سناریوهای باقی‌مانده برای پایان دادن به جنگ در اوکراین

نویسنده: ولید فارس

دیپلماسی ایرانی: با گذشت بیش از یک سال و سه ماه از زمان آغاز جنگ در اوکراین و موفقیت آمیز نبودن ابتکار عمل های مختلف در پایان دادن به جنگ، این پرسش در محافل بین المللی مطرح است که چگونه می توان این مناقشه را با اعلام آتش بس دائم متوقف کرد. این جنگ موجب نابودی مناطق غیرنظامی شده است و آدامها یافتن جنگ موجب گسترش این ویرانی ها خواهد شد. همچنین طولانی شدن جنگ اوکراین در شکل گیری درگیری هایی در مناطق دیگر جهان به ویژه در سودان و تشدید تنش بین ایران و آذربایجان و فشار چین بر تایوان و رزمایش های دریایی روسیه – ایران و دیگر بحران ها، تاثیر داشته است. به همین علت پایان دادن به جنگ اوکراین به ضرورتی امنیتی در سطح بین المللی تبدیل شده است. 

تحلیل های ژئوپلتیکی که با استناد به تحولات 15 ماهه در جنگ اوکراین از جمله درگیری نظامی بین دوطرف و روند مسلح شدن دو کشور صورت گرفته، حقایقی را بر ملا کرده است. از جمله این که روسیه نخواهد توانست کل اوکراین از جمله کیف پایتخت این کشور را اشغال کند بلکه برعکس، نیروهای روسی فقط می توانند مناطق اشغال شده در شرق و جنوب اوکراین را حفظ کنند مگر این که کرملین تصمیم بگیرد به سلاح هسته ای تاکتیکی متوسل شود که در شرایط کنونی بعید به نظر می رسد. 

واقعیت دیگر این است که نیروهای اوکراینی بدون مداخله مستقیم نیروهای ناتو نخواهند توانست ارتش روسیه را از شبه جزیره کریمه بیرون برانند و بسیج نیروهای ناتو و اوکراینی برای بیرون راندن ارتش روسیه از مناطق روسی زبان شرق اوکراین، موجب خواهد شد کرملین به استفاده از سلاح هسته ای تاکتیکی متوسل شود که برای اروپایی ها غیرقابل تحمل است. 

با توجه به این واقعیت ها، راه حل نظامی برای پایان دادن به جنگ در اوکراین تا آینده ای قابل پیش بینی، امکان پذیر نیست و ادامه یافتن جنگ به شکل کنونی نیز برای دو طرف منطقی به نظر نمی رسد و تبدیل به جنگی بیهوده مثل جنگ ایران و عراق خواهد شد. بنابراین باید راه حلی دیپلماتیک برای پایان جنگ پیدا کرد. 

تاکنون تلاش ها برای میانجی گری بین مسکو و کیف برای توقف درگیری و آغاز مذاکرات سیاسی به علت همکاری نکردن دو طرف و بالا بردن سقف خواسته هایشان، بی نتیجه بوده است؛ شاید به این علت که هر طرف، خود را پیروز نهایی این جنگ می‌دانست. اما اکنون، نوعی توازن در میدان جنگ بین دوطرف برقرار است و چنین شرایطی، زمینه را برای آغاز میانجی گری های دیپلماتیک و حرکت به سمت میز مذاکره به عنوان تنها گزینه برای جلوگیری از تبدیل شدن آن به جنگی شبیه جنگ ایران و عراق، مهیا می کند. 

تلاش پکن برای میانجی گری بین ولادیمیر پوتین و ولودومیر زلینسکی احتمالا به نتیجه نخواهد رسید چرا که غربی ها، چین را به رغم ابتکار عمل های دیپلماتیک، متحد راهبردی روسیه می دانند و نگران فشار روسیه و چین بر اوکراین در میز مذاکرات سه جانبه هستند. به همین علت یکی از گزینه هایی که بخت موفقیت بیشتری دارد، میانجی گری کشورهایی است که در سطح بین المللی فعال هستند و روابطی متعادل با دو طرف مناقشه دارند. این ابتکار می تواند شامل کشورهایی مانند واتیکان به عنوان نماینده مسیحیت، عربستان به عنوان نماینده جهان اسلام، هند و اسرائیل باشد. با پیشرفت گفت وگوها، چین به عنوان قدرت جهانی دوست روسیه و آمریکا و ناتو به عنوان شرکای اوکراین می توانند به میز مذاکره اضافه شوند تا آتش بس تثبیت و روند صلح آغاز شود. معلوم نیست چنین ابتکاری با موفقیت همراه خواهد شد یا خیر ولی بدون چنین ابتکاری، قطعا صلح به اروپا باز نخواهد گشت.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11