اسرائیل برنده یا بازنده؟

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: سرانجام پس از مدت ها کش و قوس سیاسی، دیپلماتیک، حقوقی و حتی امنیتی قرار است که امروز پنج شنبه توافق ترسیم مرزهای دریایی به امضای تل‌آویو و بیروت برسد. 

کانال خبری اسرائیلی «کان»  درباره مراسم مراسم احتمالی امضای این توافقنامه (که احتمالا در منطقه مرزی رأس الناقوره برگزار خواهد شد) گفت: «این توافقنامه با حضور نمایندگانی از اسرائیل و لبنان انجام می شود؛ به این صورت که ابتدا نماینده ای از تل آویو در حضور امریکایی ها این توافقنامه را امضا می کند و سپس نماینده بیروت نیز به همین ترتیب عمل خواهد کرد. بر اساس نسخه‌ای از این توافق که خبرگزاری فرانسه آن‌ را مشاهده کرد، به محض اینکه آمریکا به دو طرف اعلام کند که تائیدیه مربوط به این توافق را از لبنان و اسرائیل به صورت جداگانه دریافت کرده، لازم‌الاجرا خواهد بود. 

پیش از این مذاکرات غیرمستقیمی میان لبنان و اسرائیل برای ترسیم مرزهای دریایی میان دو طرف اکتبر سال ۲۰۲۰ با نظارت سازمان ملل آغاز شد، اما این مذاکرات پس از پنج دوره در مه ۲۰۲۱ به دلیل اختلاف‌نظر دو طرف بر سر مساحت منطقه مورد مناقشه متوقف ماند و طی چند ماه اخیر بار دیگر با میانجیگری آمریکا روند مذاکرات از سر گرفته و به صورت جدی‌تر از سوی هر دو طرف دنبال شده است تا در نهایت به توافق انجامید.

 جزئیات توافق

بر اساس این توافق، اسرائیل حقوق کامل و بلامنازع بر میدان گازی «کاریش» را حفظ خواهد کرد. لبنان هم از حقوق کامل بهره‌برداری و اکتشاف میادین موسوم به قانا یا صیدا  که بخش‌هایی از آن در آب‌های سرزمینی اسرائیل قرار دارد، برخوردار خواهد بود. در مقابل  اسرائیل از سوی شرکتی که در این توافق معرفی شده، در ازای دریافت حقوق خود و هرگونه سپرده بالقوه پاداش دریافت خواهد کرد. 

این بدان معنا است که طبق نسخه پیشنهادی آمریکا میدان گازی «قانا» در اختیار لبنان قرار می گیرد مشروط بر اینکه شرکت فرانسوی توتال (که امتیاز حفاری در این میدان گازی را به دست آورده است) بخشی از درآمدهای خود را طبق توافق به تل آویو بدهد. در عوض میدان کاریش هم به طور کامل به اسرائیل واگذار خواهد شد.

 تل آیو و نیم نگاهی به صادرات انرژی به اروپا

به گزارش رویترز، در حالی که قرار است توافق ترسیم مرزهای دریایی بین لبنان و اسرائیل امروز پنج شنبه بین دو طرف به امضا برسد، کابینه لاپید به شرکت «انرجین» اجازه داد تا استخراج گاز از میدان «کاریش» را از دو روز پیش آغاز کند.

یائیر لاپید، نخست وزیر اسرائیل روز دوشنبه در دیدار با نخست وزیر هلند در تل آویو گفت: «ما پنجشنبه توافق تاریخی با لبنان را امضا خواهیم کرد و اسرائیل به زودی به صادرکننده بزرگ گاز به اروپا تبدیل می‌شود.»

افزون بر آن یائیر لاپید در توییتی مدعی شد، استخراج گاز طبیعی از میدان کاریش (قانا) ثبات انرژی در اسرائیل را تامین کرده و اقتصاد و جایگاه اسرائیل به عنوان صادرکننده گاز را تقویت خواهد کرد.لاپید در ادامه مدعی شد، استخراج گاز طبیعی از کاریش قیمت انرژی در اسرائیل را کاهش خواهد داد و موجب افزایش رقابت در بازار انرژی خواهد شد، همچنین به مقابله با بحران جهانی انرژی کمک خواهد کرد.

چندان بی ارتباط نیست که عنوان شود با اوج گیری شکاف در روابط روسیه و اسرائیل پس از جنگ اوکراین، تل آویو از ظرفیت حال حاضر در منطقه گازی کاریش برای ناکارآمد کردن اهرم فشار انرژی مسکو بر اروپا استفاده کند. ضمن آنکه اسرائیلی ها هم به مانند قطری ها سعی دارند در خلاء حضور روسیه نهایت بهره برداری را از صادرات گاز به اروپا برای تقویت تراز تجاری خود ببرند.  

  احتمال بر هم خودن توافق!

در حالی که همه چیز از یک پایان خوش و توافق بیروت و لبنان بر سر منطقه مورد مناقشه کاریش حکایت دارد،  نگرانی‌هایی نسبت به آینده این توافق با توجه به در پیش بودن انتخابات پارلمانی در اسرائیل و احتمال بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت به همراه متحدانی از احزاب تندرو و راست افراطی نیز مطرح است.

به ویژه آنکه نتانیاهو پیش تر ضمن طرح انتقاد شدید به این پروژه، یائیر لاپید را به واگذاری بخش‌های از حوزه دریایی تحت حاکمیت اسرائیل به لبنان و تسلیم در برابر حزب‌الله متهم کرد و یادآور شد که «در صورت بازگشت به قدرت به این توافقنامه پایبند نخواهد بود.»

به موازات این تهدید نتانیاهو برای توافق اسرائیل – لبنان، کنست نیز هفته گذشته این توافقنامه را به بررسی نمانیدگان گذاشت؛ در این جلسه مخالفان، امضای این توافقنامه را رد کرده و آن را تسلیم در برابر حزب الله دانستند. چرا که حزب الله پیشتر تهدید کرده بود که اگر اسرائیل بدون توافق با لبنان، برداشت گاز را از میدان گازی کاریش آغاز کند، آن را موشک باران خواهد کرد.

مضافا دیگر منتقدان اسرائیلی هم اقدام دولت لاپید را در توافق با لبنان مورد هجمه سیاسی و رسانه ای قرار داده اند و به دنبال آن خواستار برگزاری همه‌پرسی قبل از آنچه آنها «واگذاری سرزمین خود» به لبنان نامیده‌اند، شده‌اند. مجموعه این نکان گویای آن است که در صورت برتری جریان رادیکال پس از انتخابات کنست باید درصدی، ولو اندک را برای  برهم خوردن توافق در نظر گرفت، هر چند که می توان این حملات به خصوص از جانب نتانیاهو را هم نوعی بازی سیاسی انتخاباتی دانست که با کنار رفتن فضای رقابتی فروکش خواهد کرد و حتی در صورت پیروزی نتانیاهو، او نیز به مفاد توافق پایبند خواهد بود.