تهدیدی که کار نمی کند

دیپلماسی ایرانی: این روزها که دوباره ابهامات جدی به میز مذاکرات هسته ای بازگشته و دورنمایی حصول زودهنگام توافق را تاز کرده است، تهران دل به پاییز و زمستان سرد اروپا بسته است تا بتواند با اهرم بازگشت ایران به بازار انرژی در سایه لغو تحریم ها، امتیازات خود را از طرف غربی بگیرد. در همین راستا محمد مرندی که برای هر مسئله باربط و بی ربطی دست به توییت می شود و با همه خبرگزاری ه و رسانه های البته خارج از کشور مصاحبه می کند این بار هم دست به قلم شده و در توییتی از کلید واژه «زمستان سرد» استفاده کرد. مشاور رسانه ای تیم مذکراه کننده هسته ای دولت رئیسی نوشت: « ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به طور سیستماتیک توافق را نقض کرد و در زمان ترامپ/بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی گناه اعمال کرد. از این رو، ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی پذیرد. زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج کننده مواجه است.»

به نظر می رسد تلقی و تحلیل شرایط مذاکره بر پایه پاییز و زمستان سرد در جریان رادیکال داخلی عملا جای خود را بیش از هر زمان دیگری باز کرده است. پیش از مرندی هم روزنامه کیهان با استناد به دلایل مشابه و در پیش بودن پاییز و زمستان سرد برای اروپا خواستار توقف دوماهه مذاکرات از سوی دولت رئیسی شد. این در حالی است که به باور بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی اساسا این ادعا و اهرم فشار تهران با تمرکز بر پاییز و زمستان سرد برای پذیرش توافق با شروط مدنظرش از سوی اروپا و آمریکا موضوعیت ندارد. در همین راستا جیکوب فانک کرکگارد، اقتصاددان آلمانی، می‌گوید: «آنچه اروپا به آن نیاز دارد گاز است و هیچ راهی برای رساندن آن از ایران و نه در بازه زمانی تا زمستان امسال، وجود ندارد. حتی در حالی که کشور‌های اروپایی در تلاش هستند تا منابع انرژی جایگزین پیدا کنند، مقامات غربی اصرار دارند که زمان بندی آن‌ها برای توافق هسته‌ای ایران تحت تأثیر موضوع انرژی قرار نگرفته است.»

*** پاییز و زمستان سرد اروپا؛ یک ادعا و دو مدعی

آنچه که از آن به عنوان پاییز و زمستان سرد اروپا یاد می شود، سناریویی است که هم برای ایران و به طریق اولی برای روس ها بسیار ایده آل جلوه می کند، اما آنگونه که واقعیت های نشان می دهد پاییز و زمستان سرد اوپا تنها در صحنه عمل برای مسکو کارایی دارد، نه تهران؛ لذا تعویق و توقف دو ماهه مذاکرات و تاخیر در احیای برجام به امید فرارسیدن هوای سرد اروپا به تعدیل غربی ها در مذاکرت هسته ای کمکی نخواهد کرد، کما اینکه واشنگتن در واکنش به پاسخ اخیر تهران عملا از در مخالفت وارد شد. 

در همین راستا استیو ارلانگر و استنلی رید در نیویورک تایمز نوشتند: « برای اروپا، مشکل واقعی نفت نیست، بلکه تامین گاز است. روسیه از فروش گاز طبیعی به کشورهای اروپایی خودداری کرده و آنها در تلاش برای تامین آن از جاهای دیگر هستند. در حالی که ایران گاز طبیعی زیادی دارد، بیشتر آن را در داخل کشور و برای خودروها مصرف کرده و در ضمن فاقد خطوط لوله به اروپا یا امکاناتی برای مایع سازی گاز طبیعی است.»

در ادامه این مقاله نیویورک تایمز چنین آمده است: «در حالی که روسیه به اروپا برای تامین گاز طبیعی فشار می آورد و اروپا آماده تحریم نفت روسیه است، برخی به دنبال کمک از ایران هستند. این در صورتی است که تهران و واشنگتن با احیای توافق هسته‌ای 2015 موافقت کنند و تحریم‌های اقتصادی سخت‌گیرانه‌ علیه ایران را لغو کنند که توانایی این کشور برای صادرات انرژی را محدود کرده است. اما حتی اگر فردا توافقی حاصل شود، اجرای آن پیچیده و مرحله‌ای خواهد بود و احتمالاً چند ماه طول می‌کشد تا تحریم‌ها علیه ایران لغو شود. هر چند به گفته کارشناسان، ممکن است تاثیر اولیه بر بازار نفت در حد مسکن باشد، اما همین تاثیر اولیه عرضه‌ نفت از سوی ایران برای کاهش قیمت جهانی در زمستان امسال هم دیر خواهد بود.»

 تاگلیا پیترا، کارشناس انرژی با بررسی دیگر مشکلات ایران در حوزه انرژی گازی اعتقاد دارد: «سیاست و تحریم تنها مانع صادرات گاز ایران نیستند. زیرساخت‌های صادرات در این کشور هم ضعیف است و هیچ خط لوله‌ای برای انتقال گاز به اتحادیه اروپا یا کارخانه‌ای برای تولید گاز طبیعی مایع وجود ندارد. ایران به تخصص فنی شرکت‌های نفتی بین‌المللی نیاز دارد، اما این شرکت ها احتمالاً تا بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2024 تمایلی به ورود مجدد به ایران ندارند، زیرا ممکن است رئیس‌جمهور بعدی جمهوری‌خواه بوده و تصمیم به خروج مجدد از توافق هسته‌ای بگیرد و دوباره تحریم‌ها را اعمال کند.»

در همین راستا برخی از سیاسیون داخلی نظیر حمیدرضا جلایی پور هم هشدار می دهند که «فریب زمستان سرد را نخورید». این استاد دانشگاه در گفت گویی با جهان صنعت اذعان دارد:‌ « روس‌ها از ایران خواسته‌اند در امضای احیای برجام عجله نکند، زیرا احیای برجام تا قبل از پایان جنگ اوکراین و تعامل ایران با اروپا در ایجاد زیرساخت‌های انرژی موثر است. ایران کشوری است که دومین منابع گازی جهان را دارد و متاسفانه نزدیکی استراتژیک تندروها به روسیه و تحریم‌ها بلایی بر سر صنعت نفت و گاز ما آورده که ایران نمی‌تواند بازیگر جدی در بازار انرژی باشد و همچنین عراق و قطر هم‌اکنون چندبرابر ایران از منابع مشترک گاز و نفت برداشت می‌کنند. روسیه علاقه ندارد این وضعیت انرژی در ایران تغییر کند.»

جلایی پور در ادامه تحلیل خود تاکید دارد: «در میان تندروهای ایران یک افسانه شکل گرفته که گویی زمستان سختی در انتظار اروپا است. لذا اگر ایران دو ماه صبر کند، اشک اروپا در خواهد آمد و به ایران در احیای برجام بیشتر امتیاز می‌دهند. در صورتی که تلقی زمستان سخت برای اروپا ناشی از نشناختن اروپا از سوی تندروهای وطنی است. آنها خبر ندارند که اروپا حمله پوتین به اوکراین را حمله به یک کشور بیرون اروپا نمی‌دانند. آنها این حمله را حمله به امنیت خود اروپا می‌دانند و اروپا چند ماه است که خود را در برابر اهرم انرژی روسیه تجهیز می‌کند. اروپا شامل کشورهایی است که تجربه دو جنگ جهانی را با ده‌ها میلیون کشته داشته‌اند. آنها قادرند زمستان در پیش را مدیریت کنند. برای مثال هم اکنون که هنوز زمستان نشده آلمان هشتاد و پنج درصد انرژی مورد نیاز خود را تامین کرده است.»

*** تاثیر حداقلی توافق، عامل تکاپوی اروپا برای احیای هر چه زودتر برجام

با اینحال حسن مرادی در گفت وگویی با شرق ضمن تاکید بر این واقعیت که حصول توافق و احیای برجام به شکل کلی برای اروپایی ها تاثیر چشم گیری در تامین انرژی گاز ایجاد نمی کند، عنوان می دارد: «ما نباید سایر تاثیرات احیای برجام را در حوزه انرژی نادیده بگیریم. همین تاثیرات است که سبب خواهد شد اروپا لزوم توافق هر چه سریع تر را در دستور کار خود قرار دهند و کماکان آن را تا حصول نتیجه نهایی و احیای برجام پیگیری کنند که موید آن هم به تلاش جوزپ بورل برای تهیه متن پیش نویس اخیر توافق باز می گردد که اکنون تهران و واشنگتن روی ان مشغول رد وبدل کردن نظرات خود هستند.»

این نماینده پیشین مجلس به شرق می گوید: «یکی از مهمترین و فوری ترین تاثیرات توافق با ایران به تاثیرات روانی آن بر بازار انرژی باز می گردد. یعنی هر گونه توافقی در زمینه هسته ای با جمهوری اسلامی سبب خواهد شد تا قیمت ها در بازار انرژی کاهش پیدا کند و این مهم به شکل مسقیم بر شیب نزولی نرخ جهانی گاز هم اثر خود را دارد.»

این تحلیلگر ارشد حوزه انرژی در ادامه گفته های خود به این نکته مهم می پردازد که برخی از کشورهای اروپایی تا پیش قبل از اعمال مجدد تحریم های آمریکا در سال 2018 توسط دونالد ترامپ با هدف به صفر رساندن فروش نفت ایران، مقادیر قابل توجهی نفت از ایران وارد می کردند. در صدر این کشورهای اروپایی می توان به ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و هلند اشاره کرد. لذا شاید رم، پاریس، مادرید و آمستردام توافق با تهران را یک راه حل کوتاه مدت ببینند.»

استاد دانشگاه در ادامه گپ و گفت با شرق خاطر نشان می کند: «البته حتی اگر ایران بازارهای پیشین نفت خود را در این کشورهای اروپا پیدا نکند و نتواند نفوذ سابق را در تامین و صادرات نفت خام به قاره سبز مجددا احیا کند، در عوض می‌تواند با فروش نفت خود مقداری از فشار جهانی بر بازارهای آسیایی را کاهش داده و در نتیجه بخشی از عرضه نفت خود را به بازارهای اروپا برساند. چرا که ایران ظرف دو یا نهایتا سه ماه توان آن را دارد که حجم تولید و صادرات نفت خود را در صورت لغو تحریم ها تا حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد. ضمنا فعلا تا همین جای کار چیزی در حدود 44 تا 46 میلیون میلیون بشکه نفت خام ایران روی تانکرها بارگیری شده که عمدتاً در آب های نزدیک چین و سنگاپور قرار دارند که در صورت لغو تحریم ها به سرعت به بازار مصرف خواهند رسید.» 

حسن مرادی گریزی به آثار بازگشت عملی ایران به حوزه انرژی پی از توافق می زند و در این خصوص بیان می دارد: «اگر چه تزریق 1 تا  1.3 میلیون بشکه نفت ایران به بازار انرژی جهان در روز تقریباً می تواند چیزی در حدود 1 درصد تقاضای کنونی در دنیا را تامین کند، اما همیت تاثیر مثبت حداقلی ناشی از فروش نفت ایران در صورت توافق می‌تواند سازنده باشد. به خصوص آنکه گروه تولیدکنندگان نفت خام تحت رهبری عربستان و روسیه یا همان اوپک پلاس، علیرغم تلاش های دولت بایدن و دیگر کشورهای اروپایی برای افزایش تولید و صادرات نفت خام که حتی به سفر جو بایدن به عربستان علیرغم میل باطنی او انجامید، اما ریاض و مسکو در قالب اوپک پلاس حدود 2.7 میلیون بشکه در روز کمتر از اهداف خود تولید می کنند. پس بازگشت ایران تاثیر خود را دارد.»/شرق