داستان غریب سامانه دفاع موشکی اس 300!

دیپلماسی ایرانی: شهریور ماه سال ۸۸ در دو تحلیل کوتاه به فاصله چند روز، مطالبی با عنوان "اس ۳۰۰ سودآور" (اینجا) و "روسیه: اس ۳۰۰ و سوخت هسته‌ای می‌دهیم" (اینجا) ، نوشتم و در آنجا اشاره کردم که روس‌ها کماکان و تا زمانی که بازی با برگ ایران به منافع آنها و کسب امتیاز از غرب، نتایج مطلوب و پرسود داشته باشد، به تعبیری وعده‌های بدون پشتوانه را همچنان تکرار خواهند کرد و در انتها این دو یادداشت، موضوع را به تحولات آتی منطقه‌ای و بین المللی ارجاع دادم!

در آن دو تحلیل، به چند نکته مهم اشاره کردم از جمله اینکه:

۱- اعتماد و اتکا به چنین دولتی (روسیه) در عرصه بین المللی تا چه اندازه اطمینان آور و به سود منافع ملی و نتیجه بخش است؟

۲- آیا تنها راه حل‌های دیپلماتیک، و حداکثر، حقوقی برای وادار کردن یک دولت به تمکین در برابر تعهدات و اجرای قراردادهای قانونی و حقوقی کافی است و راه دیگری، از جمله تجدیدنظر در نوع روابط و تعریف استراتژی جدید و اطمینان بخش، وجود ندارد؟!

به نظر نگارنده با اندکی تامل در موضع اخیر رهبران روسیه در ارتباط با سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ و اینکه بر خلاف قواعد بین المللی اعلام کردند، این سامانه تحویل نخواهد شد و مسکو تنها خود را متعهد به پرداخت مبلغ پیش پرداخت قرار داد می‌داند!! پاسخ سوالات مطرح شده را می‌گیریم!

رهبران مسکو، صریحا اعلام کرده‌اند، از آنجائیکه متعهد به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، در خصوص جمهوری اسلامی ‌هستند، از واگذاری سامانه دفاع موشکی "اس ۳۰۰" به رغم وعده‌هایی که پیشتر می‌دادند و بخش اعظم این وعده‌ها به پیش از قطعنامه شورای امنیت باز می‌گردد، خودداری خواهند کرد! همچنین، ظاهرا به بندی از قرارداد فروش این سامانه به ایران، با عنوان "فورس ماژور" استناد کرده و مدعی شده‌اند که تنها خود را موظف به بازگرداندن پیش پرداخت خرید این سامانه به جمهوری اسلامی‌ می‌دانند!

به نظر نگارنده چهار نکته در این شرایط حائز اهمیت است:

۱- نخست اینکه تحت هیچ شرایطی نباید پیگیری‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک، از دستور کار خارج شود و لزوما باید از هرگونه برخورد احساسی و هیجانی پرهیز کرد.

۲- پیگیری‌های حقوقی و فنی از طریق نهادهای حقوقی بین المللی باید تحت هر شرایطی در دستور کار باشد، بنابراین آنطور که برخی کارشناسان سیاسی در گفت و گو با سایت خبرآنلاین، گفته‌اند که باید پیش پرداخت را گرفت و به تقویت سامانه دفاع هوایی از طرق دیگر پرداخت، نباید از موضع انفعال با موضوع برخورد کرد. باید دید، آیا بر فرض وجود بندی با عنوان "فورس ماژور"، و انطباق آن با قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد، بر اساس قاعده حقوقی "عطف به ماسبق"، استناد به این بند تا چه اندازه حقوقی و فنی و قابل پذیرش است؟

۳- همانطوریکه بارها صاحبنظران و آگاهان سیاسی تاکید کرده‌اند، اتکاء و سرمایه گذاری بیش از حد متعارف و گره زدن منافع ملی با مسکو، بدون پیش بینی جایگزین مطمئن، عقلائی نیست، بنابراین، شکل روابط با روسیه نیاز به تجدیدنظر جدی دارد و باید ضمن طراحیِ ساز و کارهای مناسب، برای اصلاح و تغییر استراتژی و تاکتیک، تلاش کرد همزمان روس‌ها را در میدان‌های دیگر تحت فشار قرار داد. این فشارها می‌تواند مستقیم یا غیر مستقیم از طریق به چالش کشیدن منافع مسکو در ارتباط با سایر کشورها و یا انتخاب شریک قابل اعتماد و موازی با این دولت باشد!

۴- همچنین؛ بررسی دوباره ی محتوا و بندهای قرارداد مربوط به خرید سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ اجتناب ناپذیر است به خصوص، تعمق دوباره در بندی که روسها بدان استناد می‌کنند! آیا ممکن است چنین غفلتی در جریان تنظیم قرارداد، از ناحیه حقوقدانان ایرانی درگیر موضوع، رخ داده باشد!؟ باید دید که  بند فورس ماژور در این قرارداد یعنی چه؟ و به لحاظ حقوقی چگونه تعریف و تطبیق داده می‌شود؟ به تعبیری مصادیق این بند چیست؟