قدرت نرم نوگرایان در کنار قدرت سخت اصول گرایان عمل می کند؟

نویسنده: الی گرانمایه

دیپلماسی ایرانی: رهبران ایران در حال حاضر با سه مساله اساسی مواجه هستند که به طور مستقیم با منافع اروپایی ارتباط دارند. اولین مساله به چگونگی نجات اقتصاد و نقشی که غرب باید در این زمینه ایفا کند، مربوط می شود. دومین مساله حول این محور می چرخد که آیا ایران به ویژه پس از ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، باید با ایالات متحده وارد دیپلماسی از هر نوع آن بشود یا خیر. سومین مساله هم بر این موضوع تمرکز دارد که آیا ایران می تواند از منافع خود در منطقه از طریق ابزارهای دیپلماتیک محافظت کند، یا برای این کار به رویکرد نظامی تهاجمی نیاز است. دولت های اروپایی که امیدوارند بتوانند ایران را به مشارکت در روندی دیپلماتیک ترغیب کنند، باید به خوبی مناظرات داخلی در ایران درباره مسائل فوق را زیر نظر بگیرند.

نوگرایان در سال های اخیر برای پیشبرد اهداف اصلی منطقه ای کاهش حضور نظامی ایالات متحده در منطقه، مقابله با تهدیدهای گروه های افراطی سنی، بازدارندگی در برابر حملات احتمالی ایالات متحده و اسرائیل، و جلوگیری از شکل گیری جبهه متحد ضد ایرانی در جهان عرب، در درجه اول روی تماس های دیپلماتیک با عراق و اعضای شورای همکاری خلیج فارس متمرکز شده اند. این، دیپلماسی تسهیل شده توسط کویت بین ایران و عربستان سعودی در سال های 2016-2017، پیشنهاد سال گذشته جواد ظریف درباره ایجاد یک چارچوب جدید امنیتی منطقه ای بر اساس قطعنامه سازمان ملل متحد که به جنگ ایران و عراق پایان داد، و پیشنهاد سال 2019 روحانی برای «تلاش برای صلح هرمز» را شامل می شود. با این حال، هیچ یک از این ابتکارعمل ها نتوانستند به یک گشودگی سیاسی معنی دار در روابط تهران و ریاض ایجاد کنند. این امر تا حدودی به دلیل مخالفت ایالات متحده و بن بست در برقراری رابطه با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بوده است که هر دو معتقدند با توجه به فعالیت های سپاه پاسداران در منطقه و تمایل آن به صدور انقلاب اسلامی، تعامل با نوگرایان در ایران فایده ای نخواهد داشت.

از این رو، نوگرایان نتوانستند نشان دهند که دیپلماسی می تواند مشکلات ایران را با همسایگان عرب آن حل کند. نو گرایان تا پیش از اینکه ترامپ رئیس جمهوری آمریکا شود، مبتنی بر همین استدلال باور داشتند که بهترین راه برای جلوگیری از درگیری نظامی با آمریکا یا اسرائیل دستیابی به تفاهم سیاسی با واشنگتن بر سر مسائل هسته ای است. با این حال ، تحولات اخیر در کاخ سفید در زمینه سیاست گذاری ها در قبال ایران نشان دادند که برجام نتوانسته سایه جنگ را از بین ببرد. در حقیقت، حملات نظامی علیه نیروهای ایرانی در یک سال گذشته افزایش یافته به طوری که اسرائیل آشکارا ادعا کرده مواضع سپاه در سوریه را هدف قرار داده است؛ ایالات متحده هم آشکارا با ترور سلیمانی در صدد وارد آوردن ضربه ای شدید به ایران برآمده است.

صدای های حاکم در میان سکوروکرات ها اینطور استدلال می کنند که ایران باید از قدرت سخت برای پیشبرد اهداف منطقه ای خود استفاده کند. باور آنها این است که حملات مستقیم و محاسبه شده علیه دشمنان ایران می تواند از درگیری های بیشتر جلوگیری کند. سپاه پاسداران از آغاز کارزار اعمال فشار حداکثری آمریکا علیه ایران بارها هشدار داده: «اگر یکی از کشورهای عربی در منطقه مرتکب اشتباهی شود و به ما حمله کند، موشک های ما به همه پایگاه های نظامی آنها اصابت خواهد کرد.» ایران سال 2019 به دست داشتن در حملات به نفتکش ها و تاسیسات نفتی «آرامکو» عربستان سعودی متهم شد که البته این اتهامات را رد کرد. با این حال، ظاهرا سازمان ملل در ماه ژوئن در گزارشی اینطور نتیجه گیری کرده که سلاح های استفاده شده در حمله به آرامکو «ایرانی» بودند.

به رغم خسارت ها به اعتبار و حسن شهرت ایران، سکوروکرات ها احتمالا انتخاب استراتژی خود را اینطور توجیه می کنند که موضع گیری سخت می تواند تمایل آمریکا به جنگ را کاهش دهد. از نظر برخی از سکوروکرات ها، چنین تاکتیک هایی همچنین می توانند راه را برای دیپلماسی منطقه ای هموار کنند. از زمان حملات سال 2019 در منطقه که عامل آنها مشخص نبودند، مقامات سعودی و اماراتی همه تلاش خود را به کار گرفتند تا ایران را تحریک نکنند. امارات متحده عربی حتی کانال های سیاسی و امنیتی با ایران باز و در اوج همه گیری کووید-19 کمک های بشردوستانه به ایران ارسال کردند. عربستان سعودی هم با هدف کاهش تنش ها با ایران در چندین ابتکار عمل وارد شد.

بر خلاف ترجیح مشخص نوگرایان به تعامل با بازیگران دولتی برای ایجاد پیشرفت دیپلماتیک، نظامی گرایان برقراری روابط نزدیک با گروه های شبه نظامی در خارج از کشور برای استفاده از قدرت جنگ نامتقارن علیه دشمنان ایران را گزینه بهتری می دانند. سپاه پاسداران به سادگی توانایی وارد شدن در صحنه های درگیری در لبنان، عراق، سوریه و یمن برای بسیج گروه های محلی در این کشورها را دارد. این شرایط به قدرت بازدارندگی ایران در برابر دشمنان آن مانند اسرائیل و عربستان سعودی کمک کرده است.

از سال 2014 که داعش شروع به پیشروی در عراق کرد، نیروهای قدس درباره روابط خود با گروه های شبه نظامی آشکارتر عمل کردند. پس از حمله ایران به نیروهای آمریکایی در پایگاه عین السد در عراق، یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران در یک نشست مطبوعاتی با پرچم های گروه های مختلف شبه نظامی در پشت او، گفت که این تصمیم در نتیجه اجماع کامل مسئولان و گروه های مقاومت گرفته شده است. در میان سیل های گسترده سال 2019 و شیوع کوید-19، بسیاری از رسانه ها تصاویر تلاش های امدادی نیروهای شبه نظامی را به نمایش گذاشتند و به نوعی، این بحران ها به فرصتی برای سکوروکرات ها برای نشان دادن نتیجه بخشی سرمایه گذاری های منطقه ای آنها تبدیل شدند. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / مترجم: طلا تسلیمی