طنز تلخ عراق

دیپلماسی ایرانی – یکی از مهمترین چالش های عراق نوین بعد از صدام حسین فساد مالی - اداری در این کشور بوده است؛ فسادی سیستماتیک که عملا تا عمق ساختار سیاسی دولت بغداد پیش رفته و تمام دولت ها در این 18 سال با شدت و ضعف با آن دست به گریبان بوده اند.  

اساسا در چرخه معیوب و ناکارآمد دموکراسی کشورهای منطقه خاورمیانه مانند عراق هیچ حزب، جریان، شخصیت و گروه سیاسی نمی تواند پرچم مبارزه با فساد و فسادستیزی را به تنهایی بلند کند، خصوصا چهره هایی که خود آنها از بانیان وضع اسفبار امروز به شمار می روند. با این وجود امروز این کشور در چنبره و سایه گروه ها، احزاب و شخصیت هایی قرار دارد که نقش به سزا و غیرقابل انکاری در تعمیق هر چه بیشتر فساد در تمام ارکان عراق نوین داشته اند و اینگونه طنز تلخ عراق رقم خورده است.

در این بین کاهش چشمگیر حضور مردم پای صندوق ها در جریان برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی عملا به پیروزی جریان صدر انجامید. حال که ائتلاف سائرون با محوریت مقتدی صدر خود را محور پارلمان آتی عراق و تشکیل دولت جدید در این کشور می داند سعی دارد با نمایش چهره ای فسادستیز، شرایط را برای همراهی دیگر ائتلاف ها به منظور تشکیل بزرگترین فراکسیون پارلمانی و قبضه قدرت در دولت آینده فراهم آورد.

لذا صدر در برهه و مقطع حساس فعلی به دنبال یک بازی سیاسی با هدف حذف رقبا است، چنانی که در جریان اعتراضات چند روز اخیر نجف و استعفای استاندار آن این تحریکات و تحرکات صدر نمود بیشتری پیدا کرده است.  

در همین راستا دیروز شنبه لؤی الیاسری، استاندار نجف در کنفرانسی مطبوعاتی اعلام کرد که از مقام استانداری کناره‌گیری می‌کند و درخواست استعفای خود را به مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق ارائه داده است. الیاسری در کنفرانس مطبوعاتی صراحتا عنوان داشت تظاهرات جاری در نجف ابعاد سیاسی دارد و مدعی شد که فردی مشخص اموال لازم برای راه اندازی این تظاهرات را تأمین می‌کند و تأکید کرد که کسانی در پی آن هستند که استاندار برود تا برنامه های خود را اجرا کنند. 

الیاسری نهایتا به دلیل فشارها و حتی تهدیدهایی علیه خود و خانواده‌اش استعفای خود را تقدیم کرده است؛ استعفایی که پس از کناره گیری مشابه غنی الخفاجی، استاندار ذی‌قار به وقوع پیوست. اما سلسله این استعفاهای استانداران عراق با محوریت مناطق شیعه نشین می تواند حکایت از یک برنامه ریزی دقیق با هدف تغییر مدیریت استانی داشته باشد. 

با وجود آنکه الیاسری نامی از گروه و شخص خاصی نبرد، اما اکنون ظن و گمان ها به سمت جریان صدر و خود مقتدی صدر نشانه رفته است، به ویژه که مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق در واکنش به استعفای استاندار نجف خواستار تسریع در انتصاب استاندار جدید برای این استان شد. حتی صدر اذعان داشت که استعفای استاندار نجف اقدامی حساب شده برای وی و گامی در مسیر درست با هدف مدیریت نجف است.

مجموعه نکات یاد شده نشان از این دارد که همچنان فضا برای تداوم و تشدید تنش‌های سیاسی در پی انتخابات پارلمانی و تبدیل آن به بحران تمام عیار سیاسی - اجتماعی فراهم است. با این حال ادامه اعتراضات در این کشور و استعفا‌های استانداران حاکی از این است که نارضایتی‌ها از نتیجه انتخابات به قوت خود باقی است و پافشاری جریان صدر برای تشکیل دولت اکثریت به مانعی برای حل اختلافات تبدیل شده است.

در این خصوص ائتلاف دولت ‌قانون به رهبری نوری مالکی و جدی ترین رقیب مقتدی صدر استعفای استانداران ذی‌قار و نجف اشرف را ترفند سیاسی برای اعمال فشار علیه گروه‌های معترض به نتیجه انتخابات می داند. به هر حال برکسی پوشیده نیست در جریان انقلاب مردمی اکتبر 2019 برخی از جریانات سیاسی عراق و مشخصا ائتلاف سائرون و جریان صدر به رهبری مقتدی صدر با نعل وارونه، خود را از جایگاه یکی از عوامل شکل گیری این اعتراضات به رهبری آن بدل کردند؛ سیاستی که دولت در همان زمان دولت عادل عبدالمهدی، نخست وزیر سابق عراق را که در حقیقت به نوعی کابینه خود ائتلاف سائرون بود، قربانی کرد. 

اکنون با کناره گیری سلسله وار استانداران عراق بازی مقتدی صدر برای قبضه تمام قدرت سیاسی این کشور وارد مرحله پیچیده تری شده است. در این راستا وی (صدر) کماکان سعی دارد خود را نماینده و حتی رهبر جریان اعتراضات عراق بداند و پیرو این نکته برای نفوذ هر چه بیشتر در جامعه این کشور در پشت پرده به دنبال چینش استانداران از جریان متبوع خود است.  

البته با وجود آن که شاهد نوعی سردرگمی سیاسی – اجتماعی بعد از نتایج انتخابات زودهنگام پارلمانی در عراق هستیم و معترضان کماکان بر طبل تقلب و تخلف انتخاباتی می کوبند، اما ابهام و پیچیدگی در سرنوشت سیاسی تشکیل پارلمان، دولت، کابینه و تحقق مطالبات ملت عراق، بستر و فضات مناسبی را در اختیار مقتدی صدر به منظور پیگیری نقشه هایش قرار می دهد. چرا که صدر در این آشفته بازار عراق به راحتی می تواند دست به ترور سیاسی مخالفین خود در هر پست و مقامی بزند.

با این تفاسیر به هر اندازه وضعیت سیاسی – اجتماعی عراق با ابهام بیشتری رو به رو باشد، مقتدی صدر می تواند سایه سنگین تری را بر عراق به منظور در اختیار گرفتن تمام قدرت رقم بزند. لذا در مجموع می توان این گونه عنوان کرد که مقتدی صدر و جریان متبوعش با مقبولیت نسبی مردمی به دنبال مشروعیت بخشیدن هر چه بیشتر خود در ساختار قدرت رسمی کشور عراق است. لذا، نه دولت فعلی کاظمی و نه دولت آتی و نه اساسا هیچ جریان سیاسی عراقی نمی تواند روی بازیگری مثبت و سازنده جریان صدر و ائتلاف سائرون حساب باز کند.