بحران برای اقتصاد خلیج فارس به همراه دلار

پس از اینکه صندوق ذخایر ارزی ایالات متحده امریکا خبر از کاهش نرخ بهره بانکی برای چندمین بار طی سالهای اخیر داد و نرخ بهره بانکی این کشور به پایین ترین سطح خود در تاریخ نظام بانکی امریکا رسید ،ارزش دلار سقوط کرد.

طی سه روز جنجال برانگیز و حیاتی برای اقتصاد امریکا صندوق ذخایر ارزی این کشور تصمیم گرفت تا برای ممانعت از افزایش بی رویه نرخ تورم و ارتقای سطح سیالیت در بازار پولی این سرزمین نرخ بهره را از 25/5 درصد به 75/4 درصد کاهش دهد.

با اجرای این طرح ارزش دلار به پایین ترین سطح طی 16 سال اخیر رسید. برخی از تحلیل گران دلیل تنزل ناگهانی ارزش دلار را تاثیر روانی تصمیم صندوق ذخایر ارزی امریکا دانستند.آنها بر این باورند: کاهش نرخ بهره باردیگر بر این نکته تاکید کرد که اوضاع اقتصادی امریکا بسیار  نابسامان است .

 سقوط بازار مسکن، افزایش نرخ تورم،افزایش کسری تراز تجاری و کسری بودجه از عواملی است که  بن برنانکه رییس صندوق ذخایر ارزی ایالات متحده امریکا را به این تصمیم واداشت.

 بن برنانکه در مصاحبه ای با وال استریت ژورنال در مورد پیامدهای این قانون جدید گفته ما امیدواریم با کاهش نرخ بهره بر شمار متقاضیان وام افزوده شود. این مساله سبب افزایش هزینه های مصرفی و سرمایه گذاری می شود و زمینه را برای گردش سریعتر چرخهای اقتصاد فراهم می کند.

اما این مساله که به گفته بسیاری از تحلیل گران نه یک موضوع اقتصادی در امریکا بلکه یک مساله جهانی است روی سیاستهای اقتصادی کشورهای حوزه خلیج چه تاثیری دارد؟

سایت مارکت واچ در این مورد می نویسد به نظر می رسد کشورهای حوزه خلیج فارس به منظورکاهش تاثیر  سیاست امریکا روی اقتصاد خود راه کویت را دنبال خواهند کرد. کویت پس از اعلام تصمیم صندوق ذخایر ارزی امریکا به منظور کاهش تنشهای اقتصادی بین کشورش و جهان اقدام به تنزل نرخ بهره بانکی کرد.

 پس از اینکه امریکا نرخ بهره خود را 5/0 درصد کاهش داد کشور کویت نیز نرخ بهره خود را به همین میزان کم کرد.امارات متحده عربی برای همسو شدن با سیاست پولی امریکا یا به عبارت بهتر کمتر شدن تاثیر مخرب این سیاست روی اقتصادش نرخ بهره خودرا 15/0 درصد تنزل داد.

علاوه بر آن بانک مرکزی کویت در روز بیست و سوم ماه سپتامبر اعلام کرد مکانیزیم نرخ تبادل ارز خود را از دلار به سبد ارزی تغییر خواهد داد.

 این مساله سبب می شود تا تحولات بازار دلار روی اقتصاد داخلی این کشور تاثیرکمتری بگذارد. در این روز کویت ارزش پول خود را 37/0 درصد کاهش  داد تا مانع از افزایش بی رویه تورم در کشور شود.

اما کشورهای عربستان- بزرگترین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس - به همراه بحرین و عمان - کوچکترین اعضای این شورا- اعلام کردند که تصمیمی برای تغییر مکانیزم نرخ تبادل ارز و نرخ بهره بانکی خود ندارند.

سخنگوی بانک مرکزی عربستان در روز بیست و دوم سپتامبر در مصاحبه با خبر نگار الجزیره گفت بود با توجه به موقعیت اقتصادی و سیالیت بازار پولی عربستان  دلیلی برای تغییر نرخ بهره بانکی دراین  کشور وجود ندارد.

استیو برایس اقتصاد دان بخش خاور میانه در بانک استاندارد چارتر از تصمیم عربستان ابراز شگفتی کرد و گفته ما انتظار داشتیم عربستان نرخ بهره بانکی را مطابق با امریکا تغییر دهد ولی از سیاست ثبات ارزش پول کشورش در برابر دلار دفاع کند.

ولی واقعیت نشان داد که عربستان ضمن عدم مخالفت با وضعیت حاکم بربازار پولی خود تصمیمی برای افزایش نرخ بهره و همسو شدن با امریکا نیز ندارد.

البته بسیاری از تحلیل گران بر این باورند عربستان قدم به قدم در صدد اصلاح نظام تبادل ارز خود است . این کشور بسیار مدبرانه در مکانیزم تبادل ارز  تغییر ایجاد می کند و اولین گام آن هم ایجاد سبد ارز به جای ذخیره دلاری است.

این طرح از سال گذشته در عربستان آغاز شد ولی هنوز کامل نشده است و نظام ارزش گذاری پول آنها تغییری نکرده است.

روزنامه دیلی تلگراف چاپ لندن این اقدام عربستان را اولین گامهای استقلال بازار پولی این کشور از امریکا خواندو نوشت: عربستان در صدد تغییر نرخ مبادله ریال عربستان و دلار امریکا  و ایجاد یک مکانیزم  ارزش گذاری تازه است.

کتی لاین ،استراتژیست ارشد در مرکز تحقیقاتی بازارهای سرمایه ای فارکس  می گوید:عربستان با داشتن 25 درصد از ذخایر تایید شده نفتی در جهان بزرگترین صادر کننده اوپکی محسوب می شود و با توجه به رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی و مبادله آن با دلار امریکا فعلا دلیلی برای همسو شدن  با امریکا در کاهش نرخ بهره بانکی  نمی بیند.ولی این یک تصمیم کوتاه مدت است.

 لاین بر این باور است که اقدام کویت و امارات مدبرانه و صحیح بود و دیگر کشورهای منطقه هم باید همین راه را بپیمایند تا بتوانند از آسیبها مصون بمانند.

 وی در این مورد می گوید این تصمیم کویت  بیشتر از اینکه یک تصمیم سیاسی باشد یک رویکرد اقتصادی درست بود.این سیاست با توجه به عدم تمایل اغلب کشورهای عربی به تغییر ارزش گذاری واحد پول خود  کاملا درست است.

هم اکنون نسبت ارزش پول اغلب کشورهای حوزه خلیج فارس در برابر دلار امریکا ثابت است و ارزش پول این کشورها نه در اثر تغییرات اقتصادی و تجاری در داخل که بر اثرتغییر ارزش دلار تعیین می شود.

برایان دالن،استراتژیست بازار پول در مرکز مطالعاتی فارکس می گویدکشورهای حوزه خلیج فارس از طریق تثبیت ارزش پول کشورشان به دلار امریکا دوستی و نزدیکی خود را با این کشور نشان می دهند غافل از اینکه به اقتصاد خود آسیبهای زیادی وارد می آورند.

اما کاهش نرخ بهره در امریکا باعث افزایش فشارهای تورمی در کشورهای حوزه خلیج می شود. سرهان شویک اقتصاددان مورگان استنلی معتقد است ادامه روند کاهشی ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول جهان سبب می شود فشارهای تورمی روی اقتصاد کشورهای حوزه خلیج بیشتر شود.

این فشار روی طبقه ضعیف و متوسط بیشتر خواهد بود بالاخص کسانی که در سالهای اخیر وامهایی از بانکها دریافت کردند و هم اکنون مشغول باز پرداخت آن هستند.

آمارها نشان می دهد در سالهای 1998 تا 2000 میلادی متوسط نرخ تورم در خاورمیانه برابر با 1/0 درصد بود در حالیکه در سال 2006 میلادی نرخ تورم در این منطقه به 5/6 درصد رسید که یکی از دلایل آن تغییرات ارزش دلارو  افول اقتصادی امریکا است.

شویک افزوده تورم ایجاد شده در منطقه یک تورم وارداتی است که در اثر تغییر سیاستهای یک کشور دیگر به اقتصاد منطقه تحمیل شده است.

تورم وارداتی یک تهدید بزرگ برای اقتصاد است. این تهدید در اثر ثبات ارزش پول کشورهای منطقه با دلار امریکا  وتنزل ارزش دلار  به دلیل تحولات اقتصادی امریکا یا هر عامل دیگری ایجاد شد.

برخی از اقتصاددانان امیدوارند دلارهای نفتی که در اثر رشد بی سابقه قیمت نفت به اقتصاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس درون ریز می شود بتواند  فشارهای تورمی  را تعدیل کند. اما شویک این نظریه را نادرست می شمارد.

 شویک در مصاحبه با  گلف دیلی در این مورد می گویدتا زمانیکه سران اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس اقدام به اصلاح نرخ برابری واحد پول خود در برابر دلار امریکا نکنند، از فشارهای تورمی در اقتصاد آنها کاسته نخواهدشد.

زمانیکه نرخ برابری واحد پول این کشورها در برابر دلار ثابت باشد ، قیمت واحد پول یک کشور در برابر دلار – پول مرجع کشورهای حوزه خلیج فارس - ثابت است و زمانیکه ارزش دلار تنزل یابد ، ارزش واحد پول کشور دیگر هم کاهش می یابد.

مارک شاندلر رییس بخش استراتژی بازار پول در مرکز براون برادرز هریمن در مورد نحوه ثابت نگه داشتن ارزش پول یک کشور در برابر دلار می گوید کشورهای حوزه خلیج فارس برای تثبیت ارزش پول کشورشان در برابر دلار اقدام به خرید و فروش پول کشورشان با دلار امریکا می کنند.

 به همین منظور ضرورت دارد همیشه سهم کلانی دلاردر صندوق ذخایر آنها وجود داشته باشد ولی در سالهای اخیر برخی از کشورهای منطقه از قبیل کویت و عربستان اقدام به ایجاد سبد ارزی کردند که این اولین گام در تغییر مکانیزم ارزی کشور ها است.

کشورهای حوزه خلیج فارس در اجلاسی که روزهای آغازین ماه جاری در عربستان داشتند بر ضرورت داشتن نظام پولی مستقل از امریکا تاکید کردند ولی زمان عملی کردن آن را تعیین نکردند.

از طرف دیگر مساله ایجاد واحد پول مشترک نیز از مباحث مهم مطرح شده در این اجلاس بود که قرار براین شد تا پایان دهه حاضر به اجرا درآید.  اما برایس بر این باور است با توجه به اختلاف کشورهای حوزه خلیج فارس در مورد مسایل پولی که در مواجهه با وضعیت کنونی دلار امریکا بارزتر شد  تا سال 2010میلادی  ایجاد واحد پول مشترک در این منطقه عملی نخواهد بود.