ایران با تحریم های بیشتر ترامپ تسلیم نمی شود

دیپلماسی ایرانی: هیئت مدیره آژانس بین المللی انرژی اتمی این هفته به درخواست دولت ترامپ برای گفت و گو درباره فعالیت های هسته ای ایران تشکیل جلسه داد. طبق چارتر و مقررات مرجع آژانس، این جلسه نمی توانست و نباید به اقدام منجر می شد. جلسه هیئت مدیره آژانس مجمعی برای بررسی تعهدات ایران به برجام نیست و کمیسیون مشترک تشکیل شده طبق برجام این مسئولیت را بر عهده دارد؛ اما ایالات متحده از زمان تصمیم ترامپ به خروج یکجانبه از توافق هسته ای ایران، جایگاه خود را در کمیسیون مشترک از دست داده است. هیئت مدیره آژانس تنها می تواند تعهدات ایران به نظارت و کنترل هسته ای را مورد بحث قرار دهد، اما در حال حاضر چنین مشکلی وجود ندارد چرا که ایران به تعهداتش به نظارت های بین المللی بر برنامه هسته ای بی کم و کاست پایبند بوده است. 

دولت ترامپ به این دلیل به آژانس بین المللی انرژی اتمی روی آورد که می خواست نشان دهد در رابطه با مساله هسته ای ایران که خودش آغاز کرده، کاری انجام می دهد؛ البته این مساله هم هست که نمی دانست چه کار دیگری می تواند انجام دهد. دولت ترامپ سعی دارد از تله ای که خود ساخته، بیرون بیاید و می بیند که هیچ راهی برای خارج شدن از این تله جز اعتراف به اینکه اقدامات خودش تله را ساخته، وجود ندارد. هر اتفاق دیگری که اکنون به عنوان بحران هسته ای با ایران شناخته می شود، به وضوح، تمام و کمال، به طور مستقیم و به طور قابل پیش بینی نتیجه تصمیم دولت ترامپ به نقض تعهدات ایالات متحده تحت برجام بوده است. پیش از این اقدام ترامپ و حتی برای یک سال پس از آن، ایران به طور کامل به توافق هسته ای متعهد بود و بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی هم این مساله را تایید می کردند.

این مساله را می شد در توئیت رئیس جمهوری ترامپ درباره ایران در روز نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی مشاهده کرد. ترامپ وعده داد: «تحریم ها به زودی به میزان قابل ملاحظه ای افزایش خواهند یافت.» حتی اگر قرار باشد تشدید تحریم ها به جای تحریک ایران به اقدامات متقابل راهی برای خروج از فاجعه موجود ایجاد کند، رئیس جمهوری قبلا در این زمینه آنقدر اقدام کرده که دیگر چیزی در اقتصاد ایران برای تحریم کردن باقی نمانده است. البته در توئیت ترامپ اطلاعات اشتباهی هم درباره غنی سازی «پنهانی» ایران، منقضی شدن زودهنگام «توافق 150 میلیارد دلاری» و دیگر مسائل هم وجود داشت. و همه کاری که از ناظران مسئول بر می آید این است که با صبر و شکیبایی به این اشتباهات اشاره و حقیقت را درباره توافق مجددا بیان کنند.

ظاهرا استراتژی دولت ترامپ این است که اظهارات اشتباهی مرتبط با توافق ایران و برنامه هسته ای این کشور را آنقدر تکرار کند که مردم این واقعیت را که ایالات متحده برجام را نقض کرده و نه ایران، از یاد ببرند. همانطور که به وضوح در بندهای 26 و 36 توافقنامه آمده، ناتوانی یکی از طرفین توافق در عمل به شرایط سبب می شود که دیگر طرفین خود را از عمل به آن آزاد ببینند.

جدیدترین اظهارات دولت ترامپ درباره اینکه ایران برخی از محدودیت های برجام را نادیده گرفته، مبنی بر آن بود که برخی محدودیت های اعمال شده در توافق هسته ای کارآمد و مفید بودند. این مساله به وضوح درباره نظارت جامع توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی صدق می کند و احتمالا می تواند آن را ارزشمندترین شاخصه توافق دانست. به دلیل همین مناسبات نظارتی است که هیچ کسی مجبور نیست در رابطه با غنی سازی اورانیوم تنها به اظهارات ایران اعتماد کند؛ بازرسان بین المللی به سادگی می توانند در طی یک روز این اظهارات را تایید یا تکذیب کنند. البته ابراز نگرانی درباره عقب نشینی ایران از تعهداتش به توافق هسته ای از سوی دولتی که خود از هیچ تلاشی برای نابودی برجام فروگذار نکرده، اساسا یک مساله متناقض است. به نظر می رسد که به رغم اظهارات پی در پی ترامپ درباره نقص های ذاتی برجام، محدودیت های اعمال شده در توافق کارآمد و مهم بوده اند.

شواهد موجود همگی از این مساله حکایت دارند که عقب نشینی اندک، تدریجی و قابل بازگشت ایران از توافق به صورت یک فشار متقابل و با هدف جلب تعهد عمومی به برجام طراحی شده است. هیچ نشانه دال بر اینکه ایران می خواهد از تصمیم خود برای تبدیل شدن به کشوری که هدف تحریم ها نیست، وجود ندارد. به لطف محدودیت های اعمال شده در برجام، حتی عقب نشینی های اخیر ایران از عمل به توافق موجب نگرانی درباره حرکت ایران به سمت دستیابی به سلاح هسته ای نشده است.

ترامپ هنوز هم می تواند از فاجعه ای که خودش ایجاد کرده، خارج شود؛ کافی است که این مساله را بپذیرد که حصول توافقی بسیار نزدیک به برجام تنها راه خروج از فاجعه است. در غیر این صورت، هیچ نتیجه خوبی از موضع گیری دولت آمریکا که صرفا بر مبنای تمایلات شخصی ترامپ به نابود کردن همه دستاوردهای رئیس جمهوری قبلی و عمل به خواسته های رقبای ایران در منطقه اتخاذ شده، حاصل نخواهد شد.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34