کابوس جامعه جهانی

نویسنده: حسن ابوهنیه

دیپلماسی ایرانی: بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، بدترین کابوس دستگاه های مبارزه با تروریسم است. این بازگشت، به نگرانی از شکل گیری موج جدیدی از جهاد جهانی دامن می زند زیرا بیم آن می رود که افغانستان بار دیگر به پناهگاه امن و محیطی مناسب برای پرورش نسل جدیدی از جهادگرایان القاعده و داعش تبدیل شود. عقب نشینی آمریکا از افغانستان پس از بیست سال نشان داد جنگ بین المللی با تروریسم به رهبری آمریکا، صرفا پیروزی هایی تاکتیکی و موقت داشته و فاقد موفقیت های راهبردی پایدار بوده است. در عمل، خط مشی نادرست و فاجعه بار مبارزه با تروریسم موجب شد فضایی ایده آل برای ریشه دواندن تروریسم فراهم شود. 

عجیب نیست که القاعده و شاخه های آن بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان را جشن بگیرند. این گروه ها، عقب نشینی آمریکا را پیروزی برای خود و جهاد جهانی و شکستی خفت بار برای آمریکا و متحدانش می دانند. اما هرچند القاعده همچنان ادامه حیات می دهد ولی بازگشت آن به افغانستان مانند دوره پیش از حملات 11 سپتامبر 2001 در سایه حکومت جدید طالبان غیرممکن است. طالبان دیگر به القاعده اجازه نخواهد داد دستاوردهایش را تخریب کند و حاضر نیست روابط تازه شکل گرفته با کشورهای همسایه و جامعه بین المللی را به هم بزند. ولی رقیب سرسخت طالبان و القاعده یعنی گروه داعش، از حکومت طالبان فرمانبرداری نخواهد کرد. انفجار انتحاری اخیر نزدیک فرودگاه کابل، پیامی روشن به همگان از جمله طالبان بود. 

به رغم خوشحالی القاعده و دیگر سازمان های اسلام گرای جهادی و سیاسی از بازگشت طالبان به قدرت، ولی رقیب اصلی طالبان و القاعده یعنی داعش معتقد است طالبان به یک گروه صرفا افغانی تبدیل شده است و در زمینه اجرای شریعت اسلامی مسامحه می کند. از نظر داعش، مذاکرات صلح در دوحه پایتخت قطر، طالبان را از یک سازمان مبارز به یک سازمان اهل مذاکره تبدیل کرد که برای این سازمان «شکست» محسوب می شود. 

به نظر می رسد طالبان نگران افزایش قدرت داعش خراسان و افزایش جذابیت ایدئولوژیک آن است. به همین علت تلاش کرد نشان دهد که به اصول و مواضع خود پایبند است و هر طرفی که ادعا می کند طالبان از مسیر خود منحرف شده است، از خط مشی طالبان آگاه نیست. اما واقعیت این است که داعش خراسان با گام هایی ثابت به دنبال یافتن جای پایی برای خود در افغانستان است و خود را گروهی پابیند به جهاد جهانی معرفی می کند. 

افزایش نفوذ داعش خراسان در افغانستان و آسیای میانه، یکی از عللی بود که واشنگتن را به سمت مذاکره با طالبان که در مقایسه با داعش گروهی معتدل محسوب می شود، سوق داد. این احتمال وجود دارد که داعش خراسان در آینده به یکی از مهمترین اهداف مبارزه با تروریسم تبدیل شود. داعش خراسان هدف حملات نظامی زیادی برای از بین بردن توان نظامی اش قرار گرفته که نتیجه آن کشته شدن شماری از فرماندهان منطقه ای این گروه بوده است. گروه طالبان نیز در حملات شدید به داعش خراسان در کنار دولت افغانستان و با حمایت نیروهای آمریکایی و ناتو در استان های ننگرهار و کونر مشارکت داشته است. 

خلاصه این که طالبان اکنون خود را بر سر دو راهی می بیند. این گروه از یک طرف تمایل دارد به جامعه بین المللی ملحق شود که از این گروه می خواهد به سمت میانه روی بیشتر حرکت کند و ارتباطش را با القاعده و جهاد جهانی قطع کند و اجازه ندهد افغانستان به پایگاهی برای عملیات در خارج تبدیل شود. همچنین از طالبان خواسته می شود به حقوق بشر از جمله حقوق زنان و حقوق اقلیت ها احترام بگذارد و دولتی فراگیر با مشارکت همه بخش های جامعه افغانستان تشکیل دهد. طالبان اعلام کرده حاضر است این خواسته ها را تا جایی که خارج از چارچوب شریعت نباشد اجابت کند. اما از سوی دیگر طالبان برای متقاعد کردن و کنترل رفتار طرفداران جهاد جهانی با چالش مواجه خواهد شد. یکی از مشکلات طالبان این است که همچنان خود را رهبر جهاد جهانی می داند و اگر از این باور خود دست بردارد، ممکن است اعضای آن به رقیب خطرناکش یعنی داعش خراسان ملحق شوند و به این ترتیب بار دیگر افغانستان به مرکز فعالیت جهاد جهانی تبدیل خواهد شد.

منبع: عربی 21 / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11