سیاستمداران دو سوی اقیانوس اطلس در برابر پوپولیسم

نویسنده: جولیا لینچ (استادیار علوم سیاسی در دانشگاه پنسیلوانیا)

دیپلماسی ایرانی: احزاب تحت تاثیر پوپولیسم در هر دو جناح راست و چپ در یک دهه گذشته توانستند به طور موفقیت آمیز نظر عموم مردم را در اروپای غربی جذب کنند و این در حالی است که نامزدهای جمهوری خواه و دموکرات در ایالات متحده هم رویکرد پوپولیستی اتخاذ کرده اند.

احزاب و جنبش های پوپولیستی، چه از جناح چپ و چه از جناح راست، مدعی هستند که نماینده منافع عامه مردم در برابر نخبگان شرور و فاسد هستند. آنها به یکپارچه سازی منابع هویتی (برای نمونه ملی گرایی و قومیت) در برابر کثرت گرایی و شکاف طبقاتی بالقوه در نظام های حزبی پس از جنگ در اروپا گرایش دارند. آنها نگرش پیچیده ای به بازارها دارند (به طور عمومی از بازارها در سطح ملی حمایت می کنند و در ین حال، به بازارهای جهانی و اروپایی مشکوک هستند و از قوانین محافظت رفاه برای «مردم»حمایت می کنند). و آنها راه حل های سیاست گذاری را پیشنهاد می کنند که حمایت کوتاه مدت از جابجایی اقتصادی و فرهنگی ارائه می کنند، اما ساختارهای زیربنایی که بتوانند به چنین تغییراتی بینجامند (برای نمونه، تغییرات اقتصادی، رسیدگی به شکست های نهادی و سیاسی و فساد) را در نظر نمی گیرند. این شاخصه ها به چگونگی تغییرات اقتصاد و جامعه در جوامع غربی از به اصطلاح دوران طلایی دهه 50 تا دهه 70 میلادی و رفتار احزاب سیاسی جریان اصلی در مواجهه با این تغییرات مربوط می شود. روندهای طولانی مدت سیاسی و اقتصادی این احساس را در بین رای دهندگان ایجاد کرده که احزاب دیرینه توانایی محافظت از «مردم» را ندارند؛ و پوپولیست ها در غرب ادعا کرده اند که می توانند از مردم دفاع کنند.

ترس از تضعیف هویت ملی، از بین رفتن میراث فرهنگی و از بین رفتن حاکمیت ملی به وضوح در ظهور پوپولیسم نقش داشته است. وخیم تر شدن شرایط اقتصادی پس از رکود بزرگ با کاهش اعتماد به احزاب و نهادهای سیاسی سنتی و افزایش حمایت از احزاب پوپولیستی همراه شید و برخی از ناظران را به این نتیجه رساند که ظهور پوپولیسم ناشی از اختلال اقتصادی بوده است. با این حال، برای درک موفقیت انتخاباتی احزاب پوپولیستی، سیاستگذاران ترنس آتلانتیک باید فراتر از تجزیه و تحلیل داده های افکار عمومی پیش بروند و بدانند که چطور تغییرات طولانی مدت در سیاست و جامعه نقش داشتند. تاثیر بحران اقتصادی و افزایش مهاجرت در حمایت عمومی از احزاب پوپولیستی با تاثیرات گرایش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بلند مدت گره خورده است.

مناسبات پس از جنگ بین سرمایه و نیروی کار باعث شد بیشتر کشورهای غربی وارد دوره ای از اجماع بر سر کینزی (نظریه اقتصادی مبنی بر لزوم افزایش تقاضا توسط دولت برای افزایش رشد) یا سیاست های اقتصادی آماری با افزایش رشد و اشتغال زایی و حفظ نابرابری اجتماعی در مرزبندی های قابل مدیریت، شوند. شوک های نفتی دهه 1970 و تشدید رقابت تجارت بین المللی به رکود اقتصادی انجامیدند. در برخی از کشورها، سیاست های اجتماعی جبرانی، تنظیم هماهنگی دستمزدها و بسته های اجتماعی سه جانبه تاثیر این تغییرات در سطح کلان را اندکی مهار کردند و این مساله به تفاوت های فراملی و حتی داخلی درسطح قرارگیری رای دهندگان طبقه کارگر و متوسط در معرض تغییرات اقتصادی ناشی از جهانی شدن تولید و امور مالی و تغییر اقتصاد خدمات محور و ایجاد بازار واحد اروپایی، انجامید.

با این وجود، روند کلی در دهه 1990 حرکت به سمت حمایت کمتر از شهروندان در برابر نیروهای بازار در قیاس با دهه های 1960 و 1970 بود. در بخش عمده ای از غرب، رفاه برای افراد مسن و طبقه کارگر مشروط و کمتر سخاوتمندانه شد؛ قوانین در بازارهای کار تسهیل شده و سهم کارگران در قراردادهای ناامن یا غیراستاندارد افزایش یافت و چانه زنی ها بر سر دستمزد به طور غیر متمرکز انجام شد و در نتیجه، فشارها برای کاهش دستمزدها در بخش های کم سود تر افزایش یافت. کمک های دولتی به کارگران، شرکت ها و صنایعی که تحت تجدید ساختار اقتصادی قرار گرفته بودند دشوارتر شد و اشتغال در بخش دولتی کاهش یافت. همه این تغییرات اقتصادی پیش از بحران مالی جهانی، بحران منطقه یورو و ریاضت اقتصادی ناشی از آن، سبب شدند که بخش عمده ای از طبقات کارگر و متوسط در اروپای غربی بیشتر از دوران موسوم به دوران طلایی در معرض نیروهای بازار قرار بگیرند.

به طور همزمان، احزاب اصلی چپ و راست میانه از دهه 1980 و بیشتر در دهه 1990، دستورکار سیاسی حمایت از انتقال نسبتا آزاد کالا، سرمایه و افراد را در پیش گرفتند. اگرچه جا به جایی های آزادانه و بازارهای آزاد مزایا و معایب سیاسی خود را داشتند، اساسا به کاهش امنیت اقتصادی و افزایش چشمگیر نابرابری اقتصادی-اجتماعی انجامیدند و سیل مهاجرت از شرق اروپا به برخی کشورها در غرب (بریتانیا، ایرلند، ایتالیا و آلمان غربی سابق) را در پی داشتند و در عین حال، همراستا با تحولات گسترده جهانی به افزایش مهاجرت از خارج اروپا کمک کردند. همگرایی دستورکارهای احزاب اصلی جریان چپ و راست میانه راست در سیاست گذاری های لیبرال در دهه 1990 و همچنین دوره های کوتاه مدت تشدید فشار پس از بحران های مالی جهانی و منطقه یورو، نهایتا در هر دو سمت فضای مناسب برای اشکال جایگزین بسیج سیاسی را فراهم آوردند.

با همگرایی احزاب جریان اصلی در دهه 1990 در رابطه با لیبرال سازی سیاست های اقتصادی و اجتماعی، احزاب بزرگ دولت نتایج کمتر متفاوتی از سیاست های اقتصاد کلان گرفتند و مهمتر از آن، بازنمایی روشنی از منافع نداشتند. احزاب راست و چپ و راست میانه در موضوعات کم اهمیتی مانند اولویت به اشتغال زایی یا تورم اختلافاتی داشتند، اما در رابطه با گرایش های سیاسی عمده «هیچ جایگزینی» برای نولیبرالیسم وجود نداشت. این حقیقت که همگرایی بین احزاب از یک سری محدودیت های عمومی ناشی می شد نیز نتیجه این انتخاب ها را تغییر نمی داد. برای اینکه سیاستگذاران به درک درستی از ظهور پوپولیسم برسند، باید بدانند که بسیاری از رای دهندگان امروزه آسیب دیدن شکوفایی کشور خود را ناشی از سیاستگذاری های نولیبرال می دانند. از این رو، جای تجب ندارد که این رای دهندگان از حمایت از احزاب اصلی عامل این سیاستگذاری ها دست کشیده اند.

احزاب پوپولیستی در غرب علیه پیامدهای این همگرایی احزاب اصلی در حمایت از نولیبرالیسم در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، بسیج شده اند. نولیبرالیسم به معنای روی گرداندن از قدرت و منابع دولت برای محافظت از طبقه کارگر و (بسیاری) از رای دهندگان طبقه متوسط است. در دهه 1990 که احزاب چپ میانه به سمت نولیبرالیسم گام برداشتند، طبیعتا اظهارات طبقاتی را بی اهمیت جلوه دادند. این مساله سبب شد که دیگر احزاب با استفاده از هویت و ترجیحات همچون ملی گرایی، هویت منطقه ای و هویت قومی که با پوپولیسم سازگار هستند، در جهت جلب آنها برآیند.

پیامد مهم دوم چرخش نولیبرال چپ میانه در دهه 1990، استفاده از واژگان جدید برای پرداختن به مشکل نابرابری اقتصادی اجتماعی بود. احزاب چپ میانه به جای استفاده از واژه هایی نظیر توزیع مجدد یا کنترل جمعی بر جنبه های زندگی اقتصادی، در دهه 1990 به اشکال گفتمان مناسب برای نولیبرالیسم همچون سرمایه گذاری اجتماعی، فعال سازی و حتی نابرابری های بهداشت و درمان روی آوردند. این تغییر واژگان به تغییر یک سری واکنش های سیاسی موجود از مالیات، انتقال، سیاست گذاری های نظارتی که در کوتاه مدت برای رسیدگی به نابرابری استفاده می شوند، به ابزار پیچیده تر سیاسی مبتنی بر هماهنگی چند سطحی بین چند وزارتخانه منجر شدند.

بررسی و رسیدگی به ظهور پوپولیسم نیازمند آن است که سیاستمداران چپ و راست میانه در ایالات متحده و اروپا راه حل هایی برای برابری بیشتر در جوامع تلاش کنند. چندین دهه جمع آوری داده های نظرسنجی های افکار عمومی نشان می دهد که اکثریت رای دهندگان در کشورهای غربی از برابری بیشتر حمایت می کنند. به علاوه، سیاستمداران هنوز به بسیاری از ابزارهای نسبتا ساده سیاست گذاری مانند مالیات، توزیع مجدد و تنظیم بازار کار دسترسی دارند و می توانند از طریق آنها به اجماع پسا جنگ بر سر سرمایه داری دموکراتیک و حتی بازسازی آن استفاده کنند.

منبع: واحد تحقیقاتی دانشگاه پنسیلوانیا / مترجم: طلا تسلیمی