فشارهای ترامپ باعث تغییر نظام ایران نمی شود

امین سیکال

دیپلماسی ایرانی: تحریم هایی که آمریکا از اوایل این ماه علیه ایران اجرایی کرده است، با هدف تحت فشار گذاشتن اقتصاد این کشور طراحی شده اند تا یا منجر به تغییر نظام و یا تغییر اساسی رفتار نظام شود. مقامات آمریکایی این تحریم های جدید را "شدیدترین" تحریم هایی می دانند که تا کنون علیه ایران اعمال شده است.

با این حال، علی رغم سختی هایی که این تحریم ها برای مردم ایران خواهد داشت، بعید است که منتج به برآورده شدن خواسته های پرزیدنت دونالد ترامپ شوند.

این تحریم ها پس از خروج ترامپ در ماه مِی از توافق هسته ای ایران، به جریان افتاد. بر اساس آن توافق ایران موافقت کرد که در ازای لغو تحریم های وابسته به مسائل هسته ای از جانب سازمان ملل و آمریکا از تکنولوزی هسته ای فقط برای اهداف صلح آمیز استفاده کند.

اما ترامپ هرگز موافق برجام نبود و ادعا می کرد این "توافق خیلی بد" هیچ گاه مانع دستیابی ایران به سلاح هسته ای در آینده نمی شود، به برنامه موشکی ایران نپرداخته، و مهم تر از آن به اقدامات "مخرب" منطقه ای ایران توجهی نکرده است – مانند دخالتش در سوریه، عراق و یمن. دشمنان اصلی ایران در منطقه، اسرائیل و عربستان سعودی، نگرانی های مشابهی با ترامپ دارند.

تا کنون، مقامات ایران در برابر اعمال مجدد تحریم ها مقاومت کرده اند. آنها به الزاماتشان در برجام پایبند مانده اند ( با اینکه توانایی نظامی متعارفشان را تقویت کرده اند و به جاه طلبی های منطقه ای شان ادامه داده اند. سایر طرفین نیز همچنان در این توافق مانده اند؛ مقامات انگلیس، چین، فرانسه، آلمان، و روسیه، و همچنین اتحادیه اروپا و آژانس بین المللی انرژی اتمی از موضع ایران حمایت می کنند و مصر هستند که ایران به تعهداتش کاملا پایبند است.

قطعا فشارهای آمریکا آسیب زننده بوده اند. در حالی که مقامات غربی و آسیایی قول داده اند در مقابل تحریم های آمریکا مقاومت خواهند کرد، شرکت های خارجی که در ایران سرمایه گذاری کرده بودند در حال خارج شدن از این کشور هستند. پس از اجرایی شدن دور دوم تحریم ها، شرکت های بیشتری تصمیم به خروج گرفته اند.

در نتیجه، اقتصاد شکننده ایران، با سقوط ارزش ریال و افزایش قیمت ها، در شرایط بدتری قرار خواهد گرفت. افت شدید سطح استاندارد زندگی مردم ایران، باعث ایجاد ناآرامی بین مردم شده، اگر چه نظام تا کنون توانسته است با مقصر نشان دادن آمریکا اعتراضات اخیر را محدود کند.

با این حال، توانایی ایران در مقاومت در برابر تحریم ها نباید دست کم گرفته شود، مخصوصا با توجه به اینکه نظام، روابط تجاری و اقتصادی اش را با شرکای اصلی اش، از جمله روسیه، چین و هند تقویت کرده است. در مورد روسیه، اکنون روابط دو جانبه از همکاری های استراتژیک و توافقات تسلیحاتی به سرمایه گذاری های مستقیم رسیده است. 

در همین حال، چین نیز برای بسیاری از پروژه ها، از راه آهن گرفته تا بیمارستان ها، بودجه و کمک های فنی فراهم کرده است. و از آنجایی که چین یکی از هشت کشوری است که به مدت شش ماه از تحریم های آمریکا معاف شده است، همچنان بیش از  11 درصد از سوختش را از ایران خواهد خرید.

و در نهایت، هند نیز که یکی از معاف شدگان از تحریم های آمریکا است، به دو دلیل روابط خوبش را با ایران حفظ می کند. اول اینکه هند بیش از 10 درصد از نفتش را از ایران وارد می کند و دوم اینکه، هند برای ساخت بندر آب عمیق چابهار در دریای عمان با ایران همکاری کرده است تا بتواند دشمن منطقه ای اش، پاکستان، را کنار بزند و به افغانستان و آسیا مرکزی دسترسی پیدا کند.

این عوامل – به علاوه عزم اتحادیه اروپا برای حفظ برجام، امکان فروش مجدد نفت ایران به اروپا به وسیله روسیه و فعالیت های مالی ایران در عراق و دیگر نقاط - به ایران کمک خواهد کرد تا از شدت آسیب تحریم ها بکاهد.

هیچ کدام از این اقدامات به این معنی نیست که مقامات ایران می توانند نفسی راحت بکشند. بر عکس، ایران با محدودیت های مالی شدیدی روبه رو است. اما از آنجایی که تحریم های تحت رهبری آمریکا در دهه 1990 علیه عراق نتوانست صدام حسین را سرنگون کند، بعید است این تحریم ها هم بتوانند موجب تغییر نظام در ایران شوند. در حالی که قطعا مردم ایران آسیب خواهند دید، احتمالا نظام خواهد توانست احساسات ناسیونالیستی مردم را زنده نگه دارد تا جلوی هر تهدیدی که بقایش را به خطر می اندازد بگیرد.

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33