نکاتی درباره حضور اسرائیل در ترکمنستان و آذربایجان

نویسنده: هدی رئوف 

دیپلماسی ایرانی: با پیگیری تحرکات دیپلماتیک اخیر اسرائیل در منطقه اوراسیا می توان گفت راهبرد اسرائیل در قبال ایران اکنون بر سه محور استوار است: متوقف کردن برنامه هسته ای ایران، به شکست کشاندن برنامه های ایران در خاورمیانه به ویژه در مناطق نفوذ این کشور، و جلوگیری از گسترش نفوذ تهران به منطقه اوراسیا و تقویت حضور اسرائیل در پشت مرزهای ایران. 

اخیرا جمهوری آذربایجان پس از 30 سال، سفارت خود در اسرائیل را افتتاح کرد و سفارت اسرائیل نیز با حضور وزیر امور خارجه آن در عشق آباد، پایتخت ترکمنستان که فقط 15 مایل تا مرزهای ایران فاصله دارد، افتتاح شد. از نظر اسرائیل، اهمیت جمهوری آذربایجان در این است که این کشور کانون اصلی همکاری با اسرائیل در جنوب قفقاز محسوب می شود و می تواند مانع نفوذ ایران به آسیای میانه شود. 

تل آویو در سال های اخیر تلاش زیادی برای تقویت روابط خود با کشور مسلمان نشین آذربایجان انجام داده که علت آن مرزهای طولانی این کشور با ایران است که به 765 کیلومتر می رسد. همکاری بین دو طرف شکل های مختلفی به خود گرفته است. پهپادهای انتحاری اسرائیل، مهم ترین ابزاری بود که قواعد بازی را در جنگ دوم قره باغ به نفع آذربایجان تغییر داد. همچنین اسرائیل از بزرگترین حامیان نظامی باکو در ایالات متحده آمریکا محسوب می شود و آذربایجان نیز صادر کننده اصلی حامل های انرژی به اسرائیل است. 

در خصوص ترکمنستان، فشارهای ایران موجب شد این کشور چندین سال از پذیرش سفرای اسرائیل در عشق آباد خودداری کند. برخلاف روابط اسرائیل با آذربایجان، روابط اسرائیل و ترکمنستان محدود است و عمدتا حول محور همکاری در بخش کشاورزی دور می زند. همچنین اسرائیل در تلاش ها برای بازسازی بزرگترین پالایشگاه نفت ترکمنستان، مشارکت دارد. 

سفر الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل به آذربایجان و ترکمنستان، به دنبال تنش های فزاینده با ایران صورت می گیرد. اسرائیل و آذربایجان می گویند که دیدگاه مشترکی در خصوص تهدیدات ایران دارند. اما همگرایی اسرائیل و آذربایجان از نظر تهران یک تهدید امنیتی برای ایران محسوب می شود. ایجاد جای پای نظامی برای اسرائیل در خاک آذربایجان که به ایران نزدیک است، خطر بزرگی برای امنیت و منافع اسرائیل محسوب می شود. همچنین افتتاح سفارت آذربایجان در اسرائیل موجب شد تهران از «رویکرد ضدایرانی» دیپلماسی آذربایجان گلایه کند. نگرانی ایران از همکاری اسرائیل و آذربایجان موجب شد ایران در سال 2021 تمرین های نظامی در مرز خود با آذربایجان برگزار کند. 

عمیق‌تر شدن روابط دیپلماتیک باکو و تل آویو به دنبال تشدید اختلاف بین آذربایجان و ایران صورت گرفت که باکو را به تهدید امنیت تهران از طریق شراکت با اسرائیل متهم می کند. از این رو می توان گفت در شرایطی که ایران تلاش می کند حضور خود را نزدیک مرزهای اسرائیل تقویت کند، اسرائیل نیز در همین مسیر گام بر می دارد تا جبهه های تنش آفرین جدیدی در برابر ایران باز کند.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11