رویکرد ایران در قبال ارمنستان و جمهوری آذربایجان امنیتی می شود؟ ​​​​​​​

نمایی از منطقه قفقاز و آنچه از ابراهیم رئیسی انتظار می رود

۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۰۶:۰۰ کد : ۲۰۰۴۱۲۱ اخبار اصلی آسیا و آفریقا
مانند دیگر همسایگان ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز در تلاشند تا دریابند که روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری محافظه کار منتخب، چه تاثیری بر جهت گیری های ایران در قبال منطقه خواهد داشت. از دیدگاه جمهوری آذربایجان، ادامه سیاست های دولت میانه رو حسن روحانی مطلوب است. در مقابل، ارمنستان در حال خروج از بحران، هنوز نتوانسته استراتژی منسجم سیاست خارجی متناسب با واقعیت های جدید داشته باشد.
نمایی از منطقه قفقاز و آنچه از ابراهیم رئیسی انتظار می رود

نویسنده: اِلدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: مانند دیگر همسایگان ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز در تلاشند تا دریابند که روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری محافظه کار منتخب، چه تاثیری بر جهت گیری های ایران در قبال منطقه خواهد داشت. از دیدگاه جمهوری آذربایجان، ادامه سیاست های دولت میانه رو حسن روحانی مطلوب است. در مقابل، ارمنستان در حال خروج از بحران، هنوز نتوانسته استراتژی منسجم سیاست خارجی متناسب با واقعیت های جدید داشته باشد.

الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان، در پیام تبریک خود به رئیسی پس از انتخابات 19 ژوئن از «همکاری استراتژیک» دو کشور تمجید و تاکید کرد که استقرار کامل مجدد مرزهای ایران و جمهوری آذربایجان در نتیجه جنگ 2020 «فرصت های جدیدی» را برای همکاری منطقه ای ایجاد می کند. برخی از تحلیلگران در باکو این اظهارات را دعوت از ایران برای تبدیل شدن به یک سهامدار در نظم جدید پس از جنگ در قفقاز جنوبی تفسیر کردند. در حقیقت، به رغم برخی ادعاهای ظن آلود ملی گرایان افراطی در جمهوری آذربایجان و شاهین های مخالف ایران در آمریکا، تهران به هیچ وجه تلاش جنگی باکو را خنثی نکرده و به طور مداوم از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت کرده است.

در مقابل، ارمنستان به تازگی یک دوره آسیب و باخت دردناک در جنگ علیه جمهوری آذربایجان را پشت سر گذاشته و شاهد دو قطبی شدن کشور در انتخابات ملی ماه ژوئن بوده و هنوز نتوانسته است استراتژی منسجم سیاست خارجی متناسب با واقعیت های جدید داشته باشد. طبق معمول، روسیه در میان قدرت های خارجی بزرگ ترین تاثیرگذاری را بر این انتخابات داشت. برخی از تحلیلگران ارمنی، به ویژه طرفداران اپوزیسیون، اکنون به نوعی تغییر آرایش مسکو-ایروان-تهران برای مقابله با اتحاد باکو-آنکارا امید بسته اند. با این حال، نیکول پاشینیان که توانسته پس از انتخابات همچنان نخست وزیر بماند، با تمدید وظیفه و قدرت گرفتن در پارلمان، احتمالا بیشتر از تلاش برای مقابله با وزنه جمهوری آذربایجان-ترکیه با کمک روسیه و ایران، در صدد توافق صلح با جمهوری آذربایجان برخواهد آمد.

این شرایط احتمالا برای ایران مطلوب است. مهم ترین اولویت رئیسی رسیدگی به وضعیت ناامیدکننده اقتصادی کشور است و او برای تمرکز بر چالش های چندگانه داخلی، به ثبات در مرزها نیاز دارد. در نهاد امنیتی ایران بر سر اهمیت خاورمیانه و خلیج فارس اتفاق نظر وجود دارد، اما درباره قفقاز جنوبی چنین نیست. به علاوه، افغانستان با توجه به عقب نشینی سریع نیروهای آمریکایی و قدرت گرفتن مجدد طالبان، در حال تبدیل شدن به یک تهدید دیگر در مرز ایران است.

با این حال، اگر درک ایران از تهدیدهای ترکیه و جمهوری آذربایجان شدیدتر شود، احتمالا حتی با دخالت اندک هم می تواند معادلات در قفقاز جنوبی را تغییر دهد. ایران اتحاد ترکیه با جمهوری آذربایجان و جاه طلبی فزاینده آن در آسیای میانه را برخلاف منافع خود می داند. مشارکت نظامی ترکیه در منطقه هم باعث افزایش شبح حضور ناتو در اطراف مرزهای ایران می شود. ایران همچنین نگران اجرای ماده ای از توافق آتش بس تحت حمایت روسیه درباره کریدور زمینی مستقیم بین سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان و ترکیه از طریق خاک ارمنستان است. یک عامل تحریک کننده عمده دیگر برای تهران، گسترش فعالیت های اطلاعاتی غرب و اسرائیل در مرزهای شمالی آن است. 

چنین تحولات و اتفاقاتی دولت ایران فارغ از زمینه های ایدئولوژیک آن را وا خواهد داشت که توانایی بازدارندگی خود را در قفقاز جنوبی تقویت کند. در چنین شرایطی، محافظه کار بودن ابراهیم رئیسی و نزدیکی او با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می تواند به معنای هماهنگی بیشتر بین حوزه های دیپلماتیک و امنیتی و به طور کل، روابط مبتنی بر امنیت باشد.

چنین چرخشی یک اتفاق جدید نخواهد بود. ایران در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری اصول گرای تندرو، در سال های 2005 تا 2013، روابط متشنجی با جمهوری آذربایجان داشت. اگرچه احتمالا ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی بسیار متفاوت از دوره احمدی نژاد خواهد بود، اما پتانسیل افزایش تنش وجود دارد.

باکو احتمالا از چنین تنش هایی سود خواهد برد، چرا که این تنش ها ارزش ژئوپلیتیکی آن را به عنوان یک متحد آمریکا و اسرائیل در برابر «تهدید ایران» افزایش می دهند. چنین شرایطی از نظر داخلی هم به نفع دولت حاکم در جمهوری آذربایجان می شود: با روی کار آمدن یک رئیس جمهوری تندرو در تهران، باکو راحت تر می تواند سرکوب داخلی به عنوان اقدامی ضروری علیه «افراطی های تحت حمایت خارجی» را توجیه کند. مصوبات قانونی اخیر که دامنه فعالیت های مذهبی را محدود می کنند و عمده آنها مربوط به شیعه هستند، زمینه را برای ایجاد چنین محدودیت هایی در آینده فراهم آورده اند.

انگیزه هایی برای خویشتن داری

با این حال، پیشینه محافظه کار ابراهیم رئیسی به این معناست که هر تنشی هم که وجود داشته باشد، از کنترل خارج نخواهد شد. او اگرچه بدبینی بنیاد محافظه کار در تعمیق روابط با غرب به ویژه ایالات متحده را دارد، از گفت و گوهای وین برای احیای برجام حمایت می کند. و رابطه ناکارآمد ایران با غرب وابستگی اقتصادی آن به بازیگران منطقه ای از جمله ترکیه و جمهوری آذربایجان را افزایش می دهد.

سال های آینده منطقه قفقاز جنوبی احتمالا شاهد گسترش دامنه اختلافات بین ترکیه و جمهوری آذربایجان در یک طرف، و ایران در طرف دیگر خواهد بود. واقعیت این است که اینکه رئیس جمهوری ایران از چه جناحی باشد، تاثیر چندانی بر این تحولات نخواهد داشت. در عین حال، ایران اگر نتواند روابط با غرب را احیا کند، چاره ای غیر از کاهش خطر یک رویارویی همه جانبه را نخواهد داشت.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34
 

کلید واژه ها: جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان منطقه قفقاز جنوبی روابط ایران و ارمنستان روابط ایران و جمهوری آذربایجان ابراهیم رئیسی

( ۱۷ )

نظر شما :

فدوی ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۰۸:۴۳
منطقۀ قفقاز علی رغم اهمیت سوق الجیشی آن ، نسبت به سایر مناطق که ایران با آنها تعامل دارد ، اولویت کمتری دارد . حتی افغانستان هم آنگونه که وانمود می شود برای ایران باعث نگرانی نیست . هم حکومتهای منطقۀ قفقاز جنوبی و هم طالبان در افغانستان ، هیچکدام نه پتانسیل لازم و نه ارادۀ لازم برای ایجاد دردسر برای ایران را ندارند هر چند هر ازگاهی باید شاهد مشکلاتی باشیم که همگی زودگذار و کم اثر خواهند بود . بلندپروازی های ترکیه هم فعلا کاری به ایران ندارد و اصولا بعد از عثمانی به این طرف ، باقیماندۀ آن یعنی ترکیۀ فعلی به علت ضربۀ هولناکی که از غرب دریافت کرد تحت هیچ شرایطی علاقه ندارد تمرکز خود را به جایی خارجی از غرب معطوف کند و به علت مشکلات بعضا خود ساخته ای که با تمام همسایگان خود ( دریایی و خشکی ) دارد ، مطلقا به دنبال چالش با قویترین همسایۀ خود نیست هر چند آن هم هراز گاهی چالشهایی با ایران خواهد داشت که باز هم زودگذر و کم اثر خواهند بود . عراق و پاکستان هم که آنقدر سین دارند که یاسین در آن گم است . کشورهای جنوبی خلیج فارس هم آرام آرام با خروج آمریکا ( حتی اندک ) از منطقه تلاش خواهند کرد به نوبت تنشها را با ایران کاهش دهند که احتمالا عربستان در آخر این لیست خواهد بود . مشکل بزرگ ، پیچیده البته علاج پذیر ایران ، داخل است . بر خلاف تصور بدبینها من معتقدم که اتفاقا ایران آمادۀ یک جهش بزرگ اقتصادی است و این فنر فشرده شده به شدت منتظر اصلاحات و رفورمهای اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی است . دنیا را چه دیده ایم شاید اولین دهۀ قرن جدید ، آغاز شکوفایی واقعی ایران باشد ( آغاز غرش ببری که فعلا در بند ضعف و بی کفایتی مدیریتی است )
دوست شما ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۱۲:۵۱
خوانندگان دقت کنند که منبع از Responsible Statecraft نقل شده است. این موسسه یا همان Quincy Institute با سرمایه‌گذاری جورج سوروس احداث شده است. همان طور که مشاهده می‌کنید موسسه‌های زیر مجموعه بنیاد سوروس علاقه‌مند به نشان دادن ترکیه و آذربایجان به عنوان تهدیدی برای ایران هستند.
خسرو ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۱۳:۴۷
نوشته تلاش میکند بین ایران و آذربایجان و ترکیه اختلاف و دشمنی تلقین کند و بحران بزاید - ایران کشور قدرتمندی است و بازدارندگی کافی را دارد و همسایه ها هم مایل به تنش با ایران نیستند
به خسرو ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۱۵:۳۰
وقتی جمهوری آذرباییجان نقشه تجزیه ایران و داره و از پارسال تا حالا چند بار مسئولان ترکیه ، پ ک ک رو بهانه کردن تا از حمله به ایران حرف بزنن این نوشته هم نبود میدونستیم آذرباییجان و ترکیه با ایران دشمنن
قمی ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۱۶:۴۲
همه این مقالات و نوشته ها جهت تخریب جامعه مسلمان و عقب نگه داشتن کشورهای مسلمان منتشر میشود تفرقه بنداز و سلاح بفروش و حکومت کن ترکیه در طول ۴۰۰ سال همسایه بی ازاری بوده و من شخصا با توجه به سیاست های اسلامی حزب عدالت و توسعه به همه تضمین میدم ۶۰۰ سال دیگر بی ازار خواهد ماند اذربایجان هم دهه ها داغ قره باغ بر دل داشته تازه این زخم التیام پیدا کرده مسلما جبهه جدیدی در برابر ایران قدرتمند نخواهد گشود ، ملت مسلمان ایران و ترکیه از قدرت اتحاد خود بی خبرند که این قدرت اتحاد دو کشور قدرتمند مسلمان خواب اروپا و روسیه را همیشه اشفته کرده انتشار همین نوشته ها جهت ایجاد جنگ جدیدی در کشورهای مسلمانه . چرا در اروپا جنگ نمیشه چرا در امریکای شمالی جنگ نمیشه چرا در اسیا جنگ نمیشه. چرا همه جنگ ها در حوزه نفوذ اسلامه ؟! به راحتی بازیچه دست استعمارگران جهانی نباشیم ، با اتحاد خود به کمک نسل اینده بشتابیم که حداقل بهتر از ما در صلح و رفاه باشند ، لشکر کشی های صدام چه بر اقتصاد دو‌کشور مسلمان اورد چه بر سر ما و جهان اسلام خواهد امد اگر جنگی دیگر بین ایران و ترکیه درگیرد؟
به قمی ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۱۸:۵۸
این مقالات واقعیته غیر از اینه که جمهوری آذرباییجان دنبال ۹‌ استان ایرانه که قم هم جزوشه؟ ایران که سالهاست تحریم تسلیحاتیه. این مقاله رو ننوشتن که ایران اسلحه بخره ، ایران سالهاست که تحریم تسلیحاتیه ، ترکیه هم که عضو ناتوست و انواع و اقسام تجهیزات ناتو رو داره ، ازش برای حمله به عراق و سوریه مسلمان هم استفاده کرده ، آذرباییجان هم متحد اسرائیل و آمریکاست خودش انواع تجهیزات و داره . هر وقت خبری از قفقاز و تجزیه طلبی آذرباییجان میشه بعضی خودشون و میزنن به اون راه یا بحث مسلمانی رو پیش میکشن یا بالکل منکر نقشه های آذرباییجان و ترکیه میشن
کامران ۲۷ تیر ۱۴۰۰ | ۲۳:۵۴
در تایید نظر دوستانی که در بالا کامنت کذاشته اند این را بگویم که دقیقا امروز نیکول پاشینیان که پیوند ان با بنیاد جورج سوروس اثبات شده است در دیدار با رییس اجرایی اتحادیه اروپا بی هیچ دلیلی ادعای ارضی جمهوری اذربایجان نسبت به ایران را مطرح کرد . حال انکه نه در صلاحیت شخص او و نه در صلاحیت کشور اوست.و‌ صرفا منباب تفرقه افکنی این موضوع مطرح شد.
در جواب به قمی ۲۸ تیر ۱۴۰۰ | ۰۷:۳۸
تخریب مسلمانان و عقب ماندن آنها نیست ،اصولا ظاهر مسلمانی ترکیه شما را فریفته است مگر نمی بینید خنجر زهرآگین پایه گذار ترکیه ( پان‌ترکیسم ) همانند عربستان (رژیم وهابیت) از کشورهای غربی کمتر لشکر کشی و تجاوز نکرده است ،۴۰۰ سال پیش عثمانی‌ها لشکر کشی به غرب داشتند و فکر آنها را مشغول کرده بود اما حال در تمام همسایه های ایران ،باکو ،عراق ،قطر و....هستند چرا در اطراف ایران؟؟؟؟چه هدفی دارند؟؟؟؟؟اتحاد صرف مسلمان بودن یا اقلیت زبانی بیشتر به جوک میماند ،انهم ترکیه که به خاطر پول و...پشت سوریه و...را خالی کرد فردا ایران را باقیمت زیاد میفروشند تنها سد امپراطوری توران ایران است
در جواب به در جواب به قمی ۲۸ تیر ۱۴۰۰ | ۱۵:۰۸
تنها سد امپراطوری توران ایران است؟ اینها اصطلاحاتی است که توسط دشمنان ما به کار می‌رود تا با احساسات ملی‌گرایانه ما را کنترل نمایند. کدام توران؟ تورانی وجود ندارد. اگر قرار بودن ترکها صرفا به خاطر ترک بودن با هم متحد شوند عثمانی، ممالیک مصر، صفوی، ازبک‌ها و گورکانیان هند یک در میان با هم خودش هم در یک عصر نمی جنگیدند. این اصطلاحات ابداعی شرق شناسانی است که می‌خواهند ترک و عرب و ایرانی متحد نشوند. تفکرات شما مانند یک سم برای یکپارچگی کشور ماست. اینکه شما تحلیل‌های قومیتی این چنینی ارائه می‌دهید باعث ایجاد سمپاتی بین گروهی از ایرانیان با گروه موهوم تورانی که ذکر کردید می‌شود. دقت کنید وقتی این سخنان از داخل یک جمعیت گفته شود، مضحک به نظر می‌رسند ولی وقتی خارج از جمعیت کسی آن‌ها را بر زبان می‌آورد و متعاقب آن جمعیت مذکور را هدف قرار می‌دهد مسئله روی جدی به خود می‌گیرد. من شک دارم شما نسبت به ایران دلسوز باشید. شاید اصلا یکی از تجزیه طلبانی باشید که نقاب ایران دوستی بر چهره دارند. در هر حالت این سخنان گزاف نه عاقبت خوبی برای شما دارد نه عاقبت خوبی برای ایران.
در جواب به قمی ۰۷،۳۸ ۲۸ تیر ۱۴۰۰ | ۱۶:۰۸
کاملا چنین کامنت های نفرت انگیز علیه ترکیه و ج. اذربایجان دیگر ترکان،کار تجزیه طلبان پ.ک.ک.،لابی ارامنه اسالا داشناق،سلطنت طلبان فرقه ضاله ایرانشهری،بهاییان،ومجوسیان ....که کلا هدف اصلیشان ضربه به نظام وحکومت ایران اسلامیست، البته با ماسک انتی ترکی، اگر امثال تو یک زره شعور داشتند با این بی پروایی به ترکان اهانت نمیکنند،چون نزدیک نصف مردم ایران از تبار ترکان هستند،وبیش از ۱۴۰۰ سال تمام امورات این مملکت در دستشان بود، وحالا هم بزرگترین بدنه حکومت در دستشان میباشد، لذا با سخنان سخیف وبی پایه مردم را در مقابل خود قرار ندهید، که از خیلی وقت پیش دستتان رو شده وحنا یتان بی رنگ شده.