پیشروی چین در مسیر افزایش تولیدات نفتی در ایران

نویسنده: سایمون واتکینز

دیپلماسی ایرانی: میدان نفتی بزرگ آزادگان درست به اندازه میدان گازی پارس جنوی و محصولات بخش پتروشیمی آن هم در نجات از تحریم ها کنونی ایالات متحده و هم در دوران پساتحریمی اهمیت دارد. هفته گذشته شرکت توسعه و مهندسی نفت ایران اعلام کرد که 5 چاه جدید تازه توسعه یافته و یک چاه ارزیابی برای حفظ سطوح کنونی تولید در آزادگان شمالی در حال حفر هستند. منابع مختلف ارشد بخش انرژی در ایران اعلام کرده اند که این تنها بخشی از برنامه کلی است و بر سر برنامه های بسیار بزرگ تر در 6 ماه آینده با چین و روسیه توافق شده است.

میدان 900 کیلومتر مربعی آزادگان که در فاصله حدود 80 کیلومتری غرب اهواز در نزدیکی مرز عراق واقع شده پس از میدان های نفتی گاوار در عربستان سعودی و میدان نفتی بورگان سومین منبع بزرگ هیدروکربن در جهان است. کل ذخایر این میدان حدود 42 میلیارد بشکه نفت تخمین زده شده است که حدود 7 میلیارد چاه آن قابل بازیابی به نظر می رسد. اولین چاه اکتشافی در این میدان در سال 1976 حفر شد، اما به رغم قابلیت بالای این میدان روند تولید در آن خیلی کندتر از میدان های نفتی همسایه به ویژه میدان های نفتی عراق بوده است.

یکی از دلایل اصلی این امر نگرش بنگاه های چینی فعال در ایران در آن زمان بود که سعی داشتند کمترین هزینه را برای جریان های نسبی نفت از این میدان به چین برقرار کنند. این نگرش به ویژه پیش از سال 2015 و زمانی که ایران در روند مذاکرات برجام بود، سبب شد که شرکت ملی نفت ایران قرارداد شرکت چینی برای توسعه فاز 11 میدان گاز طبیعی پارس جنوبی را در سال 2013 لغو کند. یک سال پس از آن شرکت ملی نفت چین تنها 7 چاه از مجموع 185 چاه برنامه ریزی شده را در میدان نفتی آزادگان جنوبی حفر کرده بود که شرکت ملی نفت ایران قراردادها در این میدان را نیز لغو کرد. شرکت ملی نفت چین در آن زمان هشدار داد که اگر برنامه توسعه میدان نفتی در آزادگان شمالی تسریع نیابد، قراردادهای مربوط به آن نیز لغو خواهند شد و به همین دلیل، تولید در فاصله زمانی یک ساله از حدود 15هزار به حدود 35هزار بشکه در روز افزایش یافت.

اما از آنجایی که شرکت ملی نفت چین همچنان بزرگ ترین شرکت خارجی فعال در میدان نفتی آزادگان شمالی است، پویایی روابط ایران و چین بار دیگر تغییر کرد. اکنون که ایالات متحده مجددا تحریم هایی را علیه ایران اعمال کرده، تهران نمی تواند مخاطره خراب شدن روابط با پکن را بپذیرد و به همین دلیل هم در ماه های گذشته مزایای قابل توجهی را برای بازگشت شریک قدیمی به برنامه پیشین توسعه و ایفای نقش بیشتر در برنامه های در حال اجرا پیشنهاد کرده است. قابل توجه ترین این برنامه ها مشارکت در توسعه آزادگان جنوبی و فاز 11 پارس جنوبی بوده است.

در همین حال، چین فعالیت خود را در کشور همسایه ایران یعنی عراق نیز افزایش داده است. از دیدگاه چین، چشم انداز «یک کمربند، یک جاده» که تعادل قدرت ژئوپلیتیکی جهانی را برای همیشه تغییر خواهد داد، به سه دلیل اساسی به مشارکت ایران بستگی دارد. اول، ایران در امور کشورهایی است که هلال قدرت شیعه را تشکیل می دهند یعنی در اردن، لبنان، سوریه، عراق و یمن مشارکت قابل توجهی دارد و این امکان را برای چین فراهم می آورد تا ایالات متحده را در این کشورها تحت نظارت داشته باشد. دوم، این یک مسیر مستقیم زمینی به اروپا از طریق ترکیه و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق و روسیه است. و سوم، این کشور منابع نفتی و گازی بزرگی دارد که قیمت آنها در حال حاضر پایین آمده است. این عوامل همگی بر شراکت استراتژیک جامع 25 ساله ایران و چین تاثیر گذاشته اند.

همه اینها به این معنی است که چین در کوتاه مدت باید به تثبیت پیشرفت مستمر در آزادگان شمالی ادامه دهد. در حال حاضر سطح تولید نفت در آزادگان شمالی فقط 80هزار بشکه است، اما در فاز دوم برنامه هدف این است که تولید به 100هزار بشکه در روز افزایش یابد. ایران از چین انتظار دارد که بتواند سطح تولید آزادگان شمالی را به سطح تولید 250هزار بشکه در روز آزادگان جنوبی برساند. در بلند مدت، برنامه ایران این است که نرخ بازیابی همه میادین نفتی خود را افزایش دهد و اقدام در این زمینه را با میدان های نفتی منطقه کارون غربی که آزادگان شمالی و جنوبی در آن واقع است، آغاز خواهد کرد. در حال حاضر نرخ بازیابی میدان های این منطقه 4.5درصد است و ایران قصد دارد آن را به 25درصد برساند. در قیاس باید به این مساله اشاره کرد که میانگین نرخ بازیابی میدن های نفتی عربستان سعودی حدود 50درصد است و سعی دارد آن را به 70درصد برساند.

از آنجایی برآورد شده میدان های نفتی کارون غربی در مجموع دست کم 67میلیارد بشکه نفت در خود جای داده باشند، هر یک درصد افزایش نرخ بازیابی می تواند منابع تجدیدشدنی در این منطقه را حدود 670میلیون بشکه افزایش دهد که حتی با نفت بشکه ای 50دلار هم به معنای 34میلیارد دلار افزایش سرمایه است. به گفته مقامات ایرانی، وقتی چین کار خود را در میدان نفتی آزادگان جنوبی آغاز کند، انتظار می رود که سطح تولید سه میدان نفتی آزادگان شمالی و جنوبی و یاداوران در مجموع دست کم 500هزار بشکه در روز افزایش یابد.

منبع: اویل پرایس / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34