مذاکرات فرسایشی به نفع هیچ طرفی نیست

تاکید بر مضر بودن مذاکرات فرسایشی، بررسی تاثیر اعمال تحریم‌های جدید در آستانه مذاکرات استانبول بر نتیجه این مذاکرات، نتیجه سیگنال‌های مثبتی که ایران و آمریکا به یکدیگر می‌فرستند و تاثیرات مثبت و منفی ترکیه، چین و روسیه بر مسائل اساسی سیاست خارجی ایران از جمله نکاتی بود که سیدمحمدصادق خرازی در گفتگویی مشروح که خبرنگاران خبرگزاری ایسنا در آستانه مذاکرات قریب‌الوقوع ایران با 1 + 5 در استانبول با وی داشتند، مطرح کرد.

معاون  وزیر امور خارجه پیشین کشورمان با مثبت ارزیابی کردن مذاکرات ژنو3، با بیان این که آثار مثبت را می‌شود در اظهارات هیلاری کلینتون در پیش از نشست دیدکه موافقت مشروط با غنی‌سازی در ایران را مطرح می‌کند، اظهار داشت:«البته اولین‌بار نیست که آمریکایی‌ها چنین مطالبی را مطرح می‌کنند.»

وی با بیان اینکه «در دو سوی آتلانتیک توافق مشترکی است که می‌تواند سرآغاز یک جریان باشد. احمدی‌نژاد نیز اعلام کرد ما قائل به بازی برد ـ برد و تعامل و گفت‌وگو هستیم. دوره تقابل سپری شده و دوره تعامل آغاز شده است»، ادامه داد:« این‌ها سیگنال‌هایی است که می‌تواند نشان دهنده نزدیک شدن دو طرف باشد. اوباما هم در اظهاراتی اعلام کرد که تمام کشورها باید رفتاری محافظه‌کارانه با ایران داشته باشند تا بتوانند موضوع ایران را به جمع‌بندی و راه حل برسانند. سخنان اوباما حاکی از نزدیک شدن گام‌ها برای درک مشترک است. امیدواریم این درک همکاری مشترک به راه برون رفت از مشکل به صورت مشترک نیز منتج شود.»

این کارشناس برجسته مسائل سیاست خارجی ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات در چارچوب منافع ملی ایران دنبال شود، به  روح استکبار و نظام سلطه که همواره خواهان ایجاد تحمیل‌های زیادی است تا از آن طریق بتواند امتیاز بیش‌تری بگیرد اشاره کرد و تصریح کرد:«متاسفانه شاهدیم تحریم‌های یک‌جانبه و دوجانبه میان آمریکا و اروپا علیه ایران تا پیش از مذاکرات استانبول در حال طراحی است. این یک توطئه‌ است و این توطئه به منزله مخدوش کردن فضای مثبتی است که در حال شکل‌گیری است. اگر سخنان اوباما، کلینتون، اشتون و مقامات اروپایی ایجابی است و بنای‌شان بر گفت‌وگو و تعامل با ایران و رسیدن به همکاری مشترک است، ضرورت ندارد سخن از تحریم‌ها بگویند.»

وی با متناقض خواندن رفتار آمریکا و اروپا در قبال ایران و در خصوص تحریم‌ها تاکید کرد که آنها با این اقدامات به نتیجه نمی‌رسند زیرا حسن نیت؛ حسن نیت می‌خواهد. هر گام مثبتی نیاز به گام مثبت دارد، نمی‌تواند گام مثبت یک‌طرفه باشد. روابط سیاسی مانند یک جاده دو طرفه است.

خرازی در بخش دیگری از این گفتگو به رابطه ایران و آمریا و تاثیر مذاکرات ژنو3 و استانبول بر این رابطه اشاره کرد و افزود:« الزاما سینگنال مثبت از سوی دو طرف در مذاکرات منتج به رابطه نمی‌شود. سیگنال‌های مثبت می‌تواند منتج به ایجاد فضای درک مشترک شود. باید در نظر داشت مناسبات ایران و آمریکا بسیار پیچیده‌تر از آن است که با این موارد به راه‌حلی برسد. دیوار بی‌اعتمادی میان دو کشور بسیار بلندتر از این‌هاست و پیچیدگی‌های کار سیاسی میان آمریکا و ایران و پیچیدگی‌های کار اقتصادی مناسبات و روابط دو جانبه و امنیتی و نظامی بسیار زیاد است. در کنار این پیچیدگی‌ها، عوامل مزاحم در به نتیجه رسیدن یا عادی کردن روابط و مناسبات زیاد داریم. این عوامل مزاحم اعم از لابی صهیونیستی، اعراب و ایرانی‌های مخالف قابل توجه است و می‌توان گفت این عوامل و عناصر مزاحم در خارج از ایران وجود دارد. اما در ایران هیچ عامل و عنصر مزاحمی در این زمینه وجود ندارد.»

وی اضافه کرد: «برخی از مخالفان مذاکره با آمریکا امروز در مقام عمل هستند و عقلانیت سیاسی در مخالفان‌شان وجود دارد که منافع ملی را در نظر می‌گیرند. اگر این افراد بتوانند منافع ملی را تامین کنند با اعتمادی که مقام معظم رهبری به آن‌ها دارد شانس بیش‌تری برای حل و فصل مسائل دارند.»

خرازی با بیان این که تصور من این است که با یک لبخند و یک سیگنال مناسب نمی‌توان در مناسبات سیاسی عادی‌سازی کرد، یادآور شد: عادی‌سازی مناسبات مستلزم یک استراتژی، درک، فهم و منافع و تهدیدات مشترک است که آن‌ها را بر سر یک میز بنشاند تا دکترینی تنظیم کنند و بر اساس آن مذاکرات را پیش برند.

معاون وزیر امور خارجه پیشین کشورمان همچنین اظهار داشت:« مذاکره برای رسیدن به هدفی قابل فهم، معنا دارد تا بتواند مسائل را حل و فصل کند. اگر آن‌ها فقط بخواهند در یک نشست خودشان شنونده حرف‌های خود باشند و دو طرف فقط حرف‌های خود را بزنند، گوینده باشند و شنونده نباشند، مذاکرات موفق نخواهد بود.»

خرازی اضافه کرد:« مذاکرات جامع بخش‌های مختلفی دارد که موضوع امنیت منطقه، اقتصاد، توسعه و کمک به کشورهای در حال توسعه و مسائل اطلاعاتی و امنیتی دنیا را شامل می‌شود. همه این موارد می‌تواند در آن بگنجد. اما متاسفانه در برخی اوقات طرف‌ها بیش‌تر شنونده حرف‌های خود بودند اما ظاهرا در نشست "ژنو 3" به توافقی رسیدند تا بتوانند در نشست استانبول تعهدات را انجام دهند.»

وی ابراز امیدواری کرد که تعهدات نشست استانبول در چارچوب منویاتی باشد که مقام معظم رهبری ترسیم کرده است و گروه مذاکره کننده بتوانند با بینش و کلان‌نگری حقوق حقه ملت ایران را ترسیم کنند.

او با تاکید بر اینکه «هنر دستگاه دیپلماسی و مذاکره کننده ارشد ایران باید این باشد که بتواند مذاکرات هم‌جانبه و جامع را جا بیندازد و آن را به طرف مقابل تحمیل کند»، یادآور شد:«در حال حاضر ما دو صدا می‌شنویم از یک سو صدای ایرانی و دیگری صدای غربی. هر دو طرف یک نگاه خاص دارند اما ما به این دلیل نگاه ملی خود ترجیح می‌دهیم شنونده نگاه طرف ایرانی باشیم. »

خرازی در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به اینکه «احمدی‌نژاد برای نقش بازی کردن ترکیه و برزیل مشروعیت قائل است»، اظهار داشت:« حسن‌نیتی که دولت امروز ترکیه دارد با سال‌های پیش قابل مقایسه نیست. هیچ زمان در طول تاریخ مناسبت‌مان با ترکیه، از دوره‌ی عثمانی تاکنون، تا این میزان منافع و تهدیدات مشترک نداشته‌ایم. ترکیه امروز در عمق منافع استراتژیک ایران قرارگرفته است.»

وی درباره حضور ترکیه در مذاکرات، گفت:« ترکیه می‌تواند ادبیات سیاسی ایران را به گونه‌ای برای آن‌ها شرح دهد و ادبیات آن‌ها را برای طرف ایرانی قابل فهم کند و از همه مهم‌تر به دلیل هوشیاری و زیرکی که امروز در نهاد سیاست خارجی ترکیه است، این کشور می‌تواند در تقسیم کار و دستور مذاکرات نقش بازی کند.»

این کارشناس ارشد سیاست خارجی، سیاست خارجی ترکیه در شرایط فعلی را هوشمند‌ترین سیاست خارجی تاریخ خود دانست و تصریح کرد:« ترکیه سیاست خارجی پویایی در منطقه دارد. آن‌ها می‌توانند نقش بازی کنند و سوء تفاهمات را تبدیل به فهم مشترک کنند. اما باید در نظر داشت که مسائل با این مذاکرات پایان نمی‌یابد؛ این ساده انگاری است. افزایش تعداد کشورها و تغییر ترکیب 1+5 نمی‌تواند منافع ملی ایران را تحکیم بخشد و قدرت چانه‌زنی ایران را بیش‌تر کند. »

خرازی همچنین با تاکید بر اینکه «مذاکرات فرسایشی به نفع هیچ کدام از طرف‌ها نیست»، ادامه داد:«هر دو طرف در مذاکرات فرسایشی ضرر می‌کنند. ما باید مسائل را زودتر حل و فصل کنیم. دیالوگ‌ها را شتاب بخشیم و موانع ایجاد شده را برداریم. هرگونه فرسایش در جهت رفع موانع نیز چندان به نفع ما نیست. باید در این زمینه دقت کنیم و مراقب باشیم. نگاه فرسایشی به حل و فصل موضوعات ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل الزاما به نفع منافع ملی ایران تلقی نمی‌شود. »

معاون وزیر خارجه اسبق کشورمان همچنین به بررسی دیدگاه‌های مختلف درباره تعامل با ایران پرداخت و گفت:« در این رابطه سه دیدگاه وجود دارد، صاحبان دیدگاه اول معتقدند باید تحریم‌های جدیدی وضع کنیم تا بتوانیم امتیازات بیش‌تری از ایران بگیریم. این دیدگاه مبتنی بر حسن نیت نیست و فاصله‌ها را بیش‌تر می‌کند. لابی‌ اسراییل (صهیونیست‌ها)، لابی‌ اعراب و برخی کشورها که مخالف دسترسی ایران و غرب به توافق دو جانبه هستند موانعی ایجاد می‌کنند. یکی از راه‌های ایجاد موانع تحمیل تحریم‌های بیش‌تر به ایران است که خدمتی به فهم مشترک ایران و 1+5 نمی‌کند. دیدگاه دیگر این است که باید گفت‌وگوهای جامع با ایران داشته باشیم و مسائل را منطقی بینیم و حساسیت‌ها و مسائل ایران را نیز درک کنیم. این دیدگاهی است که مورد توجه ماست و ما از آن حمایت می‌کنیم. دیدگاه دیگر کاملا نظامی است و قائل به راه حل سیاسی نیست. این دیدگاه در اوج حضیض و اقلیت است و بیش‌تر یک بلوف سیاسی است که می‌خواهد با تهدید و بلوف منافع خود را کسب کند.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی با بیان این که موضوع تحریم و رفع آن از موضوعات اساسی کشورمان است، خاطرنشان کرد:« از دیدگاه من ما باید از ابتدا روی این موضوع تاکید کنیم که هر راه‌حل جامعی باید در برگیرنده رفع تحریم‌ها نیز باشد. البته این به عهده مذاکره‌کنندگان ایرانی است که در چه زمان و شرایطی این مطلب را مطرح کنند ولی باید به طرف مقابل تفهیم شود که از نظر ما هر راه‌حلی بدون لحاظ کردن این نکته قابل قبول نیست. دستگاه دیپلماسی ما برای این موضوع باید برنامه جامع داشته باشد و در لابی‌های سیاسی آن را مطرح کند. الان این موضوع به نحوی مطرح می‌شود که ادامه تحریم‌ها برای ما اهمیت ندارد. در حالی که باید در عین پافشاری بر حقوق هسته‌ای کشورمان خواستار رفع تحریم‌ها شویم. »

سفیر پیشین ایران در فرانسه با بیان این که نظرات هیچ کشوری در بلوک غرب نمی‌تواند به اندازه فرانسه به نظرات خاورمیانه‌یی ایران نزدیک‌تر باشد، گفت:« متاسفانه این تلقی هم در دستگاه سیاست خارجی ایران و هم در فرانسه وجود دارد که گه‌گاه مسایل فرعی سایه خود را براصل قضیه می‌اندازد.»

وی با غیرقابل اعتماد خواندن چین و روسیه، تصریح کرد:« اولویت آن‌ها حل مساله ایران نیست؛ بلکه اولویت آن‌ها حل مسایل خود با جامعه جهانی و توسعه همه جانبه مناسبات‌شان با آمریکا است. هیچ‌گاه چین مناسبات اقتصادی‌30 میلیارد دلاری با ایران را به مبادلات اقتصادی بالای 280 میلیارد دلاری با آمریکا ترجیح نمی‌دهد. مناسبات اقتصادی چین و اتحادیه اروپا بالای 200 میلیارد دلار است. روسیه نیز چنین شرایطی دارد و الزاما اولویت و منافع ملی آن‌ها در چارچوب منافع و اولویت‌های ملی ایران تلقی و ترسیم نمی‌شود. هرگونه دلبستگی و وابستگی به روسیه و چین ساده‌انگاری سیاسی است.»

خزاری ادامه داد:« روسیه و چین از حل مساله‌ی ایران با 1+5 و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال می‌کنند اما این‌گونه نیست که بخواهند از ایران دفاع کنند. آن‌ها خود را با جامعه‌ بین‌المللی درگیر نمی‌کنند و شاید بعضا بخواهند امتیازاتی بگیرند. آن‌ها برای ما حتی سردرد هم نمی‌گیرند، تب هم نمی‌کنند. اولویت آن‌ها تامین منافع صددرصدی است و گه‌گاه با مقابله بر سر ایران هم مایلند منافع خود را به دست آورند. »

 این کارشناس مسائل سیاست خارجی در مورد مواضع تند برخی کشورهای اروپایی در قبال ایران در مقایسه با آمریکا نیز خاطر نشان کرد:« زمانی اروپایی‌ها به دنبال حل مساله با ایران بودند؛ اما امروز آمریکایی‌ها آن را دنبال می‌کنند. اروپا‌ییان نگران هستند که از بستر حل مسائل میان ایران و آمریکا منافع‌شان تهدید شود. »