سه مانع اصلی عادی سازی روابط ایران با دیگر کشورهای منطقه

نویسنده: برهان الدین دوران

دیپلماسی ایرانی: جریان عادی سازی در خاورمیانه با رفع حصر قطر از سوی کشورهای عربی شروع شد و در ادامه شاهد ابراز تمایل آمریکا به از سرگیری توافق هسته ای با ایران بودیم. دور چهارم این گفت وگوها در وین در جریان است و فضایی مثبت بر آن حاکم است.

در همین حال، ترکیه و مصر برای ترمیم روابط خود تلاش می کنند. عادی سازی رابطه آنکارا با قاهره با تمایل متقابل ترکیه و امارات و عربستان سعودی برای گسترش روابط همخوانی دارد.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی درباره رابطه با ایران نیز ابراز تمایل و تهران نیز استقبال کرده است. احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران، در این رابطه گفته اگر ایران، ترکیه و عربستان سعودی متحد شوند، می توانند منطقه را تغییر دهند و منافع مشترک این سه کشور از اختلافات آنها بیشتر است.  

فرصتی که در جریان بهار عربی برای جلوگیری از مداخله خارجی ها از طریق ایجاد نظم در منطقه در نتیجه همکاری پیش آمد، به علت سرکوب خواسته های دموکراتیک مردم از سوی حکومت های سرکوبگر عربی و تشکیل دوقطبی ایران در یک سو و عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سوی دیگر از بین رفت.

کشورهای عربی و غربی تهران را مسئول ناآرامی و هرج و مرج و جنگ در سوریه، عراق و یمن می دانند. پیشنهاد احمدی نژاد با سه مانع روبه رو است.  نخست این که عادی سازی و همکاری نزدیک میان سه کشور ایران، ترکیه و عربستان به اسرائیل ضربه می زند. اسرائیل که در رابطه با کشورهای عربی در نتیجه توافق موسوم به آبراهام، پیشرفت زیادی داشته است، هر کاری بتواند انجام می دهد تا مانع نزدیک شدن کشورهای عربی به ایران شود. علاوه بر این، پیش بینی اسرائیل این است که ایران تا سال 2030 هسته ای می شود.

دوم، برای ایران به رسمیت شناختن سایر قدرت های منطقه بسیار دشوار است و تهران از فرصت های حاصل از عادی سازی رابطه با واشنگتن استفاده خواهد کرد.

مدیریت نفوذ و منافع قدرت های خارجی، از جمله آمریکا، روسیه و چین نیز سومین چالش و مانع مهم در این رابطه است. احمدی نژاد در واقع برای توقف عادی سازی رابطه تهران و واشنگتن از طریق تشویق قدرت های منطقه ای به همکاری نزدیک تر تلاش می کند. اگر گفت وگوهای محرمانه ریاض و تهران نتیجه بخش نباشد، ممکن است عربستان سعودی برای تعمیق رابطه با آنکارا و تل آویو تلاش کند.

قدرت های منطقه ای در خاورمیانه از رقابت های شدید به تنگ آمده اند و می خواهند روابط را ترمیم کنند. در حال حاضر همه طرف ها با دقت و احتیاط یکدیگر را رصد می کنند. ریاض که از جنگ یمن خسته است، می خواهد روی «افق 2030» تمرکز کند. تهران به دنبال برداشتن محصول رفاه اقتصادی در داخل از عادی سازی رابطه با واشنگتن است و از ایجاد ائتلاف ضد ایرانی دیگری بیم دارد.

در همین حال، آنکارا می خواهد دستاوردهای پنج سال اخیر خود را از طریق عادی سازی روابط تثبیت کند. اسرائیل هم به دنبال حفظ دستاوردهای یک دهه گذشته خود و نگران قدرت  گرفتن ایران است.

انتظار نمی رود این موج تازه عادی سازی ها که خاورمیانه را فرا گرفته است، به سرعت نتیجه بدهد. هم رقابت میان منافع متعارض و هم مداخلات خارجی ها مانع خواهد بود.

منبع: دیلی صباح / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11