سایه روشن شکست تلاش های مورا و شیخ تمیم

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته شاهد ورود انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مهمتر از آن شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به ایران بودیم. در محافل رسانه‌ای، سیاسی و کارشناسی مخرج مشترک حضور هر دو را تلاش برای خروج مذاکرات وین از بن بست 64 روزه برجام دانستند.

جدای از حواشی سفر مورا به تهران که یکی درخواست برای آزادی احمدرضا جلالی و دیگری بازداشتش در فرودگاه فرانکفورت به هنگام بازگشتش از ایران بود هنوز از محتوای گفت وگوهای نماینده اتحادیه اروپا با باقری کنی خبر مستدلی در دست نیست، هم چنانی که از متن دیدارهای امیر قطر هم خروجی در رسانه ها دیده نمی شود. چون همه چیز در پشت پرده جریان داشته به همین دلیل تحلیل و گمانه زنی های رسانه ای متعددی مطرح است.

با اینحال به نظر می رسد همان گونه که می توان ارزیابی مثبتی از تلاش های دیپلماتیک این دو (مورا و شیخ تمیم) و همچنین وزیر امور خارجه لهستان داشت به همان اندازه نیز می توان نسبت به خروجی ملموس تحرکات دیپلماتیک بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برای احیای موتور مذاکرات با دیده شک و تردید نگریست. خاصه آنکه بازار ارز هم واکنش مثبتی به این مسئله نداشت و در کنار بازار سکه و طلا سیر صعودی کم سابقه ای را در مدت 9 ماه حیات دولت سیزدهم طی کرد.

به هر حال عمق اختلافات بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بر سر خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی و نیز پروژه انتقام به موازات نقش مخرب روسیه در احیای برجام بیش از پیش سایه شکست را بر مذاکرات وین تقویت می کند. آنچه که این سناریوی بدبینانه احتمالی را تقویت کرده ناظر به اقدامات هفته های اخیر دولت در حذف ارز ترجیحی و آزاد سازی قیمت کالاهای اساسی است.

انجام این جراحی بزرگ اقتصادی، آن هم در شرایط به شدت ملتهب و حساس داخلی، چه از نظر اقتصادی و معیشتی و چه از بُعد سیاسی، دیپلماتیک که سبب پرهزینه شدن حذف این ارز (ترجیحی) برای دولت سیزدهم شده گویای آن است که این دولت دیگر احیای برجام و لغو تحریم ها را، حداقل در کوتاه مدت و میان مدت برای خود متصور نیست. 

با وجود آنکه رئیسی بارها عنوان داشته است که اقتصاد کشور را به برجام گره نمی زند، اما این موضع لزوما به معنای نادیده گرفتن تلاش ها برای احیای برجام و مهمتر از آن تبعات شکست مذاکرات وین برای همه ابعاد جامعه نخواهد بود، آن گونه که حسین امیرعبداللهیان هم اخیرا گفته که این دولت رفع تحریم ها را به موازات خنثی سازی آنها در دستور کار دارد. اگر از این منظر به مسئله نگاه کنیم و ناکامی احتمالی دیپلماتیک مورا و شیخ تمیم را نزدیک به واقعیت بدانیم عملا مذاکرات هسته ای از پروسه وقت کشی و کمای سیاسی به مرحله مرگ نزدیک خواهد شد.

لذا احتمالا طی روزهای آتی نگرانی ها در مورد آینده این توافق افزایش خواهد یافت، مگر آنکه شاهد تفاوت لحن، موضع گیری و ادبیات تهران – واشنگتن باشیم که به نوعی حکایت از موفقیت امیر قطر و مذاکره کننده ارشد اروپایی بدهد و پیرو آن دوباره نگاه ها را به وین خیره شود تا پشت درهای هتل کوبورگ گفت وگوها ادامه یابد.

در غیر این صورت باید پذیرفت که شانس حل و فصل پرونده فعالیت های هسته ای ایران از مسیر دیپلماسی تا مدت های نامشخص از دست خواهد رفت که بی شک به تبعش باید در نظر گرفت شکست مذاکرات وین به معنای شکست تلاش های دیپلماتیک دولت رئیسی در حوزه منطقه ای و مشخصا مذاکرات بغداد با هدف احیای روابط تهران – ریاض خواهد بود.

اگر این گزاره را جدی تلقی کنیم یقینا دیپلماسی منطقه ای مدنظر این دولت برای ارتقای روابط تجاری هم لطمه جدی می خورد. حال باید منتظر ماند و دید که روزهای و هفته های آتی آبستن چه حوادثی در این رابطه خواهد بود؟!/ شرق