ایالات متحده و ایران محتاطانه یکدیگر را می سنجند

نویسندگان: کارن دی یونگ و کریم فهیم

دیپلماسی ایرانی: به گفته یک مقام ارشد دولت بایدن، ایالات متحده حاضر است همین « فردا» با ایران به مذاکره بنشیند تا دو کشور به طور مشترک به انطباق کامل با توافق هسته ای بازگردند. این مقام مسئول درباره برجام گفت: «ما به روشنی اعلام کردیم که منظورمان مذاکره مجدد درباره توافق نیست.» ایران هم به طور مشابه به روشنی اعلام کرده که هدف بازگشت به شرایط پیش از خروج دونالد ترامپ از توافق را دنبال می کند. با این حال، نزدیک به دو ماه از ریاست جمهوری بایدن می گذرد و در حالی که انتخابات حساس ریاست جمهوری ایران نزدیک تر می شود، دو طرف هنوز نتوانسته اند درباره آنچه مشترکا می خواهند، به گفت و گو نشینند.

ترامپ تحریم های لغو شده در زمان حصول برجام را به علاوه حداقل 1500 مورد جدید تحریم به تخمین مقامات دولت بایدن، علیه ایران اعمال و ایران هم در واکنش، از اجرای مفاد اصلی توافق عقب نشینی کرده که می تواند به ساخت بمب منجر شود. بایدن وعده داده به سرعت توافق هسته ای ایران را احیا می کند، اما گفتن این مساله آسان تر از انجام آن است. دولت بایدن بیش از سه هفته پیش اعلام کرد در جلسه اتحادیه اروپا با ایران و دیگر امضاکنندگان اصلی توافق شرکت خواهد کرد، اما ایران شرکت در نشست را رد کرد که نشان می داد که می خواهد درباره گرینه های روی میز بود بیشتر بداند. از آن زمان به بعد، ایالات متحده و ایران بیانیه هایی متناقض صادر کرده اند که منعکس کننده سوءظن متقابل و دستورکارهایی بسیار گسترده تر از احیای برجام هستند.

ایران خواهان لغو کلیه تحریم های ترامپ و بازگشت فوری نقدینگی وام های بین المللی و وجوه مسدود شده همراه با سرمایه گذاری خارجی و رفع ممنوعیت های فروش نفت است. ایران همچنین می خواهد اطمینان بیابد که دولت بعدی ایالات متحده مجددا توافق هسته ای را رها نمی کند.

دولت بایدن هم به نوبه خود می خواهد که برجام به عنوان «پایه ای» برای مذاکره مجدد درباره بندهای غروب توافق (تاریخ منقضی شدن برخی محدودیت ها در برنامه هسته ای ایران) احیا شود و می خواهد به سرعت به گفت و گو درباره سایر مشکلات خود با ایران از جمله برنامه موشک های بالستیک و نفوذ در عراق، سوریه و فراتر از آن برسد. و اگرچه امیدوار است موضوع تبادل زندانی از گفت و گوهای هسته ای جدا بماند، اما می خواهد چهار شهروند ایرانی-آمریکایی بازداشت شده در ایران را به آمریکا برگرداند.

مقام دولت بایدن گفت: «ما درباره بازگشت هر دو طرف به پیروی از تعهداتشان صحبت می کنیم و تنها پس از آن، درگیر مذاکرات بعدی درباره تقویت و طولانی کردن توافق و رفع سایر نگرانی ها خواهیم شد چون می دانیم ایران هم نگرانی های خود را روی میز مذاکره خواهد آورد.» به گفته این مقام مسئول، حتی توافق بر سر برداشتن گام های متوالی و همزمان برای انطباق با شرایط اصلی توافق هسته ای نیز نیاز به دیدار و مذاکره دارد: « بدون صحبت مستقیم یا غیرمستقیم نمی توانیم حدس بزنیم که آنها چه قدم هایی برمی دارند و چه زمانی، و چه قدم هایی ما باید برداریم.»

با این حال، هر دو طرف همچنان منتظرند تا طرف دیگر حسن نیت خود را ثابت کند. البته اسفندیار بتمنقلیچ، موسس و مدیرعامل موسسه بورس و بازار در لندن می گوید در داخل ایران هنوز خوشبینی به اینکه ایالات متحده نوعی حرکت جسورانه برای شکستن بن بست انجام دهد، وجود دارد. جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، 5 مارس در توئیتی نوشت: «به زودی برنامه اقدام سازنده خود را از طریق کانال های دیپلماتیک مناسب ارائه خواهیم کرد.» جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، هم جمعه به خبرنگاران گفت: «ارتباطات از طریق اروپایی ها و دیگران وجود دارد که ما را قادر می سازد برای ایرانی ها توضیح دهیم که موضع ما چیست. و بشنوند درباره موقعیت ما بشنوند. و ما در این مرحله منتظر هستیم تا بیشتر از زبان ایرانی ها بشنویم تمایل دارند ادامه کار چطور باشد.»

تاخیرها و بن بست های کنونی همه طرف ها را ناامید کرده است. یک مقام ارشد اروپایی گفت: «ایران بیش از حد روی دست خود حساب می کند و آمریکایی ها تا زمانی که یک برنامه کلی نداشته باشند، گزینه ای ارائه نخواهند داد. شرایط هر دو قابل درک است، اما برخی موضوعات فوریت دارند.» ایران هم مقدار و هم کیفیت غنی سازی اورانیوم را افزایش داده و از غنی سازی 3.87 درصدی در توافق هسته ای به 20 درصد رسیده است. طبق ارزیابی دولت بایدن، زمان «شکست» که مدت زمان فاصله تصمیم گیری تا دستیابی به مواد شکاف پذیر کافی برای ساخت بمب است، از حدود یک سال در نتیجه اجرای برجام اکنون به سه ماه کاهش یافته.

در حال حاضر، به نظر می رسد رئیس جمهوری بایدن از زمان موجود برای بررسی همه شرایط استفاده می کند. مقام ارشد دولت او گفت: «ما می توانیم همین فردا پای میز مذاکره برویم. اما قصد نداریم برای دستیابی به توافق و احیای برجام یک سری مسائل مهم دیگر را نادیده بگیریم.»

منبع: واشنگتن پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34