چه کسی گام اول را برمی‌دارد؛ آمریکا یا ایران؟

یک اندیشکده آمریکایی در مقاله ای با اشاره به چالش های پیش رو برای بازگشت آمریکا به برجام و احیای توافق تاکید کرد که اگرچه هم تهران و هم واشنگتن اراده سیاسی برای این کار را دارند اما زمان آنها برای حل وفصل اختلافات‌شان بسیار کوتاه است.

به گزارش ایسنا، "موسسه کشورداری مسئولانه کویینسی" (Quincy Institute for Responsible Statecraft) که یک اندیشکده مستقر در واشنگتن است در مقاله ای به قلم تریتا پارسی رئیس پیشین شورای ملی ایرانیان آمریکا به بررسی چالش های پیش روی جو بایدن رئیس جمهورجدید آمریکا برای عمل به وعده انتخاباتی اش درخصوص بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پرداخت.

در این مقاله آمده است:  تنها کمی بیشتر از یک هفته از آغاز ریاست جمهوری بایدن می گذرد اما وعده او مبنی بر بازگشت به توافق هسته ای ۲۰۱۵ با ایران در حال حاضر با مانع روبرو است. در حالی که هر دو کشور ایران و ایالات متحده بازگشت به توافق و احیای برجام را ترجیح می دهند اما هر دو طرف هم اصرار دارند که دیگری گام اول را بردارد.

همانطور که اظهارات مقامات هر دو طرف نشان می دهد، موضوع " چه کسی اول گام را برمی دارد" در تمام دیپلماسی مرتبط با برنامه هسته ای ایران رواج داشته است. با این حال دلایل خوبی برای حفظ آرامش وجود دارد.

این اندیشکده در ادامه آورده  است: واشنگتن و تهران هر دو سازوکاری را برای احیای برجام پذیرفته اند: پیروی (از تعهدات) در برابر پیروی. آن طور که به نظر می رسد، این مسیر ساده و سر راست است. هر دو طرف به سادگی عمل کردن به تمامی تعهداتشان را بدون هیچ پیش شرطی می پذیرند.  هنگامی که هر دو با توافق مطابقت داشته باشند، مذاکرات درباره اختلاف نظرها و تغییرات می تواند آغاز شود.

اما اگرچه این فرمول ساده است، این مسئله را که "چه کسی گام اول را برمی دارد"، حل وفصل نمی کند.

آنتونی بلینکن وزیرامورخارجه آمریکا بدون اینکه دلیل و توجیه خاصی ارائه دهد، اظهار داشت: وقتی ایرانی ها اجرای کامل توافق را از سر بگیرند، آمریکا هم به تعهداتش باز خواهد گشت. به عبارت دیگر، وی مسئولیتِ گام اول را به عهده تهران گذاشت. اما در مقابل ایران با استدلال توضیح می دهد، این آمریکا بود که توافق را نقض و آن را ترک کرده است، بنابراین منطق حکم می کند که ابتدا ایالات متحده (به تعهداتش) بازگردد.

به نظر می رسد دیپلماسی حتی در مرحله پیش از شروع هم به مانع برخورد کرده است.

این اندیشکده آمریکایی همچنین آورده است: اما این موضوع "گام اول" احتمالا بیشتر حالت ژست سیاسی دارد تا اینکه اصل باشد. تیم بایدن هنوز کاملا مستقر نشده، اما موضع متاخر بودن در بازگشت به توافق،  به عنوان یک موقعیت سخت مذاکره ای ممکن است باعث شود که او از نظر مخاطبان داخلی قدرتمند به نظر برسد.

جای تعجب نیست که هیچ یک از طرفین نمی خواهند  خود را مشتاق بازگشت نشان دهند. همچنین پافشاری تهران بر موضع اش، نشان می دهد که موضع جمهوری اسلامی به دلیل خیانت ترامپ به توافق، نرم یا مبتنی بر اعتماد نیست.

با این حال، هنوز جای خوش بینی وجود دارد، چرا که در مذاکرات مرتبط با برجام نیز درام "چه کسی اولین کار را انجام دهد"، به شکل فراوان وجود داشت.

هر چند، به لطف دو عامل این درام خنثی می شد. هر دو طرف از اراده سیاسی کافی برخوردار بودند و هر دو زمان کافی برای رسیدن به راه حل های خلاقانه برای مشکلات داشتند.

به نظر می رسد این بار نیز اراده سیاسی نیز وجود دارد اما از طرف دیگر، زمان کوتاه است. هر دو کشور اراده سیاسی را دارند زیرا پیوستن مجدد به این توافق کاملاً در راستای منافع ملی مربوطه شان است.

در نهایت، به یک دلیل ساده فضای خوش بینی بیش از بدبینی است؛ خطر از دست رفتن آخرین فرصت برای احیای توافقی که کاملاً منافع و امنیت هر دو طرف را پیش می برد، برای هر دوی آنها بسیار زیاد است.