ایران و ۱۰۰ فرمان ترامپ

دیپلماسی ایرانی: فردا دوشنبه بیستم ژانویه، همه نگاه‌ها به آمریکا خواهد بود که پس از برگزاری مراسم تحلیف، دونالد ترامپ مجددا به کاخ سفید باز می‌گردد. در همین باره و بر اساس یافته‌ها، ترامپ برای روز اول ریاست جمهوری خود به دنبال ثبت ده‌ها فرمان اجرایی در حوزه مرزها و مهاجرت است. آنطور که شفقنا به نقل از آسوشیتدپرس گفته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب، در حال آماده‌سازی بیش از ۱۰۰ فرمان اجرایی از روز اول دوره دوم ریاست جمهوری خود است که به منزله یک «کمپین شوکه‌کننده و ترسناک» در مورد امنیت مرزها، اخراج‌ها و دیگر اولویت‌های سیاستی است.

به گزارش شرق، ترامپ در جریان یک نشست خصوصی در کاپیتول هیل به سناتورهای جمهوری‌خواه درباره فرمان‌های پیش‌رو خبر داده است. انتظار می‌رود بسیاری از اقدامات در روز تحلیف یعنی ۲۰ ژانویه آغاز شود. استفان میلر، مشاور ارشد ترامپ، برای سناتورهای جمهوری خواه تدابیر امنیتی مرزی و اجرای مهاجرت را که احتمالا زودتر آغاز می‌شود، تشریح کرده است. متحدان رئیس‌جمهور منتخب مجموعه‌ای از دستورات اجرایی را آماده کرده‌اند که ترامپ می‌تواند به سرعت آنها را در طیف وسیعی از موضوعات امضا کند – از سرکوب مهاجران در مرز آمریکا و مکزیک گرفته تا گسترش حفاری‌ها در نقاط مورد اختلاف و محیط زیستی. او همچنین فرمان‌هایی را در حوزه قوانین نیروی کار فدرال، سیاست‌های جنسیتی مدارس و واکسن امضا خواهد کرد.

به گفته سناتورها، پایان دادن به ساخت دیوار مرزی آمریکا و مکزیک، ایجاد بازداشتگاه‌های مهاجرتی که می‌توان مهاجران را تا زمان اخراج آنها در آن اسکان داد، همگی بخشی از این بسته هستند. سناتورها انتظار دارند ترامپ به بسیاری از اقدامات مرزی بین ایالات متحده و مکزیک که در دوره اول ریاست جمهوری خود اعمال شده بود، بازگردد – از جمله مواردی که مهاجران را ملزم می‌کند در کشورهای دیگر درخواست دهند یا در مکزیک بمانند، در حالی که ادعاهای آنها در حال بررسی است و همچنین اقدامات اجرایی گسترده برای اخراج افرادی که در حال حاضر بدون مجوز قانونی در ایالات متحده حضور دارند. در همین حال سناتور جیمز لنکفورد که مذاکرات در مورد امنیت مرزی و مهاجرت را در دور گذشته کنگره رهبری کرد، گفت که انتظار دارد تیم ترامپ در ابتدا بر روی حدود یک میلیون مهاجر که به گفته او اخیرا وارد کشور شده و مجرم شناخته شده‌اند تمرکز کند. او همچنین قصد دارد روی جرائم یا افرادی که دادگاه‌ها محکوم شده یا معلوم شده واجد شرایط اقامت در ایالات متحده نیستند، تمرکز کند.

رویکردهای ترامپ برای ایران

همزمان با گمانه زنی‌ها پیرامون ۱۰۰ فرمان اجرایی از روز اول دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ، اخبار تأیید نشده‌ای هم از بازگشت کمپین فشار حداکثری علیه ایران در همان روز نخست آغاز به کار دولت جدید آمریکا حکایت دارد. این در حالی است که امیلی جاکوبز (Emily Jacobs)، خبرنگار ارشد سیاسی در نیویورک پست ۲۱ دی/ دهم ژانویه در شبکه ایکس به نقل از ترامپ مدعی شد که او برای ایران ارزوی موفقیت کرده است. سیدحسین موسویان در مقام استاد دانشگاه پرینستون آمریکا و طی یادداشتی برای «هیل» و با اشاره به راهکار مذاکره ایران و آمریکا، آرزوی موفقیت ترامپ برای تهران را با عینک مثبتی ارزیابی کرد و به باور او، «ترامپ حمایت خود را از مذاکره با ایران برای یافتن راه حل مشکلات موجود بین دو کشوراعلام کرده است».

در مقابل خوش بینی عضو اسبق شعام (موسویان)، بلومبرگ روایتی کاملا متفاو ت دارد و در گزارشی به بررسی مواضع تیم مشاوران دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، در حوزه سیاست خارجی پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که استراتژی‌های جدیدی برای مقابله با تهران و تأثیرگذاری بر معادلات جهانی در حال تدوین است. به نوشته دنیای اقتصاد و به نقل از منابع آگاه، تیم ترامپ قصد دارد سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران را احیا کند. این سیاست با اعمال بسته‌ای گسترده از تحریم‌ها آغاز خواهد شد که بازیگران اصلی صنعت نفت ایران را هدف قرار می‌دهد. انتظار می‌رود این تحریم‌ها در اوایل فوریه اجرایی شوند.

در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، اعمال چنین سیاستی منجر به کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران شد. اکنون مشاوران ترامپ بر این باورند که بازگشت به این استراتژی می‌تواند فشار بیشتری بر تهران وارد کند و اهداف دولت جدید را محقق کند. این گزارش همچنین به دیگر اولویت‌های سیاست خارجی تیم ترامپ پرداخته است. در موضوع جنگ اوکراین، دو رویکرد اصلی در حال بررسی است: یکی تسهیل فعالیت تولیدکنندگان نفت روسیه برای ایجاد حسن نیت و دستیابی به توافق صلح، و دیگری تشدید تحریم‌ها علیه روسیه برای افزایش اهرم‌های فشار.

با این حال، منابع بلومبرگ تأکید کرده‌اند که تصمیم نهایی در خصوص این استراتژی‌ها به شخص رئیس‌جمهور منتخب بستگی دارد. ترامپ همچنین اعلام کرده است که دیداری با ولادیمیر پوتین در حال برنامه‌ریزی است، که می‌تواند گامی در جهت پایان‌دادن به جنگ اوکراین باشد. در گزارش بلومبرگ همچنین به نگرانی‌هایی درباره تمرکز قدرت در دست افراد بسیار ثروتمند، از جمله ایلان ماسک، اشاره شده است. این موضوع در سخنرانی خداحافظی جو بایدن نیز مورد تأکید قرار گرفت، جایی که وی از تهدید دموکراسی توسط الیگارشی ثروت هشدار داد. مشاوران ترامپ معتقدند که بازگشت به سیاست فشار حداکثری علیه ایران می‌تواند بخشی از استراتژی کلان دولت جدید برای بازتعریف جایگاه آمریکا در صحنه جهانی باشد.

 سیدوحید کریمی: احتمالا ایران در ۱۰۰ فرمان اجرایی ترامپ باشد

در پیوست نکات یاد شده، سیدوحید کریمی طی گفت‌وگویی با شرق پیرامون ارزیابی از روز اول کاری دونالد ترامپ و امضای ۱۰۰ فرمان اجرایی، مشخصا به موضوع احیای کمپین فشار حداکثری اشاره دارد و به زعمش، می‌توان احتمال را داد که ترامپ تقابل با تهران از روز نخست اغاز کند. چرا که از منظر این گروه اروپا/امریکای دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، «ایران یکی از از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی دولت دوم دونالد ترامپ خواهد بود چرا که به پرونده‌های مهمی مانند تقابل با روسیه، جنگ اوکراین، سیاست مهار چین، امنیت اسرائیل و سایر معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای گره خورده است».

دیپلمات پیشین ایران در نیویورک، ارزیابی خود را ناظر به یک «فضای مبهم» پیش می‌برد و بر وجود «دو خط موازی از جانب ایران» اشاره دارد که یک خط به تحولات داخلی و خط دیگر به تحولات خارجی و به طور اخص مذاکره با آمریکا اشاره دارد. همزمان سفیر اسبق ایران در نامیبیا معتقد است که، «هم می‌توان یک برداشت صادقانه، خوشبینانه و مثبت از این پیام ترامپ برای آغاز مذاکرات استخراج کرد که نشان می‌دهد در پشت پرده، تهران و واشنگتن به دنبال تعامل مذاکره و تنش‌زدایی هستند» و در مقابل کریمی، دیپلمات پیشین کشورمان در تبیین «اولویت‌ها و اولیت‌های سیاست خارجی دولت جدید دونالد ترامپ»، به شکل مشخص روی دو جنگ اوکراین و جنگ در خاورمیانه تمرکز می‌کند و به گفته اش، «بعد از حصول آتش بس میان حماس و اسرائیل و فروکش کردن آتش در غرب آسیا، دونالد تر ترامپ به دنبال وضعیت مشابه در خصوص جنگ اوکراین خواهد بود». ضمن آنکه از دید این استاد دانشگاه، «اکنون تحولات خاورمیانه و جنگ اوکراین به شکل جدی در هم تنیده و پیچیده شده است» و از این روست که وی اذعان دارد، «با وجود تمام موضوعات مختلف در سیاست خارجی دولت ترامپ، ایران یکی از پرونده‌های مهم خواهد بود. حالا اینکه رسیدگی کدام موضوع اولویت بیشتری دارد به پارامترهای متعددی بستگی خواهد داشت».

لذا تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل در ارزیابی نهایی‌اش از سال ۲۰۲۵ و احتمال افزایش یا کاهش تنش بین تهران – واشنگتن، «مهم‌ترین عامل را اقدام و واکنش تهران در برابر سیاست‌های دونالد ترامپ می‌داند که ایران آیا به دنبال تقابل خواهد رفت یا تعامل». در بخش پایانی این گپ و گفت، دیپلمات اسبق کشورمان به خبرهای تأیید نشده دال بر احتمال دیداره ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در امارات ورود کرده و متذکر می‌شود که «میزبانی ابوظبی از این دیدار احتمالی مهم نشان می‌دهد برای دولت جدید آمریکا، کماکان خاورمیانه و به تبعش، ایران اهمیت خود را دارد».

 رحمن قهرمان‌پور: ترامپ احتمالا به دنبال یک آغاز پرفشار و قدرتمند علیه ایران است

رحمن قهرمانپور هم دیگر تحلیلگری بود که در گپ و گفت خود با «شرق» و در قرائتی همسو با سیدوحید کریمی، احتمال احیای کمپین فشار حداکثری، ذیل ۱۰۰ فرمان اجرایی دونالد ترامپ در روز نخست بازگشت به کاخ سفید را رد نمی‌کند و در تبیین دلایل این گفته‌اش به گزارش اخیر بلومبرگ استناد می‌کند که دولت ترامپ در حال بررسی اعمال سریع تحریم‌ها و احیای کمپین فشار حداکثری علیه ایران است و چون از دید این استاد دانشگاه «گزارش بلومبرگ معتبر به نظر می‌رسد، شاید دونالد ترامپ بخواهد به فوریت این سیاست (فشار حداکثری) را ضد تهران پیاده کند». از طرف دیگر تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا با ارجاعی به عملکرد و نوع رفتار دونالد ترامپ در دولت اول او، این نکته کلیدی را خاطرنشان می‌کند که «ترامپ همواره در تلاش است که هرگونه سیاستی را با فشاری جدی آغاز کند تا یک چهره قدرتمند از خودش نشان دهد. لذا ترامپ در راستای عمل به شعارهای انتخاباتی خود و همچنین حفظ پایگاهش در جریان‌های راست، احتمالا کمپین فشار حداکثری را فردا دوشنبه احیا کند». هرچند که به زعم این کارشناس، «شاید تحریم‌های کمپین فشار حداکثری ترامپ جنبه نمادین داشته باشد، با اینحال احتمالا ترامپ به دنبال یک آغاز پرفشار و قدرتمند علیه ایران است».

البته قهرمان پور در یک سطح تحلیلی، نکته مهم دیگری را هم یادآور می‌شود که «۱۰۰ فرمان اجرایی ترامپ برای روز نخست کاری او در یک اولویت بندی شامل سه مبحث خواهد بود که مشتمل بر اخراج مهاجران غیرقانونی و موضوعات مرزی، لغو فرمان‌های جو بایدن و اعمال تعرفه‌های تجاری و گمرکی برای دیگر کشورها خواهد بود و در این میان احتمالا ترامپ به دنبال احیای کمپین فشار حداکثری به واسطه یکی از ۱۰۰ فرمان اجرایی خود باشد». در ادامه این گپ و گفت با «شرق»، رحمن قهرمان‌پور به شکل مشخص تحلیل سیدحسین موسویان در نشریه هیل را زیر سؤال می‌برد و تصریح می‌کند که «ارزیابی مثبت این دیپلمات کشورمان (موسویان) در نوشته خود از آرزوی موفقیت ترامپ برای تهران نزدیک به واقعیت نیست و بیشتر به یک طعنه یا کنایه سیاسی شباهت دارد». چرا که به باور این استاد دانشگاه، «فردی چون سیدحسین موسویان به دلیل سال‌ها عدم حضور در فضای سیاسی و دیپلماتیک ایران برداشت چندان واقع بینانه‌ای از شرایط و اقتضائات جاری ایران و منطقه ندارد و همواره با یک نگاه خوشبینانه، بیش از حد بر انجام مذاکرات بین ایران و آمریکا، تنش‌زدایی دو طرف و حصول توافق امیدوار است». در حالی که این تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا «به هیچ عنوان خوشبینی درخصوص مذاکرات ایران و ایالات متحده ندارد» در پیوست این نگاهش، اذعان دارد که ـدولت ترامپ به دنبال انجام مذاکرات و حصول توافقی با ایران است که به گرفتن همه برگه‌های برنده و اهرم‌های فشار تهران منجر شود و در نهایت این توافق به معنای عقب نشینی ایران خواهد بود».

با چنین برداشتی، قهرمانپور «مسیر تهران - واشنگتن برای مذاکرات را چندان صاف و هموار نمی‌بیند و معترف است «مذاکرات و توافقی که این بار دونالد ترامپ در دولت دوم خود برای ایران ترسیم کرده به مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر از مذاکرات و توافق مد نظرش برای دولت اول بود». از دید تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل دلیل آن هم ناظر به «احساس قدرت دونالد ترامپ پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری و شکست تمام رقبا، مخالفین و معترضین خود است». لذا با خوانشی از جنس روان‌شناسی سیاسی، قهرمانپور اعتقاد دارد که «اکنون دونالد ترامپ با یک احساس قدرت فراوان، تصور توان انجام هر کاری، حتی تحمیل مذاکرات و توافق مدنظر خود بر ایران را دارد». ضمن آنکه این استاد دانشگاه در تکمیل گزاره خود یادآرو می‌شود که «شاید دونالد ترامپ و جریان‌های همسو با او این تصور را هم داشته باشند که ایران پس از تحولات یک سال و نیم اخیر خاورمیانه در یک موقعیت متفاوتی قرار دارد» و با توجه به این دو عامل است که قهرمان پور بر خلاف نگاه خوشبینانه موسویان، بعید می‌داند که «در کوتاه مدت توافقی از جنس توافق جامع مدنظر ترامپ بین ایران و آمریکا صورت بگیرد» و بر فرض محال اگر توافقی هم انجام بشود به ادعای این کارشناس، «نه یک توافق جامع و پایدار، بلکه صرفا یک توافق موردی و مقطعی خواهد بود».

افزون بر آنچه گفته شد، این استاد دانشگاه به متغیر و پارامتر «زمان» هم اشاره دارد و به باورش، «اولویت‌هایی چون پایان دادن به جنگ اوکراین و تقابل با روسیه و نیز سیاست مهار چین سبب خواهد شد که ترامپ به دنبال آن باشد که در کمترین زمان ممکن معادلات خاورمیانه و به تبعش مذاکرات با ایران را برای حصول توافق مدنظرش به نتیجه برساند تا به شکل مشخص، تمرکزی روی تقابل با چین و روسیه داشته باشد». از این رو قهرمانپور دور از ذهن می‌بیند که «دونالد ترامپ بخواهد فرجه‌های زمانی چند ماهه را برای مذاکره با تهران اختصاص دهد». همچنانی که این استاد دانشگاه در تأیید گفته خود؛ ارجاعی به خبر آکسیوس دارد که اروپایی‌ها در جریان مذاکره با مقامات ایران، عنوان داشتند اگر تا تابستان سال ۱۴۰۴، توافقی حاصل نشود فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت شش قطع‌نامه شورای امنیت قطعی خواهد بود که به معنای آن است که ایران باید در بازه چهار ماهه به توافقی دست پیدا کند که به مراتب جامع‌تر، گسترده‌تر و وسیع‌تر از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خواهد بود». در حالی که تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل خاطرنشان می‌کند که «مذاکرات برجامی و مشخصا محدود به پرونده هسته‌ای به تنهایی دو سال زمان برد و آن هم در شرایطی که بحران‌های مانند جنگ اوکراین هم به وقوع نپیوسته بود». به همین دلیل وی احتمال آن را بسیار کمرنگ می‌داند که « ایران بخواهد تنها در فاصله چهار ماه، مذاکرات جامعی را باغرب به نتیجه برساند تا به توافق مدنظر ترامپ منتهی شود».