عبور از مرحله طایفه گرایی، مهمترین نیاز فعلی عراق

نویسنده: علی موسوی خلخالی

دیپلماسی ایرانی: جای تاسف است؛ حالا که عراقی ها بعد از سال ها رنج و مرارتِ ناشی از تنش های مبتنی بر طائفه گرایی که نتیجه آن سرخوردگی تمامی طیف های عراقی بوده، تصمیم گرفته اند دور یک میز جمع شوند و فراتر از گرایش های مذهبی ائتلاف فراگیری تشکیل دهند که شامل همه طیف ها شود، عده ای همچنان به دنبال تشکیل ائتلاف اکثریت بر اساس دیدگاه های مذهبی هستند و هر موقعیتی که بیابند برای آن تبلیغ می کنند.

سید عمار حکیم، رئیس جریان حکمت این روزها تلاش دارد ائتلافی فراگیر فراتر از مترهای طایفه ای – شیعه و سنی و کرد – تشکیل دهد و توانسته به محوریتی در این رابطه تبدیل شود. لابی گری می کند و از تمام انرژی خود استفاده می کند تا عرصه سیاسی عراق را از طایفه گرایی دور کند و وارد فاز ملی کند. ائتلافی ملی که شامل همه گروه های سیاسی عراق از همه طایفه ها باشد. اما در این میان عده ای او را متهم به دور شدن از شیعیان می کنند و می گویند که او می خواهد ظرفیت شیعی را تضعیف کند. به اعتقاد آنها تشکیل ائتلافی فراطایفه ای می تواند باعث تقویت موقعیت اهل تسنن در برابر شیعیان شود و در آخر این اتفاق ضرری جز ضربه زدن به شیعیان در بر نخواهد داشت.   

کیست که نداند شیعیان در عراق از لحاظ جمعیت اکثریت را دارند یا سنی ها به واسطه حدود 80 سال در قدرت بودن، نفوذی عمیق در تمامی ارکان سیاسی عراق دارند. کیست که نداند کردها طی سی سال گذشته توانسته اند صاحب موقعیتی متمایز در عرصه سیاسی عراق شوند و سهم خود را از قدرت گرفته اند (اگر چه در سال های اخیر به دلیل پافشاری دور از منطق برخی از آنها برای رفراندوم تا اندازه ای موقعیتشان تضعیف شده است). کیست که نداند عراق مسیحی، ایزدی یا آشوری دارد که بناست در عراق جدید بر خلاف دوران حکومت بعثی از حقوق کامل برخوردار باشند. بنابراین چه لزومی دارد همچنان بر طبل طایفه گرایی بکوبیم و با وجود این که زهر تلخ آن را بارها چشیده ایم و ملت عراق بیش از هر کسی چشیده است داد "شیعه و سنی" سر دهیم؟

اکنون نه تنها رهبران سیاسی شیعه عراق به دنبال عبور از طایفه گرایی هستند و آن را به صراحت بیان می کنند و معتقدند که بهترین گزینه برای عبور از بحران های جاری در کشور است، بلکه حتی گروه های سنی نیز همین نظر را دارند. اگر جریان حکمت به رهبری سید عمار حکیم به دنبال تشکیل ائتلافی فراگیر متشکل از تمامی گروه های مذهبی عراق است و به صراحت می گوید که می خواهد از مرحله طایفه گرایی عبور کند، یا جریان صدر می گوید که دیگر به دنبال تشکیل ائتلاف اکثریتی با محوریت شیعیان نیست و به دنبال تشکیل ائتلافی فراگیر با حضور همه طایفه های مذهبی است، اسامه النجیفی، رهبر ائتلاف القرار، معاون رئیس جمهور و رئیس اسبق مجلس و یکی از سران سیاسی اهل تسنن نیز همین را می گوید. وی در تازه ترین مصاحبه خود با شبکه الشرقیه به صراحت می گوید: «ما هم مثل شیعیان و رهبران سیاسی آنها مثل سید عمار حکیم و مقتدا صدر بر این اعتقادیم که باید ائتلافی فراگیر متشکل از همه گروه های سیاسی شیعه و سنی و کرد تشکیل شود.» وی همچنین می گوید: «حتی معتقدیم جریان اپوزسیونی که قرار است در آینده در مجلس در رقابت با دولت حاکم بر کشور و برای نظارت بر آن تشکیل شود نیز باید تشکلی فراگیر متشکل از همه طایفه های شیعه و سنی و کرد عراق باشد.» بد نیست در این جا یادآور شویم که اسامه النجیفی به دلیل دیدگاه های نزدیکش به جریان های اخوان المسلمین به جانب داری از طایفه خود (اهل تسنن) متهم است و بسیاری به او و برادرش انگ دست داشتن در ورود داعش به عراق با انگیزه های طایفه ای می زنند.

واقعیت این است که عراقی ها بیش از هر کسی طعم تلخ طایفه گرایی را چشیده اند. آنها به روشنی دیده اند که دیدگاه های خصمانه و رفتارهای تبعیض آمیز سال های طولانی حکومت بعثی چگونه خشم فروخورده شعیان عراق را باعث شد و به خوبی درک کرده اند که در دورانی که کشورشان غرق درگیری های طایفه ای بود چه بلایی بر سرشان آمد و چه ویرانه هایی روی دستشان باقی ماند و چه قربانیانی دادند. آنها به خوبی لمس کرده اند که انگشت گذاشتن روی حساسیت های قومی و طایفه ای چه مصیبت هایی به دنبال داشته است. برآمدن داعش از دل جامعه اهل تسنن عراق و تصرف بخش های گسترده ای از خاک این کشور از جمله استان های الانبار و صلاح الدین و نینوا یکی از نتایج طایفه ای برخورد کردن در عرصه های سیاسی و اجتماعی عراق است. حالا که عراقی ها به درستی درک کرده اند که باید از طایفه گرایی عبور کرد و وارد مرحله ملی گرایی شد چرا نباید به آنها در رسیدن به این هدف مهم کمک کرد؟ چرا باید همچنان از آنها خواست در دایره تنگ طایفه گرایی محصور بمانند و قربانی دیدگاه های تنگ نظرانه ناشی از آن شوند؟ آیا کوبیدن بر طبل تشکیل ائتلاف یا حکومتی با محوریت شیعی یا سنی که اعتنایی به حقوق یکدیگر نداشته باشند چیزی جز تشدید تروریسم و تقویت گروه هایی تروریستی نظیر القاعده و داعش به دنبال خواهد داشت؟

به خواسته فراطایفه ای ملت و جریان های سیاسی عراق احترام بگذاریم و حالا که چهره های ملی نظیر سید عمار حکیم و مقتدا صدر که توانسته اند برنده انتخابات شوند و دست به کار شده اند تا با استفاده از این ظرفیت جدید از این مرحله سخت عبور کنند به آنها یاری کنیم که قطعا موفقیت آنها در این مهم به سود همه حتی کشورهای همسایه عراق خواهد بود. به ویژه که اکنون به درستی فهمیده اند که اگر الآن از این مرحله عبور کنند می توانند هم بر بخش مهمی از مشکلات عراق فائق آیند و هم از تقویت جریان های رادیکالی که بر حفظ دیدگاه های طایفه ای خود اصرار دارند، جلوگیری کنند؛ طبیعتا حفظ این رویکرد می تواند از ظهور گروه های تروریستی ای نظیر داعش در آینده نیز جلوگیری کند. با واقعیت نجنگیم و آن را به رسمیت بشناسیم تا این که مجبور نشویم روزی آن را در بدترین موقعیت تحمل کنیم.