بازی دوسر برد مسکو در سایه صدور قطعنامه علیه تهران

دیپلماسی ایرانی: از امروز دوشنبه نشست فصلی شورای حکام آغاز به کار می کند؛ نشستی که یکی از دستور کارهای مهمش به پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران و احتمال صدور قطعنامه علیه تهران، ذیل دو گزارش رافائل گروسی، مدیر کل آژانس و هم چنین پیش نویس مشترک ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی اختصاص دارد. در این بین با انتشار دو گزارش دوشنبه گذشته آژانس و تلاش واشنگتن، لندن، ‌پاریس و برلین برای تهیه پیش نویس شاهد تحرکات دیپلماتیک تهران از سفر باقری کنی به نروژ تا دو دور گفت و گوی تلفنی حسین امیرعبداللیهان با جوزف بورل هستیم. اینها علاوه بر آن است که سخنگوی دستگاه سیاست خارجی در واکنش های تند خود طی چند نوبت نسبت تبعات هر گونه تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران هشدار داده است. با این حال به نظر می رسد تمام دست وپا زدن های اسرائیل در ماه های اخیر برای شکست در مذاکرات وین به خروجی مدنظر تل آویو نزدیک شده است. خصوصا که در آستانه برگزاری نشست شورای حکام شاهد سفر مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به اسرائیل نیز بودیم. این سفر نشان می دهد نفتالی بنت تا آخرین ساعات برگزاری نشست شورای حکام دست از تحریک آژانس با اهرم تخریب ایران بر نمی دارد. اما وضعیت بحرانی در سرزمین های اشغالی که به اذعان صریح نخست وزیر اسرائیل در مرز فروپاشی کامل قرار دارد بی ارتباط با دور جدید تقابل تل آویو با تهران نیست. لذا ترور، خرابکاری، برگزاری رزمایش، تحریک آژانس، فشار به اعضای شورای حکام و ...، چه با هدف برون رفت کابینه بنت از بحران داخلی باشد یا خیر نمی تواند سقوط دولتش و برگزاری پنجمین دوره انتخابات زودهنگام پارلمانی در اسرائیل را کم رنگ کند. البته که نباید هشدار جدی و بدون تعارف شورای عالی امنیت ملی ایران را هم در قبال اسرائیل از نظر دور داشت. در کنار آن رفتارهای مخرب کشورهای حاشیه خلیج فارس با صدور بیانیه 11 خرداد هم گامی در جهت تشدید فضای ضدایرانی کنونی بود. به موازاتش بی شک کارشکنی های روسیه بعد از آغاز جنگ اوکراین با درخواست مستثنی شدن روابط تهران – مسکو از تحریم های آمریکا نیز موتور مذاکرات را برای 87 روز خاموش کرد که نتیجه آن قرار گرفتن ایران در آستانه صدور قطعنامه شورای حکام است. پیرو این نکته بی شک صدور قطعنامه بهترین فضا را برای سوء استفاده کرملین ایجاد خواهد کرد تا کماکان از اهرم فشار توقف مذاکرات وین و پرونده فعالیت های هسته ای ایران به نفع خود بهره برداری کند. ناگفته نماند در این شرایط نقش سه کشور اروپایی عضو برجام بیش از پیش پررنگ تر شده است چرا که در صورت صدور قطعنامه و واکنش انتحاری و قهرآمیز احتمالی تهران بیم فعال شدن مکانیسم ماشه توسط آلمان، فرانسه و انگلستان می رود. این در حالی است که تا پیش از این و در میانه های اسفند ماه سال گذشته دیپلمات های اروپایی از فضای مثبت مذاکرات وین و در دسترس بودن توافق سخن می گفتند تا جایی که عکس یادگاری پایان مذاکرات را هم انداخته بودند. در این میان مطرح شدن خواسته های فرابرجامی نیز عملا آن فضای مثبت مذاکرات و نزدیک بودن توافق را به بن بستی سه ماهه کشاند که با توقف ۲۰ اسفند1400/ 11 مارس با توییت معروف جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبنی بر «لزوم توقف مذاکرات به دلیل عوامل خارجی» شروع شد. اما به واقع چه شد که طی سه ماه گذشته آن فضای مثبت در وین به فضای ضدایرانی امروز رسید؟ پاسخ به این سوال محوری، موضوع گفت وگو با تنی چند از سفرا، تحلیلگران و کارشناسان امر است تا هر یک از ابعاد و زوایای مختلف این مسئله را مورد بررسی و کالبدشکافی قرار دهند که در نهایت این ارزیابی به دست آید هر کدام از بازیگران فوق با چه اهدافی شرایط کنونی را برای ایران رقم زدند که می تواند به صدور قطعنامه شورای حکام آژانس علیه تهران منجر شود؟ در ادامه سعی شده است واکنش احتمالی جمهوری اسلامی بعد از صدور قطعنامه، آثار مخرب و منفی آن بر کشور، احتمال کشیده شدن پرونده به شورای امنیت، فعال شدن مکانیسم ماشه و ... نیز مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. در این نوبت تحلیل ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در صربستان، فرانسه، بلژیک، کلمبیا و شیلی پیرامون نقش و رفتار روسیه در قبال قطعنامه احتمالی شورای حکام را می خوانیم:

***بعد از نقش مخرب مسکو در بن بست وین شاهد حضور سرگئی لاوروف در صد و پنجاه و دومین نشست وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در ریاض بودیم که به صدور بیانیه ضدایرانی چهارشنبه گذشته منجر شد. به واقع کرملین بعد از جنک اوکراین چه دیدی نسبت به تهران دارد؟

روسیه چه قبل از جنگ اوکراین و چه بعد از آن، برجام را در تقابل با منافع و اهداف خود می بیند. کما اینکه ظریف هم در آن فایل صوتی عنوان داشت که روس ها در زمان مذاکرات برجام چه کار شکنی هایی داشتند. در دوران مذاکرات وین هم شاهد این تداوم این کارشکنی‌ها بودیم که نهایتا به این بن بست کشیده شد. روسیه بعد از جنگ اوکراین، هم به دلیل مسئله بازار انرژی و نیز اهرم فشار پرونده فعالیت هسته ای سعی کرده است این مذاکرات به نتیجه نرسد. مضافا روسیه اکنون نقش مخرب خود را در ارزان‌فروشی نفت به مشتریان ایران مانند چینی ها نشان داده است. بنابراین حضور لاوروف در نشست وزرای امور خارجه شورای همکاری خلیج فارس که به آن بیانیه تند ضدایرانی ختم شد نمی تواند چندان عجیب باشد. به هر حال مسکو از یک طرف تلاش جدی دارد تا مانع از همراهی کشورهای حاشیه خلیج فارس با تحریم ها ضد روسیه و همچنین همکاری با اعضای اوپک در مدیریت بازار انرژی شود و از طرف دیگر با برگزاری نشست های مشترک با شورای همکاری خلیج فارس روزنه ای برای خروج از انزوای سیاسی پیدا کند لذا با سکوت خود در برابر بیانیه این شورا نوعی حمایت دوفاکتوی مسکو را از مواضع ضدایرانی کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان داد. 

*** اگر حضور وزیر امور خارجه روسیه در نشست شورای همکاری خلیج فارس به دلایلی توجیه شود، چرا کرملین در برابر بیانیه 11 خرداد سکوت کرد؟

چون روسیه با صدور این بیانیه چندان مخالف نبود. اساساً تداوم و تشدید تنش ایران با ایالات متحده آمریکا و نیز کشورهای حاشیه خلیج فارس با محوریت عربستان فضای مطلوبی را برای بازیگری و بازیگردانی روسیه ایجاد می‌کند تا بتواند اهرم فشار خود، هم در حوزه انرژی و همچنین پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران را حفظ کند. از طرف دیگر روسیه نفوذ خود را به طور همزمان در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و جمهوری اسلامی حفظ خواهد کرد. چرا که کرملین به هر دو طرف برای حفظ منافع خود در شرایط کنونی ناشی از جنگ اوکراین نیاز دارد. در ضمن نباید فراموش کرد که اگرچه سیاست نگاه به شرق با روی کار آمدن دولت رئیسی پررنگ‌تر شد، اما روس ها چنین نگاهی به ایران ندارند و بر اساس منافع خود با کارت جمهوری اسلامی، چه در سیاست منطقه ای و چه در سیاست جهانی برخورد می کنند. موید این مسئله به رفتار های روسیه باز می گردد. از طرف دیگر کافی است به سطح روابط تجاری روسیه و چین با کشورهای حاشیه خلیج فارس در مقایسه با ایران نگاه کنید، خود اعداد و ارقام گویای آن است که روسیه و چین چه کشوری را متحد استراتژیک خود می دانند؟! در این بین اگر چه ما شاهد واکنش تند تهران در خصوص بیانیه شورای همکاری خلیج فارس هستیم، اما ایران هیچ گونه اعتراضی نسبت به حضور لاوروف در این نشست و سکوتش در برابر بیانیه این شورا از خود نشان نداد.

*** با این تفاسیر واکنش روسیه در نشست فصلی شورای حکام که از امروز دوشنبه آغاز خواهد شد نسبت به صدور قطعنامه احتمالی علیه ایران چه خواهد بود. چون این باور وجود دارد که به دلیل نیاز به مسکو به تهران، روسیه مخالفت خود را با صدور این قطعنامه نشان خواهد داد؟

به همان دلایلی که در خصوص حفظ دو اهرم بازار انرژی و همچنین پرونده فعالیت های هسته ای ایران، روسیه تمایل جدی دارد که در شورای حکام قطعنامه ای علیه تهران صادر شود که به تشدید تنش بین جمهوری اسلامی و آمریکا و به تبعش تداوم فشار فعالیت هسته ای ایران بر جامعه جهانی منجر شود.

*** ولی ذیل گفته های میخائیل اولیانوف و سرگئی لاوروف به نظر می رسد روسیه مخالفت صریح و رسمی خود را با صدور قطعنامه نشان داده است؟

این یک بازی است.

*** چطور؟

روسیه می داند با مخالفت خود یا چین نمی تواند مانع صدور قطعنامه علیه ایران شود. لذا در ظاهر ژست مخالف صدور قطعنامه علیه ایران را نشان می دهد. اما مطمئن باشید که صدور قطعنامه علیه ما و رفتارهای انتحاری بعدی تهران، ایده آل ترین وضعیت برای منافع روسیه خواهد بود. این یک بازی دوسر برد برای روسیه است چون مسکو برای مخالفت با قطعنامه شورای حکام قطعاً به دنبال امتیاز گیری از ایران است و از آن طرف صدور قطعنامه، ولو با مخالفت مسکو شرایط ایده آلی را برای کرملین رقم خواهد زد. خصوصا که اتحادیه اروپا رسماً تحریم ۹۰ درصدی خرید نفت از روسیه را پایان سال میلادی کلید زد. پس روسیه بدون شک متاثر از روابط خود با ایران عمل نمی کند، بلکه بر اساس منافع خود در سایه جنگ اوکراین است که رفتارش را در قبال تهران و سایر کشورها تنظیم خواهد کرد./شرق