این بار توافق با ایران ساده نیست

پائول سالم

دیپلماسی ایرانی: چهارشنبه، نخستین سالگرد خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته ای ایران، موسوم به برجام است. ایالات متحده آمریکا پس از تحمیل مجدد تحریم ها علیه تهران توانسته است به اقتصاد و توانایی مالی این کشور خسارت گسترده ای را وارد کند. سناریوی اصلی برای آینده نزدیک چیست؟

پرزیدنت دونالد ترامپ؛ هدف کمپین «فشار حداکثری» را بازگشت ایران به میز مذاکره اعلام کرده است. اما احتمال شکل گیری مذاکره تا نوامبر 2020 بسیار پایین به نظر می رسد. بنابراین در این دوره ایران تحت فشارهای اقتصادی شدیدی قرار خواهد گرفت و از منابع مالی کمتری برای تامین و حمایت مالی از گروه های نیابتی در منطقه برخوردار خواهد بود. اما تهران راه هایی را برای مقابله با هزینه سازی های ایالات متحده آمریکا جستجو می کند. این روش می تواند شامل تشدید حملات نیروهای نیابتی مورد حمایت ایران علیه اسرائیل، عربستان، امارات، بحرین، شرکای منطقه ای آمریکا، یا هدف قرار دادن نیروهای آمریکا در سوریه و عراق و تهاجم نیروهای نیابتی به خلیج فارس یا دریای سرخ به امید افزایش هزینه های بیمه انرژی و حمل و نقل باشد. بنابراین چنین اقداماتی می تواند تنش های بین طرفین را تشدید و زمینه یک جنگ ناخواسته را فراهم کند. 

مسئله مهم و کلیدی پس از انتخابات نوامبر 2020، می تواند پیروزی مجدد ترامپ باشد که در آن صورت تهران با گزینه های دشوارتری روبه رو خواهد شد. بین طرفین اعتماد و زمینه مشترک محدودی وجود دارد بنابراین شکل گیری مذاکره بین طرفین بسیار دشوار خواهد بود؛ هر چند که کاملا نمی توان بازگشت آنها به میز مذاکره را رد کرد و قطعا باید این دو کشور را به این سمت تشویق کرد. همچنین ایران می تواند 4 سال دیگر با وجود انزوای نسبی در مقابل سیاست های فشار حداکثری ترامپ مقاومت کند و با وجود کمبود بودجه و مشکلات فزاینده می تواند همچنان از نیروهای نیابتی خود حمایت کند. گزینه های دیگر ایران می تواند خروج ایران از برجام و معاهده منع گسترش سلاح هسته ای باشد؛ زیرا برخورد و رفتار احترام آمیز همراه با احتیاط آمریکا با دولت های دارای سلاح هسته ای مانند کره شمالی و لیبی می تواند درس خطرناکی در سیاست بین الملل باشد. 

تعدادی از نامزدهای انتخاباتی حزب دموکرات در آمریکا تاکید کردند در صورت پیروزی در انتخابات، آمریکا را به توافق هسته ای باز می گرداند. اما لغو تحریم ها در آمریکا به سادگی نخواهد بود و بازگشت ساده واشنگتن به برجام به تنهایی نمی تواند بسیاری از مسائل مهم با ایران را حل و فصل کند. بازگشت واشنگتن به برجام می تواند مبتنی بر یک مذاکره مجدد جامع در حوزه مسائل فراهسته ای مانند محدودبخشی موشک های بالستیک ایران و کاهش مداخله ایران در منطقه چه به صورت مستقیم یا از طریق گروه های نیابتی در منطقه باشد. اما چنین توافقی نیازمند تعهدات قابل توجه و مهم از سوی آمریکا و شرکای منطقه ای آن است. اما اگر این مذاکره موفق آمیز باشد حتما باید به یک معاهده تبدیل شود. چنین توافقی می تواند مسیر را برای ایجاد ثبات در خاورمیانه هموار کند.

منبع: میدل ایست اینستیتیوت/ترجمه: علیرضا علیپور