دلایل توجه ویژه ترکیه به سوریه

دیپلماسی ایرانی: سیاست خارجی ترکیه چندی است تغییرات و تحولات متعددی را تجربه می کند که شاید مهم ترین آن عادی سازی و مصالحه با کشورها و گروه هایی است که قبلا با آنان اختلافات چشمگیری داشته و حتی علیه آنها اقدامات علنی و حتی نظامی کرده است.

یکی از این کشورها سوریه است که مقامات بلند پایه ترکیه در مدت اخیر برای مصالحه و نزدیکی با دولت بشار اسد ابراز تمایل کرده اند، آن هم ترکیه و اردوغانی که از ابتدای بحران سوریه در سال 2011 از اولین کشورها و دولتمردانی بود که در عرصه بین المللی خواستار کنار رفتن بشار اسد از قدرت شد و حتی در ادامه به یکی از حامیان و تامین کنندگان اصلی سلاح و تجهیزات ارتش آزاد سوریه بدل شده و در ادامه جنگ داخلی سوریه و با قدرت گرفتن گروه‌های کرد در مناطق شرق و شمال شرق این کشور، ترکیه- از سال 2016- مستقیما با ارتش خود وارد جنگ شده و طی عملیاتی به نام سپر فرات و در همکاری با ارتش آزاد سوریه و دیگر مخالفان بشاراسد، مناطقی از شمال سوریه را به تصرف خود درآورد.

البته باید به این نکته اشاره کرد قبل از آغاز جنگ داخلی سوریه و بالاگرفتن اختلافات بین دو کشور، دو دولت اردوغان و بشار اسد در کنار روابط مسالمت آمیز خود دارای اختلافات عمیق و ریشه ای هم بودند که با آغاز جنگ داخلی شدت بیشتری هم گرفت، یکی از موارد اختلافی مسأله کردها است. دولت سوریه از سال 1980 روابط حسنه ای با کردها به خصوص کردهای رانده شده از ترکیه و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) و رئیس آن، «عبدالله اوجالان» داشته اما از دیدگاه دولت ترکیه و اردوغان، حزب پ ک ک و کردهایی که با این حزب همکاری دارند تروریست قلمداد می شوند و ترکیه حتی قبل از آغاز جنگ داخلی سوریه عملیاتهای کنترل شده و محدودی علیه کردهای سوریه و پ ک ک انجام می داد که با شروع جنگ این اختلافات و عملیاتهای ضد پ ک ک گستردگی بیشتری یافت و همانطور که ذکر شد منجر به عملیات سپر فرات گردید.

اختلاف ریشه ای دیگر بین دو کشور که با جنگ داخلی بالا گرفت و بدل به جنگ آبی شد، مسئله حق آبه رود‌های دجله و فرات بین ترکیه و سوریه بود، بیش از 90 درصد آب فرات و بیش از 56 درصد آب دجله از خاک ترکیه تأمین شده و گذر می کند و از سویی نزدیک به 35 درصد از آب شیرین مصرفی سوریه از این دو رود و سرچشمه‌های آن تأمین می‌شود و حتی در بحث کشاورزی سوریه این رودخانه ها نقش ویژه ای دارند که هم زمان با افزایش اختلافات ترکیه اقدام به سد سازی بی رویه در جهت مهار آب این دو رود در مرزهای خود نمود که سبب کمبود آب شرب در سوریه و خسارت به زمینهای کشاورزی این کشور شد.

ترکیه توافقنامه امضا شده بین این کشور و دولت سوریه در سال 1987 را با این سد سازی و مهار آب نقض کرد، توافق نامه ای که بر اساس آن جریان آب رودخانه فرات از ترکیه به سوریه 500 متر مکعب در ثانیه ذکر شده بود اما در حال حاضر به زیر 200 متر مکعب در ثانیه کاهش یافته و ترکیه از مهار آب این دو رود به عنوان سلاحی علیه بشار اسد استفاده کرد که این دست اقدامات ترکیه اعتراض دولت سوریه را در پی داشته است.

مسئله مورد مناقشه دیگر بین دو کشور بحث اسرائیل است که مدتهاست بعد از جنگ شش روزه بلندی های جولان سوریه را تحت اشغال خود دارد و ترکیه دارای روابط حسنه و تجاری با اسرائیل است، اسرائیلی که هم اکنون به عنوان یکی از طرفهای ضد سوری به صورت مدوام حملاتی را علیه دولت بشار اسد انجام می دهد و در جنگ داخلی سوریه نیز از مخالفین دولت بشار اسد حمایتهای ویژه ای داشته است.

اما با همه موارد اختلافی موجود بین دو کشور و سابقه درگیرهای ریشه ای و عمیق بین بشار اسد و اردوغان شاهد نرم تر شدن مواضع دولت ترکیه نسبت به دولت بشار اسد هستیم و در تازه ترین نرمشهای دولت ترکیه، اردوغان اعلام کرد آنکارا مشکلی برای مذاکره با حکومت سوریه نداشته و ترکیه به خاک سوریه چشم‌داشتی ندارد، وی با یادآوری تنش‌زدایی میان کشورش و کشورهای مصر و امارات گفت: رنجش در سیاست جایی ندارد و باید در ارتباط با سوریه، گام‌های بیشتری برداشته شود.

همچنین در ادامه نرمشهای ترکیه چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه از لزوم مصالحه میان رژیم بشار اسد و مخالفان سوری سخن گفت و اعلام کرد گفت وگوهایی میان دستگاه های اطلاعاتی سوریه و ترکیه درحال برگزاری است و ما هیچگونه پیش شرطی برای گفت وگو با دمشق نداریم.

چرایی نزدیکی مجدد ترکیه به سوریه نتیجه چند عامل است، نخست به ثبات رسیدن دولت بشار اسد در سوریه و برتری میدانی کنونی که بشار در سوریه دارد که سبب شد دیگر کشورهای مخالف سوریه به دنبال عادی سازی روابط با سوریه باشند، کشوری که از جنگ آسیب بسیاری دیده و حال در جهت بازسازی مجدد به خاکی مستعد سرمایه گذاری تبدیل شده است و ترکیه نیز نمی خواهد فرصت احتمالی اقتصادی را در رقابت با دیگر کشورها از دست دهد به ویژه آنکه ترکیه در جنگ داخلی این کشور در بعد نظامی هزینه های سنگین بی بازگشتی کرده و نتیجه مطلوب مورد نظرش که همان سرنگونی بشار اسد بوده نیز حاصل نشده است.

عامل دیگر نارضایتی چندجانبه متحدان استراتژیک و اقتصادی ترکیه نسبت به عملکرد ترکیه در خاک سوریه است، ایران و روسیه دو پشتیبان اصلی بشار اسد که تبادلات تجاری گسترده ای نیز با ترکیه دارند از افزایش نفوذ و حضور نظامی ترکیه در خاک سوریه ناخرسند هستند مسئله ای که می تواند به همکاریهای اقتصادی ترکیه با این دو کشور ضربه وارد کند، همچنین پ ک ک و نیروهای دمکراتیک سوریه وابسته به ی پ گ در شمال سوریه که حکومت خودمختاری تشکیل داده‌اند، از متحدان آمریکا در سوریه محسوب می شوند و آمریکا نیز از حضور مداوم ترکیه در شمال سوریه و عملیات نظامی علیه کردها ناراضی است، وقتی 3 قدرت اصلی درگیر در جنگ داخلی سوریه که از تعاملات اقتصادی و سیاسی ویژه ای با ترکیه برخودار هستند از اقدامات ترکیه ابراز نارضایتی می کنند آن هم در شرایطی که دیگر کشورهای منطقه به دنبال عادی سازی روابط با سوریه هستند، ادامه روند گذشته می تواند به انزوای ترکیه منجر شود.

اما بین تمامی عاملهای موجود شاید مهمترین علت ابراز تمایل ترکیه به مصالحه با سوریه نزدیک بودن انتخابات این کشور است، ترکیه با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی خود می خواهد ضمن نزدیکی با سوریه و استفاده از فرصتهای اقتصادی این کشور در دوران بازسازی از دیگر قدرتهای درگیر در این کشور مثل روسیه، امریکا و ایران امتیازهای اقتصادی دریافت و در نهایت سرمایه تجاری ویژه ای را جذب اقتصاد ترکیه کند، به عنوان نمونه شنیده ها از تسهیلات روسیه در بخش نفت و گاز صادراتی به ترکیه و سرمایه‌گذاری در این کشور خبر می دهد، همچنین ترکیه می تواند با رفع مشکلات خود با دولت بشار اسد مشکلات ناشی از آوارگان سوری حاضر در ترکیه که سربار اقتصاد این کشور هستند را تا حد زیادی مرتفع کرده و شرایط را برای بازگشت این افراد به سوریه فراهم کنند، در واقع حرف از مصالحه با سوریه تاکتیک اردوغان در جهت احیا اقتصاد ترکیه و دست آورد سازی برای انتخابات آینده است.

منبع: میدل ایست نیوز