عراق، میدان تشدید رقابت ایران و آمریکا

نویسنده: سجاد جیاد، شورای اروپایی روابط خارجی

دیپلماسی ایرانی: حتی با وجود تمرکز جهانی به کروناویروس، ریسک واقعی تنش‌زایی‌های خطرناک در خاورمیانه هنوز وجود دارد. با برخوردهای نظامی مداوم بین نیروهای آمریکایی و نیابتی‌های ایران در عراق – و نبود یک روند سیاسی مستقیم بین واشنگتن و تهران – نمی‌توان تصور کرد که آنها چگونه می‌توانند تنش‌زدایی پایداری داشته باشند.

دور جدید حملات بار دیگر مبحث سیاسی اخراج نیروهای آمریکایی از عراق را تازه خواهد کرد. همچنین محتمل است که نیروهای مسلح حامی ایران مانند کتائب حزب‌الله حملات تلافی‌جویانه بیشتری را علیه آمریکا انجام دهند.

به رغم ادعای دولت ترامپ مبنی بر احیای بازدارندگی آمریکا با ترور ژنرال قاسم سلیمانی و باور تحلیل‌گران مبنی بر پایان یافتن اقدامات تلافی‌جویانه ایران با حمله به عین الاسد، می‌بینیم که بازدارندگی آمریکا درهم شکسته است. گرچه این احتمال وجود دارد که ایران هدایت‌گر حملات به پایگاه تاجی نبوده باشد اما روشن است که این کشور از اقدام نیابتی‌هایش علیه آمریکا پیشگیری نخواهد کرد.

شکسته شدن بازدارندگی آمریکا و این که واشنگتن نمی‌تواند خط‌ قرمزی در برابر حمله به پایگاه‌هایش در عراق ایجاد کند، هزینه تنش‌زایی را افزایش خواهد داد. نیروهای مسلح تحت حمایت ایران پیشینه‌ای طولانی در حمله به منافع آمریکا و بریتانیا در عراق دارند و با توجه به این که به نظر می‌رسد آنها خط ‌قرمزهای آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسند و آماده پایان دادن به تنش‌ها نیستند، ایران هم در حال حاضر قادر نخواهد بود آنها را به این کار وادار کند.

ترور ابومهدی المهندس توسط آمریکا یک نیروی سازمانی را از میان شبه‌نظامیان عراقی حامی ایران حذف کرد و به دنبال آن یک خلاء رهبری ایجاد شد که در آن شبه‌نظامیان عراقی چه‌بسا نیازی به هماهنگ کردن فعالیت‌های خود با ایران نمی‌بینند. این گروه‌ها بیش از ایران خواهان انتقام‌جویی هستند چرا که بار خسارت‌های ناشی از حملات تلافی‌جویانه آمریکا در عراق بیشتر به دوش آنهاست و آنها نارضایتی‌های خاص خودشان را از آمریکا دارند. با این حال، اکنون اقدام‌های آنها به اعمال فشار تهران علیه واشنگتن کمک می‌کند.

گرچه آمریکا و ایران از درگیری مستقیم با یکدیگر پرهیز می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که زنجیره تهاجمات نظامی در عراق ادامه خواهد داشت که این مساله، ریسک تنش‌زایی ناخواسته و کشاندن عراق به بی‌ثباتی عمیق‌تر را به همراه دارد.

ایران و متحدانش احتمالا به دنبال به کارگیری یک کارزار فرسایشی با هدف افزایش سطح آسیب‌ها به آمریکا و متحدانش در عراق هستند. با توجه به پیش رو بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور چه‌بسا نتواند این آسیب‌ها را تاب بیاورد، به ویژه این‌که آمریکا نیز باید با کروناویروس مبارزه کند.

ایران اما خسارت‌های تحمیل شده به شبه‌نظامیان عراقی را نسبتا قابل‌ تحمل می‌بیند. تهران نه تنها ترامپ را آسیب‌پذیر می‌بیند بلکه باور دارد که فرصتی برای اخراج آمریکایی‌ها از عراق به وجود آمده است. در حالی که دولت ترامپ مایل است از لحاظ نظامی در برابر ایران عقب بکشد، به نظر می‌رسد تهران متقاعد شده است که می‌تواند در یک جنگ تلافی‌جویانه بیش از آمریکا تاب بیاورد. با توجه به تشدید کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، تهران انگیزه‌ای برای کاهش تنش‌ها ندارد مگر این‌که واشنگتن تحریم‌هایش علیه ایران را کاهش دهد.

با توجه به مسائل گفته شده، عراق و جامعه بین‌الملل باید تلاش‌هایشان را برای پیشگیری از تبدیل شدن عراق به صحنه تشدید تنش‌های بین آمریکا و ایران افزایش دهند. دولت عراق باید کنترل بیشتری بر نیروهای امنیت داخلی داشته باشد تا بتواند از حملات ایران، گروه‌های حامی ایران و آمریکا علیه یکدیگر در خاک عراق پیشگیری کند.

اروپایی‌ها نیز باید برای ایجاد یک کانال پشتی ارتباطی بین آمریکا و ایران تلاش کنند و برخی  قوانین مشارکتی را برای حمایت از حاکمیت عراق و پیشگیری از تنش‌زایی بیشتر ایجاد کنند. دور اخیر خشونت‌ها یادآور ضرورت ایجاد یک برون‌رفت سیاسی بین ایران و آمریکا است.

منبع: شورای اروپایی روابط خارجی / تحریریه دیپلماسی ایرانی