ناراحتی پمپئو از این که نتوانسته با ظریف عکس یادگاری بگیرد

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – در ساعات ابتدایی امروز پنجشنبه وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را به لیست تحریم‌های خود اضافه کرد. این اقدام کاخ سفید اگرچه با واکنش بسیاری از سران و مقامات کشور روبه رو شده، اما به نظر می رسد که دیپلماسی عمومی وزیر امور خارجه در خاک ایالات متحده آمریکا به قدری اثرگذار بوده که این واکنش واشنگتن را در پی داشته است. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این مسئله، گفت وگویی را با احمد بخشایش اردستانی، دکترای علوم سیاسی دانشگاه "نیو ساوت ولز" استرالیا، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و کارشناس مسائل بین الملل و پژوهشگر حوزه امنیت ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:

شما در مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی در زمان تحریم رهبری بر این نکته تاکید داشتید که احتمالا کاخ سفید میان آن تحریم ها با اعمال تحریم علیه وزیر امور خارجه کشور فاصله خواهد انداخت تا شائبه هایی در خصوص شکاف میان حاکمیت با دولت، به خصوص دستگاه سیاست خارجی ایجاد کند. آیا اقدام ساعات ابتدایی امروز پنج شنبه وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا در تحریم محمدجواد ظریف در تقابل با این تحلیل پیشین شما قرار ندارد؟

 خیر. چون اساساً تحریم محمدجواد ظریف به دلیل قطع ارتباط وزیر امور خارجه ایران با برخی از عناصر و مقامات حزب دموکرات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا انجام گرفته است. اگر دقت کرده باشید در این مدت دونالد ترامپ بر این نکته تاکید داشته که مواضع و سخنان وزیر امور خارجه کشورمان عملا در راستا و حمایت از عناصر حزب دموکرات است. البته نه این که آقای دکتر ظریف با برنامه ریزی این کار را کرده باشد. اما به هر حال مواضع و سخنان ایشان در راستای منافع دموکرات ها است. پیرو این نکته مقامات کاخ سفید عنوان کرده اند ارتباطاتی بین دستگاه سیاست خارجی ایران با افرادی مانند جان کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکا و خانم وندی شرمن، عضو ارشد تیم مذاکره در دوران برجام وجود دارد. حتی کار به جایی رسید که اخیرا ترامپ عنوان کرد ایران به دنبال پیروزی دموکرات ها و مذاکره با جو بایدن خواب آلود است. از این رو  دونالد ترامپ برای عدم تاثیر گذاری این دست اقدامات و تحت الشعاع قرار دادن ارتباطات احتمالی ظریف با مقامامت حزب دموکرات که می تواند باعث شکست وی در انتخابات 202 شود، دست به تحریم وزیر امور خارجه ما زد.

ولی چرا این اقدام بعد از فعالیت ها و تحرکات محمدجواد ظریف در حوزه دیپلماسی عمومی، آن هم در جریان سفر اخیر به نیویورک روی داد. آیا اقدام امروز وزارت خزانه داری آمریکا در تحریم ظریف به این دلیل نیست که وزیر امور خارجه توانسته‌ است در سایه دیپلماسی عمومی بسیاری از سیاست ها، اقدامات و تصمیم های کاخ سفید را به چالش بکشد؟ آیا به واسطه همین روشنگری های ظریف نیست که بارها از جانب مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز درخواست و اعلام آمادگی برای مصاحبه با تلویزیون رسمی ایران مطرح شده است؟

این مسئله ناشی از برنامه ریزی گام به گام کاخ سفید در پیشبرد جنگ روانی است. چون اگر در همان زمان تحریم مقام معظم رهبری کاخ سفید و وزارت خزانه داری دست به تحریم آقای ظریف و برخی از اغضای دیگر دستگاه دیپلماسی می‌زد، یقیناً تاثیرات آن جدی نبود و یا همان موقع موج اثراتش تمام می شد. اما کاخ سفید سعی می کند در یک برنامه ریزی گام به گام و با ایجاد یک فاصله، شخصیت ها و مقامات جمهوری اسلامی ایران را یکی پس از دیگری تحریم کند تا امنیت روانی جامعه در داخل ایران، آن هم در آستانه انتخابات مجلس تحت‌الشعاع قرار گیرد و گرنه در همان زمان تحریم مقام معظم رهبری قرار بود که آقای ظریف هم تحریم شود.  
پس مقامات کاخ سفید به دلیل این که می خواستند تاثیر روانی آن با تداوم موج های فشار بیشتر شود تا جنگ نرم آنها بیش از پیش آثر گذار باشد، با ایجاد یک فاصله زمانی معنادار سعی کردند بعد از مقام معظم رهبری، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران را هم تحریم کنند. در این راستا حتی احتمال دارد چند هفته و یا چند ماه بعد آقای زنگنه، وزیر نفت و یا خود آقای روحانی، رئیس‌جمهور و دیگر افراد تحریم شوند. البته این اقدامات بیشتر از فلاکت و بیچارگی کاخ سفید و سردمداران ایالات متحده آمریکا ناشی می‌شود تا برنامه ریزی دقیقشان. 
البته من در همان مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی عنوان کردم و اکنون هم دوباره تاکید می کنم تمام مواضع و سخنان من برای تحت الشعاع قرار دادن اقدامات و دستاوردهای دیپلماتیک محمد جواد ظریف نیست. ایشان یکی از بهترین وزرای امور خارجه ۴۰ ساله انقلاب اسلامی ایران هستند و در بسیاری از موارد هم بسیار هوشمندانه و دقیق عمل کرده اند. اما در پاسخ به سوالات شما باید اینگونه عنوان کنم که اساساً این دست اقدامات در تحریم وزیر امور خارجه ما صرفا به دلیل تاثیر دیپلماسی عمومی آقای ظریف نبوده، بلکه مصاحبه ها و مواضع آقای ظریف در دیپلماسی عمومی، آن هم در نیویورک مکمل اقدامات نظامی و امنیتی ما در میدان عمل، به خصوص اقدام جمهوری اسلامی در ساقط کردن پهپاد آمریکایی و توقیف نفتکش انگلیسی بوده است.

نکته بسیار مهمی که در این میان وجود دارد به مواضع دوگانه مایک پمپئو باز می‌گردد که از یک سو اقدام ایالات متحده آمریکا در تحریم محمد جواد ظریف را به دلیل اینکه وزیر امور خارجه ایران مدافع رهبری است توجیه می کند. از آن سو هم به صراحت عنوان می‌کند که وزیر امور خارجه ایران مهره اصلی و اثرگذار در مذاکرات نیست. چرا که به ادعای او تصمیمات در جای دیگری گرفته می‌شود و آقای ظریف تنها یک بازیگر ساده و بدون تاثیر است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

 ابتدا به ساکن این مسئله و مواضع مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا بیشتر مصرف داخلی دارد. دلیل اصلی این مسئله هم به این واقعیت باز می‌گردد که چون در دوران باراک اوباما دیدارها و گفت وگوهای مکرر و مفصلی میان مقامات کاخ سفید با وزیر امور خارجه ایران انجام گرفت و جان کری توانسته بود در پیاده روی خود با ظریف، عکس یادگاریش را بیندازد، اما این درخواست در دوران ترامپ با پاسخ منفی تهران روبه رو شده است و نمی تواند این عکس یادگاری را مانند دوران اوباما بینداد و یا نمی تواند دستاورد نمایشی خود در خصوص کره شمالی را در رابطه با ایران تکرار کند تا به برگ برنده وی در انتخابات 2020 بدل شود، سعی کردند واقعیت را وارونه جلوه دهند و عنوان کنند که اساساً مذاکره با محمد جواد ظریف چندان اهمیتی ندارد. بلکه کانون تلاش های کاخ سفید باید به مذاکره با رهبری معطوف شود تا بدین وسیله وضعیت را برای خود و جامعه جهانی توجیه‌پذیر کنند.

در راستای نکات شما اگر دونالد ترامپ به هر دری می زند تا عکس یادگاری خود را با سران و مقامات ایرانی براتی انتخابات 2020 بیندازد، چرا در آن سو دست به تحریم همین شخصیت ها می زند؛ آیا همین واکنش و اقدام کاخ سفید، دونالد ترامپ را از هدف غایی او دور نمی کند؟

ببینید دونالد ترامپ اکنون راه های متعددی را برای رسیدن به مذاکره با ایران و حل و فصل نهایی پرونده های متعدد مربوط به تهران در پیش گرفته است تا یکی از آنها کارگر واقع شود؛ از خروج از برجام و بازگشت تحریم ها و فشارهای اقتصادی گرفته تا آمادگی برای انجام مذاکره حتی مذاکرات بدون پیش شرط و برخی تحرکات منطقه در حوزه نظامی و امنیتی مانند تلاش برای برگزاری نشست بحرین و ایجاد ائتلاف نظامی دریایی در تنگه هرمز و خلیج فارس. در کنار اینها تحریم شخصیت ها و مقامات ایرانی مانند محمد جواد ظریف هم در همین راستا است تا با ایجاد فشار زمینه برای واگرایی و در نهایت آمادگی تهران در خصوص مذاکره با آمریکا ایجاد شود.