تحولات جدید افغانستان و آینده پروژه یک کمربند یک راه چین

نویسنده: مبارکه صداقتی، کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دبیر انجمن دانشجویی دانشگاه و مسئول شاخه دانشجویی انجمن ایرانی روابط بین الملل در دانشگاه خوارزمی

دیپلماسی ایرانی: پروژه جهانی یک کمربند یک راه چین، ابتدا برای منطقه آسیا ایجاد و پیگیری شد. افغانستان در این مگاپروژه جایگاه خوبی به لحاظ موقعیت همسایگی و نزدیکی به خطوط مواصلاتی و ترانزیتی مهم دنیا را دارد. این کشور غنی از معادن و منابع است که برای چین جذابیت دارد والبته که چین در افغانستان مشغول پروژه¬های مختلف عمرانی است. از لحاظ سیاسی چین از جمله بازیگرانی است که معمولاً در امورات داخلی کشورها دخالت نمی‌کند و به جهت عدم مداخله نظامی در تاریخ جنگهای داخلی افغانستان، یک ظرفیت سیاسی خوب به جهت بهره برداری از فرصتهای موجود در افغانستان را داراست. در بعد منطقه‌ای، نزدیکی افغانستان به چین آن هم در زمان عدم حضور آمریکایی‌ها در افغانستان می‌تواند حضور سیاسی و اقتصادی چین در منطقه جنوب آسیا را پررنگ‌تر کند. چین برای مقابله با هندکه متحد آمریکاست، می¬تواند از وزنه سیاسی افغانستان به نفع خود بهره ببرد و البته مانع لغزش افغانستان به سمت هندوستان شود. در کنار اینها، چین با پاکستان که در تنش با هند است روابط راهبردی و بسیار نزدیکی دارد. 

ضرورت‌های رو به شد و شتابان توسعه اقتصادی چین در جهان در وهله اول نیازمند ارتباط عمیق وموثر با همسایگان است. عمدتاً اولویت چین منافع استراتژیک و اقتصادی، فارغ از نقش ایدئولوژی در سیاست خارجی است. به عنوان نمونه، پروژه یک کمربند یک راه چین، در بیش از دو سوم کشورهای جهان، جدای از توجه به ایدئولوژی و نوع حکومتداری آن‌ها دنبال می‌شود.

طالبان در ماه اوت 2021 در کابل مستقر و دولت «اشرف غنی» سقوط کرد. طالبان، گروهی که هنوز به‌طور رسمی توسط هیچ کشوری به رسمیت شناخته‌نشده است؛ اما دراین‌ بین کشورها و گروه‌های مختلفی با سران طالبان ارتباط برقرار کرده و از خواسته‌های خود می‌گویند. چین، همسایه افغانستان با داشتن مرز کوچک مشترک یکی از این کشورهاست و به نظر می‌رسد به‌زودی طالبان را در راستای تعامل و احترام به حاکمیت و استقلال کشورها که از اصول اساسی چین است به رسمیت بشناسد. علی‌رغم نگرانی‌هایی که چینی‌ها ، نسبت به آینده تحرکات تروریستی و ارتباط احتمالی آن با طالبان دارند، به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، خواهان اثرگذاری بیشتر سیاسی و اقتصادی به‌ویژه در شرایط خلاء حضور آمریکایی ها وعقب نشینی ناتو در منطقه هستند. به‌ویژه آن‌که سخنگوی وزارت خارجه چین درباره قطع ارتباط طالبان با گروه‌های تروریستی ابراز امیدواری کرد. با محکم شدن ارتباط طالبان با دولت چین به‌طور رسمی، چینی‌ها می‌توانند خطرات ناشی از ارتباط احتمالی با گروه‌های تروریستی و یا تجزیه‌طلبی همچون اویغورها در سین کیانگ را کاهش و یا خنثی سازند. 

مقامات طالبان، تمایل خود مبنی بر حضور پررنگ و برجسته چین در بازسازی و توسعه اقتصادی آینده افغانستان را اعلام نموده‌اند. سخنگوی طالبان گفت که دستیابی افغانستان به اهداف حاصله از پیوستن به کرویدور اقتصادی چین و پاکستان برای این کشور، شامل فواید مهم تجاری است. همچنین به پاکستان اطمینان داد که هیچ‌گونه تهدیدی برای امنیت این کشور از سوی افغانستان وجود ندارد. طالبان نیاز افغانستان به سایر کشورها را اعلام و آن را برای احیاء کشور الزامی دانست.با توجه به عناصر فوق الذکر و ایجاد شرایط جدید در افغانستان ، پروژه یک کمربند یک‌راه چین، می‌تواند به‌مانند گذشته در صورت استقرار رسمی و کامل طالبان در کابل، کنترل تمام کشور به دست آنان و برقراری ثبات نسبی در افغانستان، اجرا و عملیاتی گرددبا پیوستن افغانستان به کریدور اقتصادی چین و پاکستان ، این کشور به طور رسمی به پروژه یک کمربند یک راه چین می¬پیوندد. ارتباط راهبردی و نزدیک چین و پاکستان، در کنار توجهی که پاکستانی ها به طالبان نشان داده اند، گویای امکان افزایش ارتباطات سه کشور است. به لحاظ تاریخی ، قومی و فرهنگی نیز میان دو کشور افغانستان و پاکستان ارتباط خوبی برقرار است که تحقق این رابطه نزدیک سه ضلعی را متحتمل تر می کند. برخی استراتژیستها البته نوشته اند که پاکستان در این شرایط جدید افغانستان دنبال سهمی است که اطمینان حاصل کند دولت جدید ، طرفدار هند نشود. البته درباره اینکه چه میزان پاکستان از طالبان حمایت کرده است ، اختلاف نظر وجود دارد. اما عناصر و عواملی که این سه کشور را به یکدیگر نزدیک کند از تهدیدات تا فرصتهای مشترک، نزدیکی این سه کشور به یکدیگر را بیش از گذشته ، دور از انتظار نمی کند.

با اعلام و ابراز آمادگی چین و طالبان بر گسترش روابط، به ویژه تمایل بر افزایش همکاری‌های عمرانی و زیرساختی به علاوه موارد فوق الذکر،  می‌توان انتظار داشت که پروژه یک کمربند یک راه چین بیش از گذشته در افغانستان (حتی پس از استقرار و به رسمیت شناخته شدن دولت طالبان)  اجرا و دنبال گردد و خللی در اجرای آن ایجاد نخواهد شد. و همچنین پروژه یک کمربند یک راه علاوه بر نفع اقتصادی و تجاری ، نفع سیاسی را نیز برای چین در افغانستان کنونی خواهد داشت.