استراتژی واشنگتن شکست خورده است

دنیل برومبرگ

دیپلماسی ایرانی: اتفاقاتی که پیرامون برنامه های نشستِ بین کیم جونگ اون، رئیس جمهور کره شمالی، و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، وجود دارد، خبر از بحران در دیپلماسی آمریکا در قبال گسترش تسلیحات می دهد. دولت ترامپ هیچ گونه استراتژی منسجمی که اصل عمده ی این مذاکرات را نشان دهد ندارد. علاقه بر خودنمایی ترامپ و اینکه بگوید مثلا من از باراک اوباما جدی تر هستم، دیپلماسی آمریکا را با مشکل روبرو کرده است. مشاوران تندروی ترامپ که می خواهند همین ژست را بگیرند، شرایط را بد از بدتر می کنند.

یکی از تلفات این ماجرا، سیاست آمریکا در قبال ایران است. صحبت های پومپئو در 21 مِی، زبان سرخی بود که سر سبز بر باد می دهد. او در صحبت هایش حقایق و ملاحظات ژئواستراتژیکی که اوباما به خاطر آنها در سال  2015 توافق هسته ای را امضاء کرد، بد نشان داد. تحریفات پومپئو، پوششی برای سیاست مجبور کردن تهران به پذیرش توافق "جدید"، است. با اینکه می داند هیچ یک از مقامات ایرانی این توافق را نمی پذیرند. تهدید های مخرب او، دیپلماسی هسته ای آمریکا را به قهقرا می کشاند.

دیپلماسی منع گسترش سلاح هسته ای آمریکا: سه مدل مختلف

برای درک کامل این ماجرا که چرا پومپئو سعی در فریبکاری و قبولاندن خواسته اش دارد، خوب است که به طور خلاصه به سه مدل کلی مقابله با چالش های گسترش سلاح بپردازیم. مسئله ای که در دو دهه گذشته در دیپلماسی بین المللی نقش بسزایی داشته است.

مدل اول: اگر کشوری از لحاظ نظامی ضعیف است، تهدید جدی هسته ای به حساب نمی آید و برای بقای اقتصادش به تجارت بین المللی وابسته است، ممکن است به سراغ تهیه ی سلاح هسته ای نرود و در مقابل آمریکا متعهد می شود تا در حفظ اقتصاد آن کشور کمک کند و آنها را وادار به تغییر رژیم نکند. معمر قذافی این مدل را برای لیبی پذیرفته بود قبل از اینکه در سال 2011، نیروهای ناتو او را ترور کنند.

مدل دوم:  اگرچه هنوز قطعی نیست اما مدل "کره شمالی" به این معنی است که یک قدرت منطقه ای، سلاح های هسته ای اش را کاهش می دهد اما همه را نابود نمی کند. در عوض، آمریکا و متحدانش تحریم ها را بر می دارند، تجارت بین المللی را بهبود می بخشند و حضور نظامی شان را کم تر می کنند و بقای سیاسی رژیم را می پذیرند. این مدل از توافق از آنجایی نشات می گیرد که کره شمالی زرادخانه های هسته ای با دارا بودن کلاهک ساخته است به گونه ای که پیونگ یانگ می تواند پاسخ حملات را با بمب اتمی بدهد. به طور متناقضی، این وضعیت "انهدام کامل دوجانبه" می تواند منجر به توافق شود – به خاطر اینکه هر اقدام نظامی منجر به کشته شدن میلیون ها انسان خواهد شد. گزینه ی پیش رو، انتخاب بین ایجاد توافق و یا ادامه ی درگیری مداوم و وارد شدن به بازی خطرناکی است که معلوم نیست نتیجه اش فاجعه باشد یا پیروزی.

مدل سوم: "مدل ایران" بر اساس تصمیم سال 2003 ایران مبنی بر متوقف کردن هر گونه تلاش برای ساخت سیستم سلاح اتمی است. مسئله ای که سازمان های اطلاعاتی آمریکا نیز با آن موافق هستند. به احتمال زیاد، مقامات ایرانی واقعا این کار را انجام دادند چون می دانستند ساختن چنین سیستمی فقط برای یک بمب اتم ممکن نیست. هر گونه تلاشی می توانست با خطر حملات نظامی از طرف آمریکا و اسرائیل همراه باشد. در عوضِ ساختن آنچه برخی از متخصصان "خانواده ای از بمب ها" می خوانند، تهران غنی سازی هسته ای اش را گسترش داد اما همه ی اقدامات لازم برای ادامه ی راه کره ی شمالی – از جمله تست بمب - را اتخاذ نکرد. به نظر می رسد، می خواستند این گونه نشان دهند که ایران در حال جمع آوری اورانیوم کافی برای ساخت یک بمب اتم است که پس از آن موضوع توافق مطرح شد: کاهش شدید غنی سازی اورانیوم تحت نظارت بین المللی، در عوض رفع تحریم های هسته ای آمریکا و اروپا.

تحریف پومپئو از مسئله ی غنی سازی، پوششی برای اقدامات اصلی است. او در سخنرانی اش گفت که غنی سازی تحت هر شرایطی غیر قابل قبول است، بنابراین خواستار بازگشت سیاست غنی سازی صفر شد، که یکی از 12 خواسته ای بود که در صحبت هایش مطرح کرد. بر اساس گفته های او آمریکا زمانی با ایران وارد مذاکره می شود که ایران دست از غنی سازی و اقدامات نظامی در منطقه بردارد.

سیاست آمریکا در قبال گسترش سلاح اتمی با شکست مواجه شده است

در واقع دولت آمریکا اصلا نمی داند چگونه ایران را مجبور به پذیرش خواسته اش کند. این خبری بد برای اسرائیل، امارات و عربستان است چون اگر دولت ترامپ بی کفایت باشد، اتحاد آنها با آمریکا آن قدرها هم به نفعشان نخواهد بود.

در این شرایط، مقامات سیاسی آمریکا، از هر جناحی، باید تلاش کنند آمریکا را به مدلی برسانند که در آن امید مهار کردن دشمنان و برگرداندن امینت به متحدان آمریکا در خاورمیانه، وجود داشته باشد.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: یکشنبه 27 خرداد 1397 / انتشار مجدد: دوشنبه 11 تیر 1397