همکارى گسترده با ايران، تعریفی تازه در روابط شورای همکاری خلیج‌فارس

سفر عبدالرحمن العطیه، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس به تهران چد نکته مهم در خود داشت که توجه به آنها خالی از لطف نیست. سفری که در موقعیتی خاص، در زمانی ویژه انجام شده، بحث­های مهمی را در خود جای داد و ظاهرا دستاوردهای مهمی را نیز در پی خواهد داشت.

نخست این که این سفر دقیقا زمانی انجام می­شود که دنیا در نوعی وقفه ناشی از انتخابات ریاست جمهوری امریکا به سر می­برد و از سوی دیگر در بحران مالی جهانی­ای به سر می­برد که طبیعتا بسیاری از حرکت­های سیاسی متوقف شده است.

کمتر از یک هفته به انتخابات ریاست جمهوری امریکا باقی مانده و دنیا همگی منتظر آن هستند که ببینند نتیجه این انتخابات چه خواهد شد. این مسئله باعث ایجاد وقفه­های بسیاری در حرکت­های دیپلماسی جهانی شده است. البته این بدان معنا نیست که همه چیز متاثر از انتخابات ریاست جمهوری امریکا است. اما نمی­توان کتمان کرد که این انتخابات و نتایج آن تاثیر به سزایی در تحولات کلان سیاست جهانی و عرصه دپیلماسی جهانی دارد. اکنون همه چیز به نوعی در وقفه به سر می­برد. یعنی همه منتظر هستند که نتایج انتخابات امریکا مشخص شود تا رفتار دیپلماتیک خود را بر اساس آن تعریف کنند.

در همین حال بحران مالی اقتصادی جهان نیز به شدت متشنج است. بازارهای بورس جهان روز به روز در حال سقوط است و تب اقتصادی سراسر بازارهای باز جهانی را در نوردیده است. این مسئله باعث شده تا برخی کشورها به ویژه کشورهای جهان سوم و بالاخص کشورهای عربی یک سری تحرکاتی را آغاز کرده تا از فرصت به وجود آمده بیش از پیش استفاده کنند.

در چنین فضایی است که عبدالرحمن العطیه دقیقا چند روز قبل از انتخابات سراسری امریکا و در اوج بحران اقتصادی جهانی به ایران آمده است و درباره مباحث مهمی چون ایجاد برقرار روابط آزاد تجاری با ایران و آغاز همکاری های امنیتی با تهران با مقام های ارشد ایرانی به گفت و گو نشسته است.

از سوی دیگر به نظر می­رسد اعضای شورای همکاری خلیج فارس دو نوع رابطه را با ایران در پیش گرفته­اند. یکی گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری و دیگری آغاز همکاری­های امنیتی با ایران.

درباره گسترش مناسبات اقتصادی که برقراری رابطه آزاد تجاری اوج آن است، شیوه­ای است که کشورهای حاشیه خلیج فارس با ترکیه نیز آغاز کرده­اند. ترکیه کشوری است که در مجاورت بازارهای اقتصادی اروپا واقع شده و علاوه بر آن با اروپا نیز هم مرز است. در این میان ایران حلقه رابطی است که می­تواند مستقیما کشورهای حاشیه خلیج فارس را به ترکیه و طبیعتا به اروپا متصل کند. ایجاد بازار آزاد اقتصادی برای ایران نیز می­تواند مفید باشد. به هر صورت دسترسی آزاد به کشورهای پولدار عربی و ایجاد پیوندهای اقتصادی با کشورهای منسجم و متحد شورای همکاری خلیج فارس می تواند منافع بسیاری برای ایران به دنبال داشته باشد.

موضوع دیگر همکاری امنیتی میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس است. پس از آن که قطر و بحرین بحث همکاری امنیتی با ایران را مطرح کردند و قطر گامی اساسی در این زمینه برداشت، به نظر می­رسد حال نوبت به آن رسیده که شورای عالی همکاری خلیج فارس با ایران همکاری امنیتی داشته باشد. بی­شک این موضوع با چراغ سبز ایالات متحد امریکا انجام شده است. امریکا پیش از این، طرح گسترش همکاری با ایران با هدف کنترل نفوذ بی حد و حصر این کشور در منطقه و در عین حال پایبند کردن تهران به یک سری اصول که جلوی برخی برنامه­های بزرگ­تر ایران در آینده را بگیرد، تایید کرده بود.

تشکیل رابطه تجارت آزاد با تهران و گسترش روابط امنیتی با ایران را نیز در همین راستا می­توان تفسیر کرد.

از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران در دیدار با العطیه گفته است، از نظر جمهورى اسلامى عراق جديد، شش کشور عضو شوراى همکارى و يمن مولفه‌ هاى اساسى براى آغاز مشورت‌هاى جدى جهت ايجاد ساز و کار امنيت منطقه‌اى هستند.

عراق و یمن هر دو خواهان عضویت در شورای همکاری خلیج فارس هستند. این گفته ایران را به نوعی می­توان دفاع از عضویت عراق و یمن از سوی ایران تفسیر کرد. به ویژه این که با تعریف دور تازه­ای از روابط اقتصادی و امنیتی ایران با شورای همکاری خلیج فارس و حمایت از عراق و یمن برای عضویت در این شورا می­تواند زمینه­های عضویت ایران در این شورا را فراهم آورد.

به عبارت دیگر ایران بدین ترتیب می­تواند با ایجاد دو هم­پیمان تازه در کنار خود برای حضور فعالتر در شورای همکاری خلیج فارس بیشتر تلاش کند. یعنی تعاملی دو سویه که به نقش پررنگ ایران در عرصه منطقه­ای کمک کرده و شورای همکاری خلیج فارس را که در گذشته برای رو در رویی با ایران تبدیل شده بود به یک شورای فعال با ایران که چه بسا در آینده ایران را به عضویت خود در آورد، تبدیل شود.