خودداری طرف ها از تداوم تنش و رسیدن به جنگ
موشک باران ایران علیه پایگاه های آمریکا موازنه وحشت ایجاد کرد
گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی
دیپلماسی ایرانی – روابط عمومی سپاه پاسداران ایران بامداد امروز چهارشنبه 8 ژانویه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ده ها موشک بالستیک به سمت پایگاه عین‌الاسد، محل استقرار نیروهای آمریکایی واقع در استان الانبار عراق و نیز پایگاه دیگری در اربیل شلیک شده است. اما تبعات این حملات سنگین موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران به پایگاه نیروهای آمریکایی در انتقام از ترور سردار سلیمانی چیست؟ این موشک باران پایگاه های آمریکا در عراق دارای چه ابعادی و آثاری در حوزه تحولات سیاسی، نظامی و امنیتی برای این کشور و کل منطقه خواهد بود؟ آیا تهران با این انجام این حمله موشکی به دنبال موازنه قوا بوده است یا موازنه وحشت؟ پاسخ به این سوالات، محور گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین کشور و کارشناس مسائل بین الملل است که در ادامه می خوانید:
ساعات اولیه بامداد امروز چهارشنبه، سپاه پاسداران انقلاب اسلای ایران در اقدامی مطابق با وعده انتقام سخت در پی ترور سردار سلیمانی، پایگاه های نیروهای آمریکایی در عین الاسد و اربیل را طی یک حمله موشکی مورد هدف قرار داد. از نگاه شما این اقدام ایران در حمله به اهداف آمریکا در عراق می تواند دارای چه ابعادی در حوزه نظامی و امنیتی برای عراق و کل منطقه باشد؟ آیا اکنون با این انجام این حمله موشکی، موازنه قوا یا حداقل موازنه وحشت شکل گرفته است؟
بگذارید از نکته آخر شما آغاز کنم. من معتقدم اقدام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در حمله به پایگاه های آمریکا در عراق، بیش از آن که برای موازنه قوا صورت گرفته باشد به منظور ایجاد موازنه وحشت بوده است. یعنی جمهوری اسلامی ایرن در کوتاه مدت، مطابق وعده خود در خصوص انتقام سخت سعی کرده است که شرایط را برای ایجاد موازنه وحشت شکل دهد تا از یک سو بتواند پاسخی به افکار عمومی داخلی پیرامون گرفتن انتقام ترور سردار سلیمانی داده باشد و هم از آن سو به جامعه بین الملل و به خصوص ایالات متحده آمریکا با نشان دادن این انتقام، قدرت خود را به رخ بکشد. یعنی تهران اکنون شرایط را برای تعدیل فضای سیاسی – اجتماعی داخلی با این حمله به پایگاه های آمریکایی شکل داد. ضمن این که توانست با موازنه وحشت، اقدامی در راستای ایجاد تعادل در شرایط داشته باشد و از موضع ضعف خارج شود. چون با ترور سردار سلیمانی توپ در زمین ایران بود و همه منتظر بودند که ایران با این توپ چه خواهد کرد، اگر تهران انفعال به خرج می داد، بیش از پیش در موضع ضعف می رفت که با حمله دیشت قدری صحنه روندها تغییر یافت. اما در کنار این مسئله باید خاطر نشان کرد که اگر چه ایران با این حمله سعی کرد انتقام خون سردار سلیمانی را از امریکایی ها بگیرد. اما به گونه ای هوشمندانه این کار صورت پذیرفت. به این صورت که تهران در شرایطی که آمریکا منتظر واکنش ایران در خصوص انتقام بوده است و به این واسطه تمام پایگاه های خود در عراق و منطقه را در حالت آماده باش گذاشته و حتی اخباری در خصوص تخلیه پایگاه عین الاسد مطرح شده بود دست به موشک باران این پایگاه زد تا تبعات آن چندان گسترده نشود. اگر چه در نگاه اول به نظر می رسد که با این حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه های تحولات در حوزه نظامی و امنیتی به سمت تشدید بحران پیش رود، اما من معتقدم، حداقل در کوتاه مدت فضا به سمت ثبات پیش خواهد رفت.
اما در کنار این تحولات، نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد تبعات نفس حمله موشکی ایران به پایگاه های آمریکا است. پیرو این مسئله آیا ترامپ حتی در صورت که این حملات تلفاتی در پی نداشته باشد، حاضر به سکوت و انفعال خواهد بود، آن هم در شرایطی که برخی معتقدند تنها به واسطه تعرض مردم عراق به دیوار بیرونی سفارت آمریکا در بغداد بود که ترامپ دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرد؟ پس سوال اینجا است آیا خود ماهیت این حمله واکنش جدی از سوی واشنگتن در پی دارد؟
در شرایط کنونی فضای سیاسی و دیپلماتیک بین ایران و آمریکا در یک حالت به شدت رادیکال قرار دارد. این در حالی است که ترامپ خود را برای انتخابات 2020 آماده می کند. بنابراین وی سعی کرده است از دل این ترور سردار سلیمانی برای خود یک برگ برنده را در برابر رقبایش شکل دهد و چهره یک رئیس جمهور قوی، مقتدر و قدرتمند را از خود به نمایش بگذارد. اما مسئله اینجا است که اگر ترامپ بخواهد این فضای تنش رادیکال با جمهوری اسلامی ایران را ادامه دهد و به تبع آن شرایط را حتی به سمت تشدید تنش پیش ببرد، تمامی این برگ های برنده به ضد او بدل خواهند شد. به گونه ای حتی در قامت عوامل شکست او در انتخابات 2020 عمل می کنند. یقینا خود ترامپ هم بر این واقعیت اشراف دارد. پس بدیهی است که رئیس جمهوری ایالات متحده در این شرایط به دنبال تشدید تنش و درگیری با ایران نیست. لذا احتمال دارد که خود ترامپ بخواهد فضا را در همین شرایط نگه دارد. پیرو این نکته حتی من معتقدم رئیس جمهوری آمریکا سعی خواهد کرد که در ادامه روند کاهش تنش را پی بگیرد. نکته مهمی که در لا به لای حرف های شما وجود داشت این بود که ترامپ به واسطه تعرض مردم عراق به سفارت آمریکا در بغداد، دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرد؛ البته که این مسئله هم موثر بوده است. اما به نظر من دلیل اصلی انجام این ترور به کشته شدن یک تبعه آمریکایی در سایه حملات موشکی و راکتی به پایگاه نیروهای آمریکایی در کرکوک باز می گردد. پس بعید است که ترامپ بخواهد در قبال حمله موشکی ایران به پایگاه هایش در عراق، آن هم در فضای تند و احساسی کنونی، شراط را به سمت تنش پیش ببرد. مگر آن که این حملات تلفاتی در پی داشته باشد که تا کنون اخباری موثقی در خصوص میزان کشته شدگان منتشر نشده است.
با این تفاسیر اکنون صحنه تحولات عراق به کدام سمت و سو پیش خواهد رفت؛ بحران و جنگ نظامی یا کاهش تنش؟
واقعیت این است که در فضای تنش و بحران، طرفین بیشتر احتیاط به خرج می دهند تا زمانی که دو طرف در شرایط عادی به سر می برند. لذا اکنون، هم در تهران و هم در واشنگتن، شرایط برای کنترل تنش و عدم بروز بحران در صحنه تحولات عراق بیش از پیش در دستور کار است. یعنی طرفین نمی خواهند به سمت بروز تنش و جنگ پیش روند. مگر آن که سلسله کنش ها و واکنش ها از جانب یکی از دو طرف پی گرفته شود. البته من در مجموع بر این باورم که با فروکش کردن این فضای تند حاکم و در ادامه ایجاد ثبات می توان امیدوار بود که قدری از روندهای مبتنی بر احساسات کاسته شود و به جای آن واکنش ها از دل مناسبات عقلانی مبتنی بر هوشمندی سیاسی و انعطاف دیپلماتیک بیرون آید. با این تفاسیر اکنون بسیاری از مقامات عراقی و به خصوص دولت مرکزی بغداد نگران از افزایش تنش در عراق است و هر گونه تلاشی را برای کاهش سطح تخاصم به کار خواهد بست؛ حال باید دید که صحنه تحولات عراق می تواند روی آرامش را به خود ببیند.
آیا می توان در خصوص بازیگران منطقه ای همسو با ایران نیز چنین تضمینی داد. به خصوص که شما عنوان کردید دستور ترامپ در رابطه با ترور سردار سلیمانی به واسطه کشته شدن یک تبعه آمریکایی در جریان حمله راکتی گروه هایی شکل گرفت که مشخصا در محور مقاومت قرار دارند یا حداقل کاخ سفید چنین عنوان کرده است؟
بینید اکنون نه تنها ایران، آمریکا، کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای که حتی مهرهای جریان مقاومت در منطقه نیز به دنبال تعدیل شرایط هستند تا بتوانند در یک فضای با ثبات تری، اقدامی را انجام دهند که بیشترین فایده را با کمترین هزینه به دنبال داشته باشد. بنابراین در این شرایط حساس، ملتهب، سیال و صد البته رادیکال و پرتنش این گروه ها و جریانات وابسته به محور مقاومت نیز از دست زدن به اقدامی که بخواهد شرایط را در منطقه بحرانی تر از این بکند، اجتناب خواهند کرد. البته در این میان نباید سهم اتفاقات غیر مترقبه را فراموش کرد. اما بدون در نظر داشتن این اتفاقات که گاهی می تواند صحنه تحولات را به شدت دگرگون کند، من معتقدم که روند منطقی تحولات نشان از این دارد که طرفین، حداقل در کوتاه مدت به سمت ایجاد ثبات در روندها و رویدادها هستند تا بتوانند به فکر اجرای برنامه خود باشند.
نظر شما :