سیاست خارجی بد آمریکا به متحدانش ضربه می زند

نویسنده: اس. نیتن پارک

دیپلماسی ایرانی: تنها چند هفته از فعالیت دولت جو بایدن گذشته و در همین مدت کوتاه، اولین چالش اتحاد ایالات متحده و کره جنوبی نمایان شده است و هیچ ارتباطی هم با کره شمالی و چین ندارد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران 4 ژانویه نفتکش کره جنوبی موسوم به «هانکوک چِمی» را به دلیل آلوده کردن آب ها در تنگه هرمز، توقیف کرد. توقیف این کشتی که 20 ملوان داشتن و 7200 تن اتانول از عربستان سعودی به امارات متحده عربی حمل می کرد، به تنش در روابط ایران و کره جنوبی انجامید.

دولت کره جنوبی یک ناوشکن نیروی دریایی خود را برای نمایش قدرت به تنگه هرمز اعزام و سفیر ایران را در سئول احضار کرد تا آزادی کشتی را خواستار شود. دولت کره جنوبی همچنین 10 ژانویه چوئه جونگ-گئون، معاون وزیر امور خارجه، را برای مذاکره درباره آزادی کشتی به تهران فرستاد. پس از یک سری اظهارات شدیدالحن بین سئول و تهران، ایران موافقت کرد که بسیاری از ملوانان را آزاد کند؛ اما همچنان کشتی در توقیف و ناخدای آن در بازداشت هستند.

کنفرانس مطبوعاتی معاون وزیر خارجه که جنوبی در بازگشت او از ایران، تاییدی بود بر شک و تردیدهای محافل سیاست خارجی در سئول مبنی بر اینکه توقیف نفتکش کم و بیش با 7 میلیارد دلار پول ایران که در نتیجه تحریم های ایالات متحده در بانک های کره جنوبی بلوکه شده، در ارتباط است. (ایران این مساله را رد و بارها تاکید کرده که توقیف کشتی یک مساله قضایی و صرفا به دلیل مسائل محیط زیستی بوده است.)

کره جنوبی و ایران از نظر تاریخی روابط دوجانبه استواری داشته اند و تا همین اواخر کره جنوبی پس از چین و هند، سومین شریک تجاری ایران و ایران سومین تامین کننده بزرگ نفت کره جنوبی بود. بر اساس این رابطه، دو بانک «ووری» و «آی.بی.کی» در کره جنوبی درآمد ایران از فروش نفت را به وون نگهداری می کردند. اما درآمد نفتی ایران که معادل 7 میلیارد دلار آمریکا برآورد شده، از سال 2018 در پی تحریم های اعمال شده توسط ایالات متحده در زمان دولت دونالد ترامپ مسدود شد. 

اگرچه ایران به طور رسمی توقیف کشتی برای به دست آوردن اهرم فشاری در مذاکرات با کره جنوبی برای آزادسازی دارایی های بلوکه شده را تکذیب کرده، اما یافتن این انگیزه در میان اظهارات مقامات ایرانی چندان دشوار نیست. علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، در یک کنفرانس خبری در تاریخ 5 ژانویه گفت: «اگر مساله  گروگان گیری باشد، این کره است که 7 میلیارد دلار ایران را به دلایل بی اساس توقیف کرده و در گرو نگه داشته است.» معاون وزیر خارجه کره جنوبی هم با طرح همین موضوع گفت که زمانی که او از مقامات ایرانی آزادی کشتی و ملوانان را خواستار شده، این مقامات با تقاضای آزادسازی 7 میلیارد دلار به او پاسخ داده اند.

در برخی گزارش ها آمده که سئول و تهران در حال مذاکره برای آزادسازی این دارایی ها و تخصیص آن به واکسن کووید-19 و سایر تجهیزات پزشکی هستند؛ مواردی که از تحریم های ایالات متحده مستثنی شده اند. با این حال، ایران با این مساله برخورد مثبتی نداشته چرا که نگران است انتقال این وجوه برای خرید واکسن از طریق یک بانک آمریکایی، به توقیف این وجوه توسط آمریکا منجر شود. نهایت امر اینکه حل این وضعیت بین سئول و تهران احتمالا بر عهده واشنگتن خواهد بود. 

پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد نظامی ایران، توسط دولت ترامپ، این مساله را مطرح کردم که اقدامات ایالات متحده علیه ایران عواقبی فراتر از منطقه خاورمیانه در پی خواهد داشت و به ویژه یک متحد اصلی ایالات متحده در شرق آسیا را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد. امروز، ما شاهد تحقق این هشدار هستیم: کره جنوبی و ایران در حالی که یکی پول و دیگری کشتی دیگری را توقیف کرده اند، در شرایط بدی هستند که در نتیجه تحریم های ایالات متحده علیه ایران ایجاد شده است.

این شرایط اولین چالش ایالات متحده و کره جنوبی برای دولت جو بایدن به شمار می رود. شرایط به مثابه روزهای اول پس از ترور سردار سلیمانی و افزایش بی سابقه خطر رویارویی مستقیم نظامی آمریکا و ایران وخیم نیست؛ آن زمان، کره جنوبی با انتخاب دشوار پیوستن به یکی از طرفین در یکی دیگر از جنگ های نامحبوب تحت رهبری آمریکا در خاورمیانه پس از اعزام نیرو به عراق در سال 2003 مواجه بود.

با این حال، کره جنوبی همچنین با این وضعیت دشوار مواجه است که کشتی آن و یکی از شهروندانش در ایران توقیف شده اند چون در نقش یک متحد خوب برای ایالات متحده عمل کرده و صادقانه رژیم تحریمی دولت ترامپ علیه ایران را به اجرا گذاشته است. دولت بایدن باید با تعهد به ترمیم اتحادهای ایالات متحده و با درک هزینه ای که کره جنوبی برای وفاداری متحمل شده، در این زمینه عمل کند. واشنگتن می تواند نقشی فعالانه تر در حل این اختلاف بین سئول و تهران داشته باشد و برای نمونه، به تهران تضمین دهد که هیچ تلاشی برای توقیف وجوه در میانه مبادلات واکسن و تجهیزات پزشکی نخواهد کرد.

وضعیتی که برای کره جنوبی پیش آمده، یک پیام گسترده تر هم دارد: رویکرد خصمانه ایالات متحده در یک منطقه می تواند هزینه های سنگینی به متحدان آن در همه جای جهان تحمیل کند. زمانی بود که ایالات متحده هرگز مجبور نبود درباره این هزینه ها عمیق بیاندیشد و انتظار داشت متحدانش در صورت بروز مشکل، لبخندی بزنند و شرایط را تحمل کنند. اما ایالات متحده اکنون در موقعیتی نیست که توانایی این گونه موضع گیری یک جانبه را در قبال متحدان خود داشته باشد. اگر دولت بایدن درباره چندجانبه گرایی جدی است، باید دیدگاه خود را فراتر از منافع ملی تعریف شده گسترش دهد و سیاست خارجی را با در نظر گرفتن پیامدها برای متحدان ایالات متحده در سراسر جهان پیش ببرد.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34