراک اوباما برای تشدید تحریم ها علیه ایران از سوی افکار عمومی تحت فشار جدی قرار گرفته است، اما هیچ گاه نشانه ای وجود نداشته است که وی یا اعضای کابینه او قرار است در مسیر سبک گیری بر ایران و یا تلطیف موضع خود علیه این کشور قرار گیرند. دو سال است که مخالفان ایران نظیر خانم هیلاری کلینتون در وزارت امور خارجه، استورات لوی در خزانه داری و دنیس راس در کاخ سفید انواع تحریم ها را بر ایران وارد کرده اند. در این فضا امکان تلطیف موضع در قبال ایران از سوی اوباما وجود ندارد.

هیچ شکی وجود ندارد که صد و دوزادهمین کنگره با در حاشیه جا دادن جنبش اعتراضی تی پارتی در کنار خود، چالیشی برای باراک اوباما در حوزه داخلی و تا حدودی در سیاست خارجی است. این در حالی است که کاخ سفید اندک اندک خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری 2012 هم مهیا می کند.

در حوزه سیاست خارجی، باراک اوباما می تواند بیشترین آسیب ها را از سوی ایران متحمل شود. وی در حوزه عراق و افغانستان از حمایت هر دو حزب برخوردار است و در حوزه خاورمیانه هم کسی انتظار خبر خوشی را ندارد. شاید ایران و پرونده هسته ای این کشور در لیست دستورالعمل های آقای اوباما شماره یک تا سه را به خود اختصاص دهد و البته که لیست کاری وی از لیست خانمی که ریاست کمیته سیاست خارجی را عهده دار ست، از اهمیت بیشتری برخوردار است. جمهوری خواهان و خانم لتینن بی شک بحث پرونده هسته ای ایران را به امنیت ملی ایالات متحده نسبت می دهند و در شرایطی که قدم زدم اوباما در دو مسیر تعامل و تحریم، ثمری به دنبال نداشته باشد، وی با پرسش های بسیاری روبه رو خواهد شد. پرسش هایی که تنها از سوی کمیته سیاست خارجی کنگره  مطرح خواهد شد بلکه  انتقاد جمهوری خواهان را هم به دنبال خواهد داشت.

ایران در زمره پرونده هایی است که کاخ سفید مایل است تا پیش از انتخابات 2012 میلادی، آن را بسته و به موفقیت در آن ببالد. هیلاری کلینتون در همین راستا در دسامبر برای نخستین بار تاکید کرد که غنی سازی اورانیوم حق ایرانیان است و شاید غرب در آینده ای نزدیک در توافق با ایران به این حق احترام بگذارد. شاید در ایران کمتر بر روی فشارهایی که از سوی غرب بر ایران تحمیل شود، تمرکز کنند و بیشتر به تعامل با دولت باراک اوباما بیندشند. دولتمردان در ایران شاید کمتر بهانه در اختیار تندروهایی مانند لتینن قرار دهند و از حرکت هایی که انتقادهای بیشتر غرب را بر می انگیزد خودداری کنند.  

درست است که سیاست باراک اوباما در قبال ایران برای ایرانی ها ناامید کننده بود، اما ایرانی ها باید بدانند که حل و فصل پرونده هسته ای در شرایطی که اوباما بر سمند قدرت در کاخ سفید نشسته است بسیار آسان تر از تعامل با مردی است که در سال 2012 بر مسند او تکیه می زند. نگاه حداقلی به این پرونده این است که عباراتی مانند نشست استانبول و گفتگوها میان ایران و گروه پنج به اضافه یک، باراک اوباما، صد و دوازدهمین کنگره آمریکا و انتخابات ریاست جمهوری در سال 2012 میلادی، می تواند آنها را به فکر وادارد.