خیز دفاعی ۸۰۰ میلیارد یورویی اروپا واکنشی به تبانی واشنگتن و مسکو

دیپلماسی ایرانی: عرصه بین‌الملل شرایط خاص و منحصر به‌فردی را تجربه می کند و رویکرد عجیب ترامپ فضای بین‌الملل را چونان عصر دجیتال دچار تناقض و اضداد کرده و شاید شرایط برای سیاست ورزی کشورهای دارای قدرت منطقه ای چون ایران اسلامی نیز با هدف گذر از چالش های آسیب زننده فراهم کرده است. در این شرایط ما کنشگری کشورها و سران دول مختلف با بهره‌گیری از اهداف بعضا غیر متعارف با انواع دیپلماسی تلفنی سران، واسطه گری و غیره را شاهد هستیم، این کنشگری در چند موضوع مهم چونان بحران فلسطین، منازعه اوکراین، تحولات در غرب آسیا و محور یورآتلانتیک و اورآسیا با نقش آفرینی اماراتی ها، سعودی ها، قطری ها متمرکز است.

عملیات ویژه روسیه در اوکراین در فوریه 2022 بهترین گزینه برای پرتاب اروپا به دامان آمریکا از منظر دفاعی و امنیتی بوده و ناتو را از مرگ مغزی نجات داده است. در حال حاضر اراده رهبران کاخ سفید و کرملین پیش بینی بازگشت اروپا به ایده خودمختاری امنیتی و دفاعی را تقویت کرده و مثلث لندن، برلین و پاریس بیش از هر زمان دیگر با اتکاء به شرایط جدید و افکار عمومی قاره سبز برای ارتش قوی اروپایی با حداقل 800 میلیارد یورو چاره جویی می کنند. باید گفت ارائه ارزیابی در این زمینه بیش از همه به چگونگی پایان بحران اوکراین و بازگشت روسیه به مرحله احیاء و بازسازی روابط با غرب و اروپا بر می گردد؛ البته در حال حاضر تلاش هایی از سوی طرفین برای پایان دادن به منارعه با مذاکره و گفت‌وگو شروع شده ولی به نتیجه رسیدن آن مشروط به بروز اراده رهبران سیاسی دو طرف و تقلیل خواسته های حداکثری  آقایان پوتین و زلنسکی است. 

در حالی که فرانسه برای دومین نشست سران کشورهای داوطلب برای امنیت و صلح در اوکراین آماده می شوند مذاکرات در ریاض برای آتش‌بس در اوکراین ادامه دارد؛ در این شرایط بر اساس نظرسنجی یوروبارومتر توسط پارلمان اروپا که در زمستان 2025 انجام شد، 66 درصد از شهروندان اروپایی می‌خواهند اتحادیه اروپا نقش بیشتری در محافظت از آنها در برابر بحران‌های جهانی و خطرات امنیتی به عهده بگیرد. این دیدگاه در بین جوانان قوی است. با این حال، در سطح ملی، حمایت از نقش قوی تر اتحادیه اروپا در بخش دفاعی از بالاترین درصد، 87 درصد در سوئد، تا دو کشور آخر از نظر درصد، 47 درصد در رومانی و 44 درصد در لهستان متفاوت است. 

همچنین در بخش ساختاری 62 درصد از شهروندان اتحادیه اروپا می خواهند پارلمان اروپا نقش مهم تری ایفا کند و دفاع و امنیت (36 درصد) و رقابت (32 درصد) اولویت های اصلی سیاسی در سطح اتحادیه اروپا باشد. در عین حال نه نفر از ده (89 درصد) شهروند اتحادیه اروپا معتقدند که کشورهای عضو باید برای رویارویی با چالش های جهانی فعلی متحدتر عمل کنند. این نظرسنجی نشان می‌دهد که 89 درصد از شهروندان اروپایی  شرکت‌کننده بر این باورند که کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید برای رویارویی با چالش‌های کنونی جهانی متحدتر باشند. روبرتا متسولا در زمینه انتشار نظرسنجی یوروبارومتر زمستان 2025 گفته است که دو سوم از اروپایی ها می خواهند که اتحادیه اروپا نقش قوی تری در تضمین حفاظت از آنها ایفا کند. رئیس پارلمان اروپایی اعتقاد دارد که این یک فراخوان واضح برای اقدام است که ما به آن پاسخ خواهیم داد. اروپا باید قوی تر باشد تا شهروندان ما احساس امنیت کنند. 

در حال حاضر نگرانی از روسیه در قاره سبز به‌ویژه کشورهای متوسط و کوچک و به‌ویژه نزدیکتر به محور شرقی در بالاترین سطح ممکن است. انتظارات شهروندان اتحادیه اروپا در یک محیط ژئوپلیتیکی به سرعت در حال تغییر است به‌طوری‌که دفاع و امنیت (36 درصد)، و همچنین رقابت، اقتصاد و صنعت (32 درصد) از اولویت هایی هستند که اتحادیه اروپا باید برای تقویت موقعیت خود در جهان بیشتر روی آنها تمرکز کند. پس از این دو بخش؛ استقلال انرژی (27 درصد)، امنیت غذایی و کشاورزی (25 درصد) و آموزش و پژوهش (23 درصد) قرار دارند؛ امری که موید آن است که مسائل اقتصادی و امنیتی در راس موضوعاتی است که شهروندان می خواهند پارلمان اروپا به عنوان اولویت به آن بپردازد. هم چنین 43 درصد تورم، افزایش قیمت و هزینه زندگی را از اولویت های خود اعلام و پس از آن دفاع و امنیت اتحادیه اروپا (31 درصد)، مبارزه با فقر و محرومیت اجتماعی (31 درصد) و حمایت از اقتصاد و ایجاد مشاغل جدید (29 درصد) قرار دارند.

ایده خود مختاری دفاعی اروپا از ابتدای هزاره سوم در داخل اتحادیه اروپا به موضوعی بحث برانگیز تبدیل شد که عمدتاً به ضعف ساختارهای موجود و پیچیدگی نقش آنها، و همچنین به تعهد آمریکا در خاک قاره کهن مربوط می شد که موجب اجماع پیرامون اراده اروپایی‌سازی دفاع شد و در واقع تناقضات و اختلافات متعددی را در خصوص جنبه‌های استراتژیک، نظامی و نهادی چنین امنیتی پنهان کرد. همچنین عدم هماهنگی و فقدان نقشه راه راهبردی کشورهای عضو در مورد اهداف و روش های دفاع اروپایی برای مدت طولانی باعث شد که نهادهای ایجاد شده برای این منظور کارایی چندانی نداشته باشند لذا امروزه، دفاع اروپا هنوز عمدتاً مبتنی بر حضور، از دهه 1950، نیروهای آمریکایی و سلاح‌های هسته‌ای با اثر بازدارنده در این قاره است. اما با توجه به رویکرد ترامپ و اقدامات غیر متعارفش در عرصه بین المللی در سه ماه اول حضور در کاخ سفید و به‌ویژه نزدیکی بیش از حد به رئیس جمهوری روسیه موجب شده است که این وضعیت مبنی بر این که  آمریکا وظیفه دفاع از  اروپا را بر عهده داشته باشد، به دلایل سیاسی، استراتژیک و اقتصادی برای بسیاری از رهبران اروپایی به‌ویژه دولت های فرانسه و آلمان غیرقابل تحمل به نظر می رسد؛ امری که  موجب  بروز اختلافات در کشورهای عضو اتحادیه اروپا که طرفدار دفاع صرفاً اروپایی یا حتی ستون اروپایی اتحاد آتلانتیک شمالی هستند و سایرین که مایلند تحت حمایت کامل ناتو باقی بمانند، در سطوح گسترده و علنی شده است.