حقوق بین الملل بشر سازوکار جهانی مقابله با کرونا

نویسنده: امیر بی پروا، فعال حقوق بشر و پژوهشگر حقوق بین الملل در امور فعالیت های بشردوستانه

دیپلماسی ایرانی: در آغاز سال جدید میلادی، دنیا با شیوع گسترده ویروس جدید کرونا مواجه شد و این ویروس در زمانی کوتاه تمام دنیا را درگیر خود کرد. بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی شیوع این ویروس در مدت تقریبی دو ماه به مرحله همه گیری رسید. همه گیری بیماری سیستم های بهداشت و درمان، اقتصادهای جهان، نهادهای سیاسی، سازمان های بین المللی و منطقه ای، افکار عمومی را درگیر خود کرد و دنیا را با بحرانی جدید و گسترده روبه رو کرد. بحرانی که نتایج آن بیماری تعداد بسیاری از انسان ها در سراسر جهان، مرگ هزاران انسان، ناتوانی سیستم های درمانی و رکود اقتصادی است. نتایج این بحران آسیب به انسان ها در سراسر جهان و نقض حقوق انسانی است. بنابر نظر فنی کارشناسان، کشورهای فقیر و کمتر توسعه یافته با مشکلاتی جدی در این زمینه مواجه شده اند و تنها راه مقابله با این بیماری همکاری بین المللی موثر در سطح جهانی است. آسیب ها و خساراتی که نقض حق های بنادین بشری را به صورت مستقیم و غیر مستقیم با خود به دنبال داشته است که در مقابل این نقض ها، نهادها و محتواهای حقوق بشری ابزار و مکانیسم های فعال برای حمایت از حقوق بشر به طور عام و حمایت از انسان ها در مقابل ویروس کرونا به طور خاص هستند. حقوق بین الملل بشر که موضوع آن حمایت از فرد انسانی به طور مطلق است، با شناسایی حق بر سلامت به عنوان یک حق بشری برای همه انسانهاست که حقی بنیادین برای همگان محسوب می شود.

از زمان تاسیس سازمان ملل متحد مهمترین موضوع در کنار صلح و امنیت بین المللی در چارچوب منشور ملل متحد، احترام به حقوق بشر و ارزش های انسانی به عنوان اهداف ملل متحد است، که منشور ملل متحد به موجب اهداف و ماموریت های خود به موجب حقوق بین الملل زمینه حقوقی لازم را در این باره فراهم می کند. منشور ملل متحد در مواد 13، 53، 55 و 62 همکاری بین المللی در زمینه مسائل بهداشتی را یکی از ماموریت های ارکان اصلی خود در راستای حمایت از حقوق بشر و کرامت انسانی اعلام کرده که سازمان ملل متحد در راستای اهداف و ماموریت های قانونی خود در این زمینه نسبت به ایجاد نهادها و اسناد بین المللی الزام آور به منظور تضمین حق بشری حق بر سلامت اقدام کرده است.

سازمان بهداشت جهانی در سال 1946 حق بر سلامت را به معنای بالاترین استاندارد حصول سلامتی، یکی از حقوق بنیادین بشری اعلام کرده است وماموریت هایش در زمینه ارتقای سلامتی، سالم نگه داشتن جهان و حمایت از افراد آسیب پذیر در برابر بیماری ها از طریق همکاری و حمایت بین المللی است و به این منظور اقدامات لازم را برای مقابله با بیماری های عفونی، تهیه واکسن و دارو را انجام می دهد. این سازمان یک مکانیسم بین المللی و از ارکان فرعی ملل متحد وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی است که برای تضمین و ارتقاء جهانی حق بر سلامت عمل می کند.

اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب مجمع عمومی دسامبر 1948، دارای ارزش و اعتبار و قابلیت اجرا در حقوق بین الملل عرفی است که در ماده 25 خود حق بر سلامت را به عنوان یک حق بشری و موضوع تعهد دولت ها اعلام می کند.

میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ماده 12 خود حق بر سلامت را در زمینه پیشگیری از بیماری ها و درمان بیماران یک تعهد لازم الاجرا برای دولت ها و یک حق بشری انکارناپذیر برای انسان ها قلمداد کرده است که همه دولت ها برای تضمین و توسعه آن دارای تعهد در سطوح ملی و بین المللی هستند که باید در این زمینه به افراد انسانی بدون تبعیض پاسخگو باشند.

در مقابله با پاندمی کرونا ویروس تکالیف دولت ها و سازمان های بین المللی از منظر حقوق بین الملل به صورت کلی و حقوق بین الملل بشر مفروض است و با توجه به تمامی ظرفیت های آنها حقوق بین الملل بازیگران بین المللی را به اقدام بدون تبعیض و فراتر از محدودیت های نژادی و سیاسی و جغرافیایی و ملی مکلف می کند. برای این مهم لازم است که در اجرای تعهدات بین المللی دولت ها و سازمان ها از طریق همکاری بین المللی موثر، رعایت اصول شفافیت و استفاده از تمام ظرفیت ها به منظور حفظ کرامت انسانی اقدامات را به طرق ذیل انجام بدهند:

-    شفافیت در ارائه اطلاعات واقعی به منظور ارزیابی صحیح کشورها و سازمان های بین المللی از وضعیت و اتخاذ تصمیمات مناسب
-    همکاری های بهداشتی منطقه ای در ارائه درمان به بیماران و تهیه دارو و واکسن
-    ارائه کمک های پزشکی و بیمارستانی برای درمان بیماران و پیشگری از بیماری
-    رفع موانع حقوقی برای دسترسی کشورها به به دارو و امکانات پزشکی
-    ارائه درمان های موثر و واقعی از سوی کشورها به بیماران بدون تبعیض
-    ارائه اطلاعات صحیح و آموزش های بهداشتی به افراد و اطلاع رسانی از وضعیت شیوع بیماری
-    حمایت از گروه های خاص مثل کودکان، زنان، معلولین، زندانیان و اقلیت ها
-    فراهم کردن زمینه های حمایت جانی
-    توجه به حقوق بنیادین انسان ها در زمان شیوع بیماری
-    عدم تبعیض در درمان بیماری و پیشگری از آن
-    کمک های مالی، پزشکی، دارویی، فنی و آموزشی به کشورهای کمتر توسعه یافته

سازمان های بین المللی و منطقه ای از طریق همکاری با دولت ها، تبادل صحیح اطلاعات، ایجاد شفافیت، آگاهی دهی عمومی برای تضمین حق بر سلامت در چار چوب اسناد بین المللی حقوق بشری، کنشگری توانمند برای  تضمین حق بر سلامت در مقابله با شیوع ویروس کرونا در نظام حقوق بین الملل بشر هستند.