عراق به تب و تاب می‌افتد

دیپلماسی ایرانی: قرار است انتخابات پارلمانی عراق در ۱۱ نوامبر، بیستم آبان ماه آینده برگزار شود. با توجه به اوضاع داخلی عراق و تحولات منطقه ای، تحلیلگران برای این انتخابات و نتایج آن اهمیت خاصی قائل شده اند.به همین دلیل از هم اکنون فعالیت های سیاسی چه در داخل و چه در خارج پیرامون این انتخابات آغاز شده است. یادآوری کنیم که نظام سیاسی عراق پارلمانی است که هر چهار سال یکبار احزاب مختلف برای کسب بیشترین کرسی ها از مجموع ۳۲۹ کرسی به تکاپو و رقابت بر می خیزند. 

مسئول برگزاری انتخابات نه وزارت کشور بلکه یک کمیساریای مستقل است و افراد باید برای شرکت در انتخابات از ماه ها پیش ثبت نام کنند و کارت الکترال دریافت نمایند. هر شهروندی که کارت دریافت کرده باید در حوزه خود رأی دهد و حق شرکت در دیگر حوزه ها را ندارد. قبلا در یادداشتی  پیرامون مشکل هویت ملی در عراق نوشتیم. واقعیت این است که آمریکائی ها پس از اشغال  عراق در سال ۲۰۰۳ یک نظام سهمیه بندی بین مؤلفه های عرب و کرد، سنی و شیعی پدید آورده اند و همانند لبنان مناصب مهم را تقسیم کرده اند: ریاست جمهوری را به کُردها، نخست وزیری را به شیعیان و ریاست پارلمان را به سُنی ها اختصاص داده اند. 

طبق قانون، پارلمان، پس از تشکیل، رئیس جمهوری را انتخاب می کند. رئیس جمهوری منتخب رئیس بزرگترین ائتلاف را که بیشترین کرسی ها را در اختیار دارد مأمور تشکیل کابینه می کند. این شخصیت سیاسی باید ظرف یک ماه کابینه خود را به پارلمان معرفی کرده رأی اعتماد بگیرد و کار خود را آغاز کند. قانون انتخابات ونحوه محاسبه آراء و تقسیم آن بین سرلیست ها و دیگر اعضای هر لیست بسیار پیچیده است که وارد آن نمی شویم و از آنجا که ۲۵ در صد کرسی ها به بانوان اختصاص دارد چه بسا که یک زن با داشتن آرای بسیار کمتر از آخرین عضو مرد در لیست ، برنده اعلام شود و بر کرسی پارلمان بنشیند. رقابت ها نه در سطح ملی بلکه در داخل اقوام و مذاهب صورت می گیرد و بررسی این رقابت ها و وزن کشی نیز باید در همین تقسیمات انجام شود. باید دید که مثلا در داخل جامعه تشیع چه جریان هایی با همدیگر به رقابت بر می خیزند و قدرت به کدام جریان تعلق خواهد گرفت. همینطور در جامعه تسنن و کُرد ها و دیگر ادیان و اقوام و نیز نامزد های مستقل در هر قوم یا فرقه مذهبی.   ناگفته نماند که در گذشته ائتلافات فرا فرقه ای نیز در انتخابات شکل گرفته که به دلائلی موفق نبوده است .

نگاهی بیاندازیم در مهمترین جریان های رقیب در جوامع مختلف:

در جامعه تشیع که در کل عراق، بزرگترین محسوب می شود، جریان صدر به رهبری سید مقتدا صدر مهمترین جریان سیاسی و مردمی است که البته انتخابات را تحریم کرده و با این حال به پیروانش اعلام کرده که ثبت نام کنند و کارت الکترال بگیرند. در تحلیل این اقدام گفته می شود که صدر می خواهد گستره پایگاه مردمی خود را به نمایش بگذارد. یک احتمال ضعیف نیز این است که در آینده از پیروان بخواهد به سود یک ائتلاف مشخص رأی بدهند. جریان مهم دیگر"الاطار التنسیقی" یا "چارچوب هماهنگی" به رهبری آقای جواد المالکی است که زمانی بسیار فراگیر بود و آقای شیاع السودانی از داخل همین چهارچوب به نخست وزیری رسید. ولی مدتی است که آقای السودانی خطی مستقل از چهارچوب را در پیش گرفته و خود تحت عنوان " ائتلاف فُراتَین" وارد کارزار انتخاباتی می شود و با "ائتلاف قانون" به رهبری آقای مالکی به رقابت برمی خیزد. علاوه بر این دو، جریانهای دیگری هم در کارزار وجود دارند مانند جریان حکمت به رهبری آقای سید عمار الحکیم  و مجلس اعلی یا نیروهای بدر به رهبری آقای هادی العامری.

گفته می شود در حالی که چهارچوب هماهنگی از عدم انسجام داخلی رنج می برد، آقای السودانی با احساس پیروزی پیش می رود زیرا در مدت نخست وزیری اش با نگاه توسعه ای، با  اقداماتی توانسته رضایت اغلب شهروندان را جلب کند. برخی از این اقدامات عبارت است از: اعمال سیاست خارجی متوازن با همسایگان، سامان دادن به اوضاع امنیتی و نیز موفقیت در زمینه خدمات شهری مثل جاده سازی ، برق و غیره .   در جامعه تسنن نیز جریان های مهمی وارد کارزارانتخاباتی می شوند که مهمترین آنها "ائتلاف السیادة" یا "ائتلاف حاکمیت" به رهبری آقای خمیس خنجر و جریان "تقدم" (پیشرفت) به رهبری آقای محمد حلبوسی هستند. یادآوری می شود که آقای حلبوسی رئیس پارلمان بود که در نوامبر ۲۰۲۳ دادگاه فدرال به دلائلی نمایندگی وی در پارلمان را لغو کرد. از آن تاریخ تا مدتی پارلمان رئیس نداشت و توسط نائب رئیس اداره می شد تا سرانجام  آقای محمد مشهدانی را به ریاست انتخاب شد.

اخیرا دادگاه فدرال حکم ممنوعیت آقای حلبوسی را لغو کرده ولذا حلبوسی توانسته در راس "تقدم" وارد کارزار شود که این امر به تضعیف جریان آقای خمیس خنجر می انجامد که روبط همکاری خوبی با آقای شیاع السودانی دارد.  در جامعه تسنن جریان های کوچکی نیز هستند مانند جریان "عزم" به رهبری آقای مثنی سامرائی و جریان آقای محمود مشهدانی  واما در جامعه کُردی رقابت اصلی بین حزب دموکرات کردستان وابسته به خاندان بارزانی مستقر در اربیل و اتحادیه میهنی وابسته به خاندان طالبانی مستقر در سلیمانیه است . البته جریان ها و احزاب دیگری نیز وجود دارند مانند جنبش نسل جدید، اتحاد اسلامی، جماعت عدالت کردستان، جنبش تغییرو غیره . کلا در پارلمان عراق ۴۴ کرسی به سه استان اربیل، دهوک و سلیمانیه اختصاص دارد که احزاب و جریان های یاد شده برای تصاحب این کرسی ها به رقابت با یکدیگر می پردازند.  در هر حال، صحنه سیاسی عراق سیال است و از اکنون تا روز انتخابات ممکن است شاهد تحولاتی در ائتلاف های مختلف سیاسی باشیم.