ابعاد ژئوپلتیک مناقشه داخلی در روسیه

نویسنده: ولید فارس

دیپلماسی ایرانی: زمانی که تانک های «واگنر» وارد استان مسکو شدند، روسیه تا آستانه جنگ نظامی داخلی بزرگی پیش رفت و اگر نیروهای واگنر پیشروی را متوقف نمی کردند، روسیه وارد جنگی داخلی می شد که چهره اوضاع ژئوپلتیک جهان را تغییر می داد. بزرگی این چالش و سرعت آن، جهانیان را غافلگیر کرد و به رغم بسته شدن این پرونده، هنوز معلوم نیست اوضاع داخلی این ابرقدرت هسته ای به چه سمتی پیش خواهد رفت. 

ارتش واگنر عمدتا با هدف مقابله با «خطرهای» دور دست که روسیه را در دیگر کشورها تهدید می کند، تشکیل شد و نیروهای آن در کشورهای مختلف به خصوص آفریقا و سوریه مستقر شدند و حتی به آموزش نیروهای نظامی در آمریکای لاتین و آسیا پرداختند. واگنر که در مراحل اولیه تشکیل خود از حمایت کامل وزارت دفاع روسیه و دستگاه اطلاعاتی و دیپلماسی روسیه برخوردار بود، به تدریج از یک گروه شبه نظامی به یک امپراتوری امنیتی – مالی گسترده تبدیل شد تا سیاست های مسکو را در جهان در جایی که امکان مداخله نهادهای رسمی وجود ندارد، اجرا کند. 

ارتش روسیه که در مراحله اولیه جنگ اوکراین موفق شد تا نزدیکی کیف پیشروی کند، به تدریج بسیاری از مناطق تصرف شده را در شمال و جنوب و مرکز اوکراین از دست داد و عقب نشینی کرد. این مسئله، عملکرد کرملین را در برابر افکار عمومی روسیه زیر سئوال برد و با نزدیک شدن نیروهای اوکراینی به مناطق روس زبان در شرق و کریمه در جنوب، مسکو احساس کرد از دست دادن کنترل این مناطق، ضربه روحی شدیدی به روسیه وارد خواهد کرد بنابراین تصمیم گرفت جبهه های داخلی دونتسک از جمله شهر باخموت را تحویل یوگنی پریگوژین رئیس واگنر دهد.

واگنر پس از آن که با تلفات زیاد توانست اوضاع را در جبهه دونتسک به نفع روسیه تغییر دهد، احساس کرد از سوی وزارت دفاع روسیه نادیده گرفته شده است و دیگر سلاح و مهمات کافی دریافت نمی کند. این مسئله موجب شکل گیری بحران بین واگنر و وزارت دفاع روسیه شد و پوتین نیز نتوانست ظرف چند هفته تصمیم نهایی خود را بگیرد چرا که هم به ارتش و هم به واگنر نیاز داشت و این عدم قاطعیت کرملین، واگنر را به رویارویی با ارتش و حرکت به سمت مسکو ترغیب کرد. 

بسیاری از ناظران غربی حرکت نیروهای واگنر از روستوف به سمت مسکو را کودتای نظامی به معنای کامل کلمه دانستند ولی تحولات عمیق به این سادگی نیست. آنچه پریگوژین انجام داد حرکتی حساب شده بود که محور آن را نارضایتی نیروهایش و برانگیختن احساسات مردمی در روسیه تشکیل می داد. پریگوژین احساس کرد بدخواهانش در وزارت دفاع، اعتماد پوتین به او را تضعیف کرده اند آن هم در شرایطی که او به مدیریت جنگ در جبهه های اوکراین مشغول بود. شاید هم فرمانده واگنر به این نتیجه رسید که فرماندهان ارشد وزارت دفاع به دنبال برکناری او از فرماندهی واگنر و در نهایت تضعیف و شاید هم انحلال واگنر هستند به همین علت تصمیم گرفت به سمت مسکو حرکت کند. 

حرکت نیروهای پریگوژین به سمت پایتخت روسیه نشان داد نیروهای واگنر در حجم و اندازه ای نیستند که در صورت وقوع جنگ داخلی در روسیه بتوانند کشوری به این بزرگی را اشغال کنند، بنابراین تنها راه سیطره بر روسیه از نظر پریگوژین این بود که یگان های ارتش به او ملحق شوند که این گونه نشد. در مقابل، اکثر فرماندهان نظامی ارتش روسیه نشان دادند تمایلی به جنگیدن با واگنر ندارند چرا که نتیجه هر برخوردی، شکست روسیه در جنگ اوکراین خواهد بود. اندک بودن حجم واگنر و ملحق نشدن یگان های ارتش به آن و خودداری ارتش از جنگیدن با نیروهای واگنر، کرملین و وزارت دفاع روسیه و واگنر را مجبور کرد راه حل میانه ای را بپذیرند و به این ترتیب از الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس خواسته شد برای حل بحران پیش قدم شود و در نهایت توافق شد نیروهای واگنر به جبهه های جنگ در اوکراین بازگردند و فرماندهان ارشد آن به روسیه سفید منتقل شوند و همه طرف ها به ایفای نقش واگذار شده به خود در جنگ اوکراین بازگردند.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11