محافظت از دموکراسی در جهان پس از نظم غربی (بخش سوم)

 نویسنده: ریچارد یانگز (ریچارد یانگز کارشناس سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ویژه در زمینه حمایت از دموکراسی است.)

 دیپلماسی ایرانی: به رغم پروژه ها و حمایت های مالی کشورهای غیر غربی از توسعه و ترویج ارزش های دموکراتیک در خارج از مرزهای خودشان، تحلیل گران همچنان بر این باورند که حمایت قدرت های غربی از دموکراسی در سطح بین المللی اساسا و از نظر کیفی با تلاش های غیر غربی متفاوت است. با این حال، اگرچه تعهد این قدرت های نوظهور به دموکراسی بدون شک جسته و گریخته و نسبی است، اما لازم به ذکر است که حمایت غرب از دموکراسی هم به طور فزاینده با همان محدودیت ها و سرخوردگی ها مواجه است. به این معنی که بیشتر اقدامات غرب در حمایت از دموکراسی امروزه نسبتا غیرمستقیم، ثانویه و توصیه ایست. فرضی متداول مبنی بر اینکه تعهدات کشورهای غربی به دموکراسی به لحاظ کیفی متمایز و از نظر شدت به کلی متفاوت از دیگر قدرت هاست، اغراقی بیش نیست.

تفاوت از نظر شدت و نه در نوع حمایت

قیاس کمک های غربی و غیر غرب به دموکراسی شک و تردیدهایی را درباره تصویر دوتایی متداول مبتنی بر تاثیرات متقابل تعهدات غربی به دموکراسی در کنار اقدامات غیردموکراتیک غیر غرب، ایجاد کرده است. جای بحثی نیست که دولت های غربی دستورکار توسعه دموکراسی در سطح  بین المللی را آغاز کرده اند و عمدتا در مسائل مربوط به دموکراسی و حقوق بشر بیشتر از قدرت های غیر غربی تلاش می کنند. با این حال، فاصله بین تلاش های این دو قطعی و همیشگی نیست. سیاست های غیر غربی در حمایت از دموکراسی به طور یکسان ضعیف تر یا بدتر از سیاست های غربی نیست. به علاوه، در بسیاری موارد غیر غرب سیاست های غربی را منصفانه نمی داند. اگرچه تفاوت هایی بین رویکرد غرب و غیر غربی در حمایت از دموکراسی وجود دارد، اما شباهت ها و ضعف های رایج هم به همان اندازه قابل توجه است.

اولویت های کمک - متعهدترین قدرت های غربی در کمک به ترویج دموکراسی بیشتر از دموکراسی های غیر غربی هزینه و شرکای سیاسی و اجتماعی زیادی را تامین مالی می کنند. فعال ترین حامیان دموکراسی از جمله دانمارک، آلمان، هلند، نروژ، سوئد، بریتانیا و ایالات متحده سالانه دست کم چند صد میلیون دلار صرف کمک های سیاسی می کنند. با این حال، در برخی از موارد ماهیت کمک های قدرت های غیر غربی به دموکراسی از نظر کیفی متفاوت از کمک های غربی نیست. کشورهایی مانند برزیل، اندونزی و ترکیه هزینه طیف وسیعی از برنامه ها همچون پروژه های ایجاد ظرفیت و آموزش های مرتبط با دموکراسی را تامین می کنند. آنها از فعالیت ها در زمینه مدیریت انتخابات، تمرکز زدایی، اصلاحات در بخش امنیتی، مبارزه با فساد و حل و فصل مسالمت آمیز مناقشات حمایت می کنند و در این زمینه با قدرت های غربی اشتراکاتی دارند. با این حال، غیر غربی ها در حمایت از برخی سازمان های جوامع مدنی مناقشه برانگیز بیشتر از غربی ها مقاومت نشان می دهند. یک تفاوت کلی میان غربی ها و غیر غربی ها این است که غیر غربی ها عمدتا به کمک به کشورها در همسایگی خود تمایل دارند، اما غربی ها جهانی تر فعالیت می کنند.

توانایی اعمال فشار - در ارتباط با شدت فشار اعمال شده و شمار تحریم هایی که حامیان دموکراسی می توانند علیه رژیم های غیردموکراتیک اعمال کنند، فاصله بازیگران غربی و غیر غربی خاکستری است و نه سیاه و سفید. مساله این نیست که قدرت های غیر غربی به طور کلی تمایلی به استفاده از ابزارهای تنبیهی در سیاست خارجی ندارند؛ بلکه تفاوت در شدت و نه کیفیت تدابیر تنبیهی اعمالی از سوی آنها و دموکراسی های غربی است. به طور کلی دیپلمات های غربی عمدتا به این مساله انتقاد می کنند که غیر غربی ها در برابر اقتدارگرایان شدت عمل نشان نمی دهند، اما سابقه خود آنها هم در این زمینه چندان درخشان نیست. در مقابل، دیپلمات های غیر غربی عمدتا قدرت های غربی را به تحمیل دموکراسی در سراسر جهان به شیوه ای مشابه و بدون در نظر گرفتن تفاوت شرایط، متهم می کنند. دموکراسی های غربی و غیر غربی ممکن است از نظر چگونگی برخورد با یک رژیم یا رهبر خاص متفاوت عمل کنند، اما این نشانه تفاوت در کیفیت رویکردهای آنها در حمایت از دموکراسی نیست. ممکن است برای دولت های غربی همکاری با اصلاح طلبان در کشورهایی که پیشتر پیشرفت های دموکراتیک داشته اند در قیاس با دموکرات هایی که هنوز تحت سلطه اقتدارگرایان هستند، ساده تر باشد. اما در برخی کشورها محاسبات استراتژیک می تواند به شیوه دیگری پیش رود و سبب شود که دموکراسی های غیر غربی در قبال برخی رژیم های استبدادی شدت عمل بیشتری نسبت به همتایان غربی خود نشان دهند.

وابستگی ایدئولوژیک - یک دیدگاه رایج این است که کشورهای غربی و غیر غربی اندیشه اساسا متفاوتی درباره دموکراسی دارند. سیاستمداران غربی عمدتا می گویند حمایت از دموکراسی به معنای حمایت از رهبران یا حزبی خاص نیست و به حمایت بی طرفانه از قوانین و حقوق مربوط می شود. در مقابل، دموکراسی های غیر غربی به هماهنگی های ایدئولوژیک با شرکایی با دیدگاه مشابه تمایل دارند و نه اولویت دادن به هنجارهای دموکراتیک.  را به گونه ای تنظیم کنند. این منطق سازنده می تواند در مقایسه با سخنرانی های غربی، که در طول سال های محاکمه و خطا به روایت های حساس و سیاسی تر درست شده است، کاملا ناهماهنگ باشد. با این حال، به رغم ادعاهای لفظی، تعهدات کنونی غرب به دموکراسی نیز اغلب مبتنی بر وابستگی های ایدئولوژیکی تعیین کننده سیاست های غیر غرب است. اگرچه سیاست خارجی غرب و غیر غرب احتمالا در نوعی شاخصه های هویتی مبتنی بر دموکراسی ریشه دارد، اما اینها همواره تحت تاثیر دیگر هویت ها و تعهدات قرار می گیرند.

محدودیت های به اشتراک گذاری تجربه - قدرت های غیر غربی گاها دولت های غربی را به این دلیل مورد انتقاد قرار می دهند که سعی دارند الگوهای سیاسی خود را بر جوامع گوناگون پیاده کنند. اما دموکراسی های غیر غربی هم گاها ابتکارعمل ها در حمایت از دموکراسی را بر مبنای تحولات دموکراتیک داخلی در نظر می گیرند. به اشتراک گذاری درس های گرفته شده از تجربه گذشته اغلب تعیین کننده رویکرد محبوب دموکراسی ها در حمایت از دموکراسی است. در حقیقت، از این نظر دموکراسی های غیر غربی می توانند تجارب متفاوت و مفیدی را در زمینه ارتقاء دموکراسی در سطح بین المللی ارائه کنند. بسیاری از دولت ها و فعالان مدنی درگیر با چالش های ایجاد دموکراسی به وضوح از کسب اطلاع درباره این تجارب استقبال می کنند. اما معلوم نیست که حمایت کشورهای غیر غربی از دموکراسی برمبنای الگوهای دموکراتیک است یا آنها متفاوت از رویکرد دولت های غربی عمل می کنند. صرف به اشتراک گذاری اطلاعات را نمی توان استراتژی حمایت از دموکراسی دانست.

تفاوت های درون گروهی - ترکیب پیچیده شباهت ها و تفاوت های فوق الذکر هرگونه تلاش برای کشیدن مرزی مشخص بین طرح های غرب و غیر غرب در حمایت از دموکراسی را دشوار می سازد. جدای از این مساله، در رویکردها در داخل هر یک از این دو گروه هم تفاوت های زیادی مشاهده می شود که این مساله امکان تعمیم تعاریف کلی به همه اعضای گروه را غیرممکن می کند. رویکرد هر یک از قدرت های غیر غربی در حمایت از دموکراسی متفاوت است و علت آن هم تا اندازه ای به تحولات این دموکراسی ها در گذر زمان مربوط می شود. در طرف غربی نیز تفاوت های زیادی در رویکردها مشهود است. تغییر و تحولات در ایالات متحده تحت ریاست جمهوری دونالد ترامپ به طور قطع رویکردهای این کشور را از تعهدات دموکراتیک کشورهایی مانند دانمارک، هلند یا سوئیس متفاوت کرده است. به طور مشابه، سیاست های خارجی کشورهایی مانند ایتالیا و اسپانیا در ترویج دموکراسی در خارج از مرزها محتاطانه‌ تر از باقی غرب و بیشتر به برزیل شبیه است. به طور خلاصه، شدت تفاوت در رویکردها امکان تعیین شباهت و اختلاف میان اولویت ها در برنامه های کمک و خصوصیات ایدئولوژیکی مشترک میان دموکراسی های غربی و غیر غربی را دشوار می سازد. (این مطلب ادامه دارد) 

منبع: کارنگی یوروپ / مترجم: طلا تسلیمی