تحریم های آمریکا علیه آمریکا

نویسنده: متیو بی

دیپلماسی ایرانی: مساله تحریم های اقتصادی نزدیک به یک قرن پیش توسط وودرو ویلسون، رئیس جمهوری ایالات متحده مطرح شد: «از این راهکار اقتصادی، صلح آمیز، بی صدا و مرگبار استفاده کنید و دیگر نیازی به استفاده از نیروی نظامی نخواهید داشت. این یک راهکار وحشتناک است و هیچ خسارتی به غیر از کشور تحریم شده وارد نمی شود. اما فشاری بر ملت وارد می آورد که به عقیده من برای هیچ کشور مدرنی قابل تحمل نیست.»

به عقیده ویلسون، جنبه اقتصادی جنگ جهانی اول بود که به شکست آلمان کمک کرد. پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده شروع به تعامل بیشتر با جهان کرد و سرمایه گذاری بر موقعیت خود به یک ابرقدرت جهانی کرد تا بتواند به جای درگیری های نظامی، تحریم های اقتصادی اعمال و از این راهکار برای دستیابی به اهداف سیاست خارجی خود استفاده کند. اما پس از حملات 11 سپتامبر (2001)، ایالات متحده تحریم های اقتصادی را به سلاحی تبدیل کرد که هرگز برای ویلسون قابل تصور نبود و از آنجایی که این کشور عمدتا از این ابزار به صورت استفاده می کند، باقی کشورهای جهان در صدد آن برآمده اند تا راهکاری برای مقابله با ضربه آمریکا بیابند.

تاریخچه سیاه و سفید تحریم ها

تحریم های اقتصادی یک ابداع آمریکایی نبود و در حقیقت اولین استفاده گسترده واشنگتن از آنها به زمان جنگ های ناپلئون باز می گردد که ایالات متحده همه صادرات به فرانسه و بریتانیا را متوقف کرد تا این دو کشور را به خودداری از حملات به کشتی های تجاری آمریکایی وادارد. اما پس از جنگ جهانی دوم، سازمان ملل که به دنبال مدیریت امنیت جهانی از طریق شورای امنیت بود، توانست تحریم ها را به صورت گسترده و چندجانبه اجرایی کند. اگرچه درباره موفقیت چنین اقداماتی همچنان شبهاتی وجود دارد. برای نمونه، تحریم ها علیه عراق در دهه 1990 اقتصاد این کشور را به کلی نابود ساخت و سلامت عراقی ها را به خطر انداخت و در نهایت به هدف سیاسی تعیین شده که تغییر رفتار صدام حسین بود، نرسید. در عمل، ثروت و قدرت صدام در آن بازه زمانی بیشتر هم شد و در عین حال، تدابیر اعمال شده احساساتی ضد آمریکایی را در عراق برانگیختند که در برخی مناطق هنوز هم قابل مشاهده هستند.

هدف گرفتن منبع درآمد

ایالات متحده باتوجه به تجربه ای که درباره عراق به دست اورده بود، درصدد بازنگری در تحریم ها به گونه ای برآمد که منابع درآمد سران یک کشور را هدف قرار دهد و نه اکثریت جمعیت را. اما حملات 11 سپتامبر و جنگ علیه تروریسم که پس از آن آغاز شد، واشنگتن را مجبور به تجدیدنظر در سیاست خارجی خود کرد. ایالات متحده دریافت که مرکزیت آن در نظام مالی جهانی و قدرت جهانی دلار فرصتی منحصر به فرد برای از بین بردن گروه های تروریستی از طریق بخش بانکی فراهم آورده است.

اما سیاست گذاران آمریکایی دریافتند که جدای از القاعده و دیگر گروه های تروریستی مشابه، می توانند از نقش برجسته ایالات متحده در نظام مالی جهانی برای تحت فشار گذاشتن کشورها استفاده کنند. نگرانی های درباره احتمال گسترش سلاح های هسته ای توسط کره شمالی و ایران در دهه 2000، فرصتی برای آزمودن این تفکر در اختیار ایالات متحده قرار داد.

در مورد پیونگ یانگ شرایط بسیار دشوار بود چون این کشور در قیاس با سایر کشورها ارتباطات اقتصادی کمتری با جهان دارد و شرایط رژیم کیم جونگ اون به گونه این نیست که دشواری های اقتصادی آن را مجبور به تغییر رفتار کند. اما تهران هدف ساده تری برای تحریم های ایالات متحده (متمرکز با بخش بانکداری) بود. یک دلیل اینکه مقامات ایران مجبورند در قبال خواسته های ملت خود پاسخگو باشند و دوم، ایران که در گذشته های دور یک امپراطوری تجاری به شمار می رفته، به ویژه در زمینه تجارت نفت به تعاملات بین المللی وابسته است. مساله دیگر اینکه ایران خود را یک قدرت منطقه ای می داند و مایل است روابطش با دیگر کشورها را تقویت کند و همین مساله آن را در تعامل بیشتری با نظام مالی و اقتصادی جهانی قرار می دهد.

تا سال 2012، ایالات متحده همه تلاش خود را به کار گرفت تا همه بانک های ایران را هدف بگیرد؛ اما از آن سال به بعد، واشنگتن مشتریان نفتی تهران را نیز با استفاده از «تحریم های ثانویه» هدف گرفت و به جای تحریم ایران، شرکت های خارجی مرتبط با این کشور را تحریم کرد. برخلاف شرکت های صوری که با کره شمالی کار می کردند، شرکت های خارجی مرتبط با ایران قابل ردگیری و در نتیجه قابل تحریم بودند. ایران در دور زدن برخی از تحریم ها موفق شد، اما اقتصاد این کشور در سال های 2012 تا 2015 آسیب شدیدی دید و در نهایت تحریم ها تهران را به بازگشت به میز مذاکره با واشنگتن و دیگر قدرت های جهانی واداشت.

افزایش قدرت تحریم ها

اکنون دونالد ترامپ با خروج یکجانبه از توافق هسته ای ایران و اعمال مجدد تحریم ها علیه این کشور بدون حمایت بین المللی، این مساله را به آزمایش گذاشته که واشنگتن می تواند به تنهایی به اهداف خود دست یابد یا خیر. نتایج اولیه حاکی از موفقیت نسبی ترامپ بودند؛ ارزش ریال ایران در بازار سیاه به شدت کاهش یافت و بسیاری از شرکت های غربی که قصد سرمایه گذاری در بخش های خودروسازی، نفت و دیگر بخش های مجاز را داشتند، در واکنش به تحریم های آمریکا، ایران را ترک کردند.

اما تحریم ها بین ایالات متحده و سایر کشورهای جهان به ویژه اروپایی ها، شکاف ایجاد کرده اند و با توجه به تهدید ترامپ به تشدید تحریم ها، این شکاف وسیع و وسیع تر خواهد شد. بروکسل تنها برای به چالش کشیده واشنگتن از برنامه ایجاد یک ابزار ویژه مالی (ابزار هدف خاص/اس پی وی) برای تسهیل تجارت با تهران خبر داده است. تمایل ایالات متحده به اعمال فشار حداکثری علیه ایران سبب شده که باقی جهان و به ویژه اروپا در صدد یافتن راه هایی برای مقابله با برنامه آمریکا برآیند. در حال حاضر، گزینه های جهانی برای مقابله با آمریکا چندان زیاد نیست، اما پافشاری ایالات متحده بر یکجانبه گرایی ممکن است به از بین رفتن سلطه این کشور بر نظام مالی جهانی بیانجامد. چین، روسیه و دیگران از جهانیان خواسته اند تا در ذخایر ارزی خود، از یک سبد ارزی استفاده کنند و نه صرفا از دلار. هر مرتبه که آمریکا در صدد مجازات کشوری از طریق تحریم های مالی برآید، کشورهایی هستند که برای یافتن ساز و کارهایی برای دور زدن تحریم ها تلاش خواهند کرد. افزایش نقش چین در بازار جهانی نفت می تواند سلطه دلار بر این بازار را از بین ببرد. در عین حال، فناوری های جدید از جمله ارزهای رمزنگار می توانند در نظام پرداخت های جهانی انقلاب ایجاد کنند و احتمالا جای دلار را بگیرند. در حال حاضر، ایران یک مورد آزمایشی برای قدرت تحریم های یکجانبه آمریکا به حساب می آید و به نظر می رسد. انتظار می رود که تحریم ها آسیب های بیشتری به اقتصاد ایران وارد کنند چراکه دیگر کشورها در شرایط کنونی و کوتاه مدت، گزینه چندانی برای مقابله با آمریکا ندارند. اما این روند همیشگی نخواهد بود.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی