سایه بحران با کوچک شدن اقتصاد ایران

نویسنده: نیک کانینگهام

دیپلماسی ایرانی: تحریم های دردناک ایالات متحده بر بخش نفت ایران حدود دو ماه دیگر اجرایی خواهند شد، اما همین حالا هم می توان نشانه مشکلات شدید اقتصادی را مشاهده کرد. ریال از آغاز سال جاری میلادی تاکنون بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده است و با سقوط بیشتر ریال، دلار آمریکا بیشتر در بازار سیاه معامله می شود.

آشفتگی موجود دولت را در چرخه ای از برکناری ها درگیر کرده است. در ماه جولای رئیس بانک مرکزی ایران کنار گذاشته شد، در اوایل ماه اوت وزیر کار را برکنار کردند و هفته گذشته هم وزیر اقتصاد را استیضاح کردند. این تغییر و تحولات در کابینه دولت و نشان می دهد که اصول گرایان در تهران در برابر دولت حسن روحانی، رئیس جمهوری میانه رو، قد علم کرده اند. علی واعظ، رئیس پروژه ایران در گروه بین المللی بحران به وال استریت ژورنال گفت: «شکست روحانی در واکنش به بحران اقتصادی او را بیش از پیش منزوی ساخت. حتی متحدان پیشین او در پارلمان هم در حال ترک کشتی در حال غرق شدن او هستند.»

در حالی که شاخص ها از عملکرد ضعیفی اقتصادی حکایت دارند، اما از نظر اصول گرایان روحانی در عرصه سیاست شکست خورده است. از نظر آنها، دولت روحانی در اعتماد به ایالات متحده در زمان حصول توافق هسته ای در سال 2015، مرتکب یک اشتباه فاحش شد و تصمیم دونالد ترامپ به خارج کردن آمریکا از برجام اثبات این بود که ایران در گشایش به روی غرب و مذاکره بر سر برنامه هسته ای با ایالات متحده، یک اشتباه محاسباتی داشته است. روحانی از همان زمان به دردسر افتاده بود و فشار اقتصادی ناشی از اعمال مجدد تحریم ها از سوی ایالات متحده تنها مشکلات پیشین روحانی را تشدید کرد، اما عامل آنها نبود.

ایران در ماه جولای نسبت به یک ماه پیش از آن، کاهش تولیدات نفتی به میزان 56 هزار بشکه در روز را شاهد بود و تولید نفت ایران در قیاس با ماه مه 150 هزار بشکه در روز کاهش داشت. رویترز در گزارشی پیش بینی کرده صادرات نفتی ایران از 2.16 میلیون بشکه در روز در ماه جولای، در ماه اوت به 2.06 بشکه در روز کاهش یابد.

اما روند تشدید تحریم ها همچنان ادامه دارد و تحریم ها با آسیب رسانی بیشتر هنوز اعمال نشده اند. تخمین ها متغیر است، اما بسیاری از تحلیلگران خسارت ناشی از تحریم ها بر صادرات نفتی ایران را حدود یک میلیون بشکه در روز پیش بینی کرده اند. کاهش شدید صادرات نفتی درآمدهای دولت را به شدت کاهش خواهد داد و با تضعیف بیشتر ارز ملی همراه خواهد شد، مگر آنکه قیمت نفت به اندازه ای افزایش یابد که خسارت ناشی از کاهش فروش را جبران کند. جیم ریتربوش، رئیس شرکت ریتربوش و شرکا چند روز پیش در یادداشتی نوشت: «اگرچه اعمال تحریم ها علیه ایران خبر جدیدی نیست، اما اشارات کاخ سفید به اینکه مستثنی شدن از تحریم ها چندان محتمل نیست به افزایش قیمت نفت انجامید.»

بسیاری از شهرهای ایران با تشدید فشارهای اقتصادی به صحنه تظاهرات و اعتراض های مردمی تبدیل شدند و اگرچه تجماعت به صورت جسته و گریخته صورت می گیرد، اما نگرانی از شرایط اقتصادی به مرور زمان بیشتر شده است. بانک ملی ایران در تحقیقاتی پیش بینی کرده اقتصاد ایران در سال 2019 چهار درصد کوچک شود.

ایالات متحده تاکید کرده که تغییر نظام در ایران سیاست رسمی آمریکایی نیست. با این حال، تقریبا هیچ فردی که از سابقه روابط دو کشور آگاهی داشته باشد، موافقت ایران با خواسته های شدیدالحن ایالات متحده را پیش بینی نمی کند و بدین ترتیب این سوال پیش می آید که واشنگتن دقیقا چه هدفی را دنبال می کند؟

فعلا به نظر می رسد ایالات متحده کاهش تولیدات و صادرات نفتی ایران را به نظاره نشسته و امیدوار است که اختلاف های سیاسی و اقتصادی تشدید شوند. تحریم های ایالات متحده احتمالا این مرتبه تاثیرات شدیدتری خواهند داشت، اما شرایط همچنان به این مساله بستگی دارد که چین و هند خرید نفت از ایران را چه اندازه کاهش دهند. هند و چین در ماه جولای اندکی میزان خرید از ایران را افزایش دادند، اما این شرایط می تواند موقتی باشد. طبق گزارش ها، به نظر می رسد دهلی نو در قیاس با پکن آمادگی بیشتری برای عمل به تحریم های واشنگتن دارد. هند اعلام کرده در حال مذاکره با ایالات متحده برای مستثنی شدن از تحریم هاست، اما چین ظاهرا در صدد تقویت روابط با ایران برخواهد آمد.

منبع: اویل پرایس / مترجم: طلا تسلیمی