توافق بر مبادله اورانیوم ،عقب نشینی یا پیروزی؟

۱۹ خرداد ۱۳۸۹ | ۱۷:۰۱ کد : ۷۵۹۴ گفتگو
نویسنده خبر: افشار سلیمانی
یادداشتی از افشار سلیمانی کارشناس مسائل بین الملل و سفیر سابق ایران در باکو.
توافق بر مبادله اورانیوم ،عقب نشینی یا پیروزی؟
وزیر امورخارجه ایران طی مصاحبه ای مفاد بیانیه مشترک وزرای امورخارجه سه کشور ترکیه، برزیل و ایران که در تهران منتشر شد اعلام کرد، به اختصار مضمون این بیانیه به شرح ذیل است:

ماده1- سه کشور بر تعهد خود برعدم گسترش سلاح هسته‌ اى تاکيد مى‌کنند و حقوق تمام اعضاء از جمله جمهورى اسلامى ايران در تحقيق، پيشرفت و همچنين چرخه سوخت را محترم مى‌شمارند

.
ماده2- سه کشور اعتقاد راسخ خود را بر اجراى اين مفاد دارند تا در فضايى مثبت، سازنده و غيرتقابلى هم دور جديدى از همکارى‌ها و تعاملات آغاز شود.

ماده3- تبادل سوخت هسته‌يى را گامى براى شروع همکارى در عرصه‌هاى مختلف فناورى و صلح‌آميز هسته‌اى عنوان شده است.

ماده4- تبادل سوخت هسته‌يى حرکتى رو به جلو و سازنده و نقطه‌ى شروعى براى همکارى با ملت هاست و چنين حرکتى بايد به همکارى مثبت و همکارى صلح‌آميز هسته‌يى منجر شود و از هر گونه تقابل از جمله بيانات و رفتار تهديد آميز که به حقوق ايران لطمه مى‌زند اجتناب و همکارى هسته‌يى جايگزين آن شود.

ماده 5- اين توافق حاصل شده است که 1200 کيلوگرم سوخت اورانيوم کمتر غنى‌ شده در ترکيه به صورت امانت نگهدارى شود، که در مالکيت ايران خواهد بود، و ايران و آژانس امکان نظارت بر آن را دارند.

ماده 6- جمهورى اسلامى ايران موافقت خود را در مورد موارد فوق به آژانس بين‌المللى انرژى اتمى ظرف 7 روز اعلام مى‌کند و متناسب با درخواست گروه وين (روسيه، فرانسه، آمريکا و آژانس بين‌المللى انرژى اتمى) جزييات بيشترى درباره‌ تبادل سوخت از طريق توافقنامه‌ى خطى و ترتيبات مربوط به توافقنامه ايران و وين که متعهد به تحويل 120 کيلوگرم سوخت اورانيوم مورد نياز راکتور تهران مى‌باشند، شرح داده خواهد شد.

ماده7-  از زمانى که گروه وين توافق خود را اعلام کند طرفين خود را ملزم به اجراى ماده 6 مى‌دانند و ايران نيز موافقت خود را با انتقال 1200 کيلوگرم اورانيوم کمتر غنى شده (LEU) اعلام مى‌کند و گروه وين نيز متعهد مى‌شود 120 کيلوگرم سوخت مورد نياز راکتور تهران را به ايران تحويل دهد.

ماده 8- در صورتى که مفاد اين توافقنامه مورد توجه قرار نگيرد حسب درخواست ايران، ترکيه سوخت را به ايران برگشت دهد.

 ماده9- ترکيه و برزيل از شروع گفت‌وگوهاى ايران با 5+1 در هر مکان از جمله ترکيه و برزيل حول نگرانى‌هاى مشترک استقبال مى‌کنند.

ماده10- ترکيه و برزيل از رويکرد سازنده ايران در پيگيرى حقوق و پايبندى به معاهده ان پى تى قدردانى کرده و ايران نيز از اقدامات دو کشور در اين زمينه تشکر مى‌کند
.

درهمین حال در پايان ديدار سه جانبه سران ايران، ترکيه و برزيل در تهران که در حاشیه اجلاس گروه 15 برگزار شد، سخنگوى وزارات امور خارجه نیز با حضور در جمع خبرنگاران در خصوص توافق صورت گرفته روساى سه کشور گفت: در صورتى که ميان مقامات ايرانى و گروه وين که شامل فرانسه، روسيه و آمريکاست توافقاتى صورت گيرد، ظرف یک ماه مبادله سوخت انجام خواهد شد.

این سوخت در ترکیه نگهداری خواهد شد و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی وایران خواهد بود و جزئیات آن براساس موافقتنامه آژانس وایران مشخص خواهدشد. و از سوى ايران 1200 کيلوگرم اورانيوم 3.5 درصد داده خواهد شد و از سوى مقابل 120 کيلوگرم اورانيوم 20 درصد دريافت خواهيم کرد. وی همچنین بر تداوم غنی سازیاورا نیوم در ایران تاکید کرد.

از دیگر سو، على‌اکبر صالحى رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در پايان نشست وزراى خارجه سه کشور ايران، ترکيه و برزيل در جمع خبرنگاران در پاسخ به اين پرسش که روز گذشته وزير خارجه آمريکا اعلام کرده مقابل مقامات ترکيه و برزيل در ايران کوهى وجود دارد و ايران کوتاه نخواهد آمد، اما ايران امروز آمادگى خود را براى همکارى اعلام کرد حال اگر گروه وين توافقنامه را امضا نکند ايران چه سياستى در پيش خواهد گرفت؟ گفت:«اين براى چندمين‌بار است که جمهورى اسلامى ايران حسن نيت خود را نشان داده است و در توافق با دو کشور ترکيه و برزيل قرار شد تبادل سوخت تحت شرايطى که بعدا به امضا مى‌رسد به ترکيه ارسال شود.

اگر از اين به بعد طرف مقابل به تعهدات خود در قبال برنامه هسته‌اى ايران عمل نکند و يا به آنها پايبند نباشند ديگر توپ در زمين آنها خواهد بود.»
صالحی ادامه داد: « امروز يک روز تاريخى است و براى اولين‌بار کشورهاى در حال توسعه توانستند از جايگاه بين‌المللى استفاده و قدرتنمايى کنند و حرف حق خود را به گوش جهانيان برسانند.» او خاطرنشان کرد: « اين‌بار سه کشور مهم ترکيه، برزيل و ايران توانستند با يک هماهنگى، همکارى و همدلى کلام حق خود را به گوش جهانيان برسانند و در جهت استفاده صلح‌آميز از فناورى هسته‌اى و غنى‌سازى اورانيوم حمايت و قطعنامه‌اى صادر کردند.

امروز دو کشور ترکيه و برزيل به نمايندگى از کشورهاى جهان به حق ايران براى استفاده از فناورى صلح‌آميز هسته‌اى اذعان و آن را اعلام کردند.» رئيس سازمان انرژى اتمى با بيان اينکه از تقاضاى ايران براى تامين سوخت رآکتور تهران و آژانس بين‌المللى 9ماه مى‌گذرد ادامه داد: «براى تامين سوخت رآکتور تهران چه شرايطى را پيش روى ما گذاشتند اما ما براى اينکه چندمين‌بار حسن‌نيت، تفاهم و همکارى بيش از حد خودمان را اعلام و به نمايش گذاشته و پذيرفتيم که تبادل سوخت انجام شود.

در توافقنامه امروز، ايران براى اينکه سوخت اوليه خود را از کشور ديگر وارد کند موافقت کرد.» صالحى خاطرنشان کرد: « ايران با اين کار خواست تنها بهانه آنها را به اين صورت رفع کند اما يقينا آنها مجدد به دنبال بهانه‌جويى خواهند بود و ايران اين‌بار حجت را تمام کرد که در راستاى شفاف‌سازى و همکارى با آژانس و جامعه بين‌المللى هر آنچه که نياز صلح و امنيت بوده را انجام داده است.» وى در پايان تاکيد کرد: «تضمين‌هاى عينى مورد درخواست ايران در موافقتنامه وين لحاظ خواهد شد.»

اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ایران در حالی صورت گرفته است که وی پیشتر در چند نوبت بر ضرورت انجام مبادله در داخل ایران تاکید نموده و بر میزان اورانیوم مبادله شده نیز ایراد وارد ساخته بود؟! همچنین حضور رجب طیب اردوغان در تهران در حالی صورت گرفت که وی یک روز قبل گفته بود در رابطه با تصمیم ایران در مورد مبادله اورانیوم غنی شده مطمئن نیست ودر صورتی که این اطمینان حاصل شود ممکن است در نشست تهران که باحضور روسای دولتهای ایران وبرزیل برگزار خواهد شد خواهد پیوست. این در حالی بود که سخنگوی وزارت خارجه ایران، دلیل نیامدن نخست وزیر ترکیه به تهران را همزمان با برگزاری اجلاس گروه 15، پر بودن زمان اردوغان اعلام کرده بود!؟

به نظر می‌رسد اردوغان در آنکارا منتظر پاسخی از سوی داووداوغلو (وزیر خارجه اش که در تهران به سر می برد ودر مذاکره ای سه جانبه با همتایان ایرانی وبرزیلی خود شرکت کرد) بود که به وی بگوید به تهران بیاید یا نه؟
پس از توافق حاصله از سوی وزرای خارجه سه کشور ومهیا شدن بیانیه مشترک سه جانبه، احمد داود اوغلو به نخست وزیرش پیام داد که عازم تهران شود تا درنشست با روسای دول ایران وبرزیل، توافق در خصوص تبادل اورانیوم غنی شده را اعلام نمایند وبه این ترتیب بود که اردوغان وارد تهران شد.

آنچه پر واضح است این است که این توافق در آستانه طرح قطعنامه جدید تشدید تحریم ها علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل و تهدید های آشکار و تلویحی آمریکا، اروپا، روسیه وحتی تا حدودی چین مبنی بر تشدید تحریم ها علیه ایران و دیگر اقدامات احتمالی صورت گرفته است. این در حالی ست که همواره مقامات دولتی ایران از عدم تاثیر قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل سخن می گویند
.

به نظر می رسد رئیس جمهور برزیل که از سفر مسکو وپس از دیدار ومذاکره با همتای روسی خود به ایران آمده بود از سوی کرملین نیزحامل پیامهای نگران کننده ای به تهران بوده است، چرا که مدودف حضور رئیس جمهور برزیل را درتهران آخرین شانس ایران قبل از تصویب تحریمهای جدید علیه تهران قلمداد کرده بود
.

اینک این سوال مطرح است که در شرایط تحدید و تهدیدهای چند منظوره تهران از سوی آمریکا، اروپا،اسرائیل غاصب، روسیه و...مسئولین ایرانی چگونه حاضر شده اند پس از صرف هزینه های فراوان از منابع مادی ومعنوی ملی، به تحویل 1200کیلو گرم اورانیوم غنی شده 3/5 درصدی به ترکیه، جهت مبادله مبادرت نمایند؟ و امتیاز این تصمیم را به ترکیه وبرزیل واگذار نمایند؟! در صورتی‌که تهران می توانست بر اساس استراتژی منسجم تصمیمی بهتر از این اتخاذ نماید تا منافع ملی به معنی خاص آن تامین شود
.

آیا واقعا نشست وزرای خارجه و سران دول ایران، ترکیه وبرزیل (در حاشیه اجلاس گروه 15 که اصل این اجلاس را نیز تحت الشعاع خود قرارداد وفرع بر اصل مقدم شد) و توافق بر تحویل بخش عمده ای از محصول جوانان متخصص کشورمان که با هزینه فراوان به دست آمده ،تامین کننده منافع ملی ایران خواهد بود؟  آیا قدرت های سلطه گر این تصمیم تهران را یک عقب نشینی تلقی نخواهند نمود و بر فشارهای خود نخواهند افزود.؟ به ویژه آنکه همه این بازیگران بر توقف غنی سازی اورانیوم از سوی ایران تاکید دارند و در سه قطعنامه صادره از سوی شورای امنیت براین نکته اصرا ورزیده‌اند.

آیا تحویل 1200کیلو گرم اورانیوم با هدف مورد ادعای مسئولین ایرانی مبنی بر ضرورت خود کفائی در تولید سوخت هسته ای به منظور عدم وابستگی به روسیه و  دیگر کشورها منافات ندارد؟ به ویژه آنکه تهران اعلام کرده در صدد احداث چندین نیروگاه هسته ای و مراکز غنی سازی اورانیوم است!؟

آیا فضای بین المللی به این درجه از عدالت رسیده است که اعضای غیر دائم شورای امنیت بیشتر از اعضای دائمی این شورا ایفاگر نقش جهانی هستند؟
آیا در نهایت برزیل وترکیه تحت تاثیر اعضای دائم شورای امنیت ودیگر بازیگران همسو با آنان از جمله آلمان، کانادا و... قرار نخواهند گرفت؟ آیا این دو کشور با هماهنگی قبلی با 5+1 به تهران نیامده اند؟ و آیا ....
افشار  سلیمانی

نویسنده خبر

سفیر اسبق ایران در آذربایجان و پژوهشگر و تحلیلگر مسائل روسیه و منطقه.

اطلاعات بیشتر


نظر شما :