سوالی که باید از امریکا پرسید

دیپلماسی ایرانی: سند استراتژی هسته‌ای جدید امریکا اخیرا ارائه شد و بحث و بررسی‌های متعددی در ارتباط با این استراتژی، اهمیت ان برای کشورهای هسته‌ای، اتباط آن با ایران و فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان و مسائلی از این دست صورت گرفت.

اما همواره این سوال مطرح بوده که چرا از ایران در متن این استراتژی نام برده شده و این کشور در کنار کره شمالی از تضمین‌های امنیتی منفی یا به عبارت دقیق تر تضمین‌های امنیتی امریکا برای مصونیت از حمله هسته‌ای مستثنی شده است؟

در این جا به بحث پیرامون این سوال، درک ایران و امریکا از خطر هسته‌ای و نقش و جایگاه کشورهای عرب همسایه ایران در تضمین‌ امنیتی امریکا می‌پردازیم.

به نظر می‌رسد که محیط امنیتی در داخل ایران و در فضای بین المللی تغییر کرده است و به همین جهت اجلاس بازنگری ان پی تی در واشنگتن - که قرار است طی هفته های آینده برگزار شود- برای کشورهایی مانند ایران و دیگر کشورهای عدم تعهد اجلاس بسیار مشکلی خواهد بود.

این‌که ایران، این احساس از استثنایی که برای ایران نسبت به تضمین امنیتی منفی قائل شده برای سایر کشورها به طور کامل قابل درک است.

متن تضمین امنیتی منفی امریکا برای کشورها در استراتژی جدید هسته‌ای این کشور در مقایسه با استراتژی آن در سال 1996 تفاوت عمده‌ای نکرده است بلکه محیط سیاسی است که تغییر کرده و بر این اساس اینکه در استراتژی جدید هسته‌ای امریکا، ایران و کره شمالی از تضمین امنیتی مستثنی شده‌اند، جای سوال دارد.

کره کشوری است که به بمب اتمی هسته‌ای دست یافته و توقع ندارد که مشمول تضمین امنیتی امریکا شود اما کشوری مانند ایران که صراحتا اعلام کرده بدنبال سلاح هسته‌ای نیست، جای سوال عمده دارد و از همین حیث احساس می‌کند که مورد تهدید قرار گرفته است.

درک ایران، درک امریکا

بدیهی است که در شرایط کنونی محیط سیاسی داخل ایران، فضای منطقه‌ای و جهانی به نسبت سال‌های گذشته تغییر کرده است و طبیعتا این تغییر منتج از اظهارات سیاسی مقامات ایران، امریکا و کشورهای هسته‌ای است. در مقابل برای ایران در مسیر هسته‌ای پیشرفت‌های زیادی حاصل شده است اما باید محاسبه هزینه و فایده را داشت، باید توجه داشت که در مقابل پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، محیط سیاسی منطقه و جهان تغییر کرده است.

کشورهای عرب، ایران و استراتژی هسته‌ای امریکا

بحث کشورهای عربی در این جا اهمیت دارد که این کشورها بعضا متحدان استراتژیک امریکا و نتیجتا مشمول تضمین های امنیتی منفی این کشور می شوند. اما آیا برخی اختلاف دیدگاه ها یا تنش ها میان ایران و این کشورها می تواند موجب احساس نگرانی آنها شده و پای تضمین های امنیتی منفی امریکا را به میان بکشد؟

باید توجه داشت که در بحث‌های امنیتی و نظامی مساله احساس خطر با خطر بالفعل متفاوت است؛ ما باید به احساس حاصل از برخی اظهارات و تصمیمات توجه داشته باشیم. بر این اساس اهمیت دارد که به احساس خطرهایی که احتمالا از برخی سیاست‌ها و مواضع ایران در سطح منطقه و جهان ایجاد می‌شود، توجه و تمرکز داشته باشیم. با محاسبه هزینه و فایده می‌توان نتایج مقبولی بدست آورد.

در شرایط کنونی علی رغم تنش‌هایی که میان ایران و برخی کشورهای عرب منطقه وجود دارد اما همواره این امکان وجود دارد که سیاست خارجی ایران با تمرکز بر این اختلاف دیدگاه‌ها، روابط فی مابین را با این کشورها از حالت تنش خارج سازد.