آینده جنگ غزه بعد از سنوار

دیپلماسی ایرانی: سنوار از سال 2017 رهبری حماس در غزه را بر عهده داشت و در آگوست 2024 به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس انتخاب شد. سنوار را یک چهره تندرو می دانستند که احساس می‌کرد رهبران فلسطینی در برابر اسرائیل بیش از حد سازشکار بوده اند. او مغز متفکر حمله حماس در 7 اکتبر 2023 به اسرائیل بود و گفته می‌شد که بیشتر این مدت را در زیرزمین پنهان شده بود. حالا با ترور او توسط اسرائیل چه آینده ای پیش روی نبرد غزه خواهد بود؟ آیا مرگ سنوار می تواند مسیر جنگ را تغییر دهد؟ جان آلترمن Jon B. Alterman نایب رئیس ارشد، دارنده کرسی زبیگنیو برژینسکی در امنیت جهانی و ژئواستراتژی و مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز واکاوی های راهبردی و بین‌المللی در واشنگتن، دی.سی. در این باره توضیح می دهد.

آیا مرگ یحیی سنوار به معنای پایان جنگ در غزه است؟

جنگ در غزه هنوز پایان نیافته اما وارد مرحله تازه ای شده است. حماس به عنوان یک نیروی جنگی، دچار آشفتگی خواهد شد و برخی گروه‌های درون حماس احتمالاً می‌خواهند خشونت ها را افزایش دهند در حالی که دیگران ممکن است به دنبال حفظ گزینه‌های آینده باشند. به دلیل مسائل امنیتی، سنوار هدایت عملیات روزانه را بر عهده نداشت، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که ظرفیت حماس به سرعت کاهش یابد. سنوار به شدت مخالف سازش بود، بنابراین مرگ او، احتمال نوعی مصالحه را بیشتر می‌کند. در عین حال، نبود یک رهبر معتبر در حماس به این معنی است که فشار برای حرکت برخی بخش‌های سازمان به سمت آتش‌بس سخت‌تر خواهد بود. به طور کلی، احتمال کاهش سطح جنگ علیه اسرائیل در روزهای آینده وجود دارد. با این حال، احتمالاً شاهد نوعی کشمکش رهبری در داخل حماس خواهیم بود. این موضوع می‌تواند برای مدتی خشونت این گروه را به داخل خود بکشاند و پایان جامع جنگ در غزه همچنان دور از دسترس بماند.

برای گروگان‌ها چه پیش می آید؟

برای گروگان‌هایی که توسط حماس گرفته شده‌اند، همزمان نتایج متفاوتی ممکن است رخ دهد. طبق اطلاعات ما، حماس همه گروگان‌ها را تحت کنترل خود ندارد و حتی گروه‌های مختلف درون حماس که گروگان‌ها را نگه می‌دارند ممکن است رویکردهای متفاوتی نسبت به اسیران خود اتخاذ کنند. برخی ممکن است برای انتقام مرگ سنوار، گروگان‌ها را اعدام کنند، برخی ممکن است به دنبال آزادی گروگان‌ها در ازای آزادی خودشان باشند و برخی ممکن است به سادگی گروگان‌ها را به دلیل ترس از آینده رها کنند. تلاش‌های پیشین برای مذاکره بر این ایده استوار بود که سنوار با اکثر افرادی که گروگان‌ها را در اختیار دارند ارتباط داشته است و می‌توانست رفتار آن‌ها را شکل دهد. اکنون این تصویر بسیار مبهم‌تر است و احتمالاً شاهد نتایج متنوعی خواهیم بود. ما نمی‌دانیم چه تعدادی از گروگان‌ها در حال حاضر زنده هستند؛ برخی احتمالاً در روزهای آینده آزاد می‌شوند و برخی دیگر کشته خواهند شد.

آینده غزه چگونه خواهد بود؟

سؤال درباره آینده غزه، اکنون اهمیت بیشتری پیدا کرده اما پاسخ آن همچنان ناروشن است. مرگ سنوار برای اسرائیلی‌هایی که می‌خواستند اطمینان حاصل کنند که حماس دوباره در غزه احیا نخواهد شد، مهم است. از آنجا که بسیاری از فلسطینیان، سنوار را یک شخصیت کاریزماتیک معتبر می‌دانستند، مرگ او کنترل حماس بر جمعیت غزه را تضعیف می‌کند. در عین حال، به نظر نمی‌رسد اسرائیل به اندازه کافی درباره چگونگی عبور از مرحله اشغال نظامی غزه فکر کرده باشد. اسرائیل همچنان اهدافی بلندپروازانه‌ را برای غزه‌ای بیان می کند که حماس آن را کنترل نمی‌کند اما هیچ مسیر آشکاری برای دستیابی به آن وجود ندارد و اسرائیل با بسیاری از پیشنهادهایی که شامل نقش سازمان آزادی‌بخش فلسطین به عنوان یک نهاد ملی سکولار برای رهبری تلاش‌های حکومتی است، مخالفت کرده است. در هفته‌های آینده، احتمالاً طیف وسیعی از بازیگران بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، اروپا و کشورهای عربی، فشار بیشتری بر اسرائیل خواهند آورد تا در این زمینه سریع‌تر پیش برود.

آینده حماس چگونه خواهد بود؟

حماس همچنان برای بسیاری از فلسطینیانی جذابیت دارد که از پایان نقش اسرائیل در غزه و کرانه باختری آن هم از مسیر گفت وگو، ناامید شده‌اند. ترورهای قبلی رهبران حماس توسط اسرائیل این جذابیت را کاهش نداده و مرگ سنوار نیز احتمالاً این کار را نخواهد کرد. اما به نظر می رسد که شمار فزاینده‌ای از ساکنان غزه به نظر می‌رسد حماس و سنوار را به خاطر غیرقابل تحمل کردن زندگی شان، مقصر بدانند و فکر کنند که حماس هیچ مسیر امیدوارکننده ای به سوی آینده فراهم نکرده است. در ماه‌های پیشِ رو، ممکن است شاهد تلاشی برای ایجاد نوعی سازوکار حکومتیِ فلسطینیِ ملی، غیرحزبی و فن‌سالار باشیم که افرادی با تمایلات نسبت به حماس و بسیاری دیگر را شامل ‌شود. اینکه اسرائیل چه چیزی را تحمل خواهد کرد و آیا این اقدام زمینه‌ساز احیای مجدد حماس یا تضعیف آن تا جایی است که دیگر تهدیدی به شمار نیاید، برای همه ناروشن است. اسرائیل تا حدی در این زمینه نقش دارد اما کنترل کاملی هم ندارد. یکی از بلاتکلیفی های بزرگ این است که بسیاری از بازیگران خارجی که می‌خواهند به ایجاد حکومتی بدون حماس در غزه کمک کنند، تمایل دارند این کار را به عنوان بخشی از مسیر ایجاد یک کشور فلسطینی انجام دهند که این موضوع برای بسیاری از اعضای ائتلاف حاکم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، نامطلوب است (طبق یک نظرسنجی در ماه آوریل، 81 درصد از یهودیان اسرائیلی با این ایده مخالف هستند). اینکه آیا این مسئله مانعی برای مشارکت گسترده‌تر در آینده بدون حماس خواهد بود یا اسرائیل و دیگران می‌توانند در این مورد به تفاهمی برسند، در ماه‌های آینده موضوع بحث خواهد بود.

این موضوع چه تاثیری بر سیاست اسرائیل خواهد داشت؟

در کوتاه‌مدت، مرگ سنوار یک پیروزی بزرگ برای نتانیاهوست. این موضوع به افرادی که می‌گفتند او باید در تابستان گذشته با سنوار برای تبادل گروگان‌ها و آتش‌بس توافق می‌کرد، نشان می‌دهد که او تصمیم درستی گرفته است. این حادثه ممکن است مسیر را برای اسرائیل باز کند تا عملیات نظامی خود را از موضعی بسیار قوی‌تر و در حالی که حماس به شدت تضعیف شده است، کاهش دهد. اما نگرانی درباره سلامت گروگان‌ها به زودی به مسئله‌ای بزرگ برای افکار عمومی اسرائیل تبدیل خواهد شد و ائتلاف حاکم نتانیاهو ممکن است در توافق بر سر گام‌های بعدی با دشواری روبه رو شود. بسیاری بر این باور بودند که دوران سیاسی نتانیاهو چندین ماه پیش به پایان رسیده اما او به نوعی دوباره به صحنه سیاسی بازگشته است و اکنون مرگ سنوار به عنوان بزرگ‌ترین موفقیت او مطرح خواهد شد.

منبع: مرکز واکاوی های راهبردی و بین المللی (سی‌اس‌آی‌اس) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱