قطعنامه حقوق بشری علیه ریاض چه معنایی دارد؟

الدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: رقابت بین ایران و عربستان محدود به خاورمیانه نمی شود بلکه در وزارتخانه ها و پارلمان های خارج از منطقه نیز وجود دارد. این مسئله در هفته جاری در استراسبورگ نیز مشهود بود، جایی که پارلمان اروپا دو قطعنامه مربوط به حقوق بشر را تصویب کرد: در مورد شهروندان دوتابعتی ایرانی- اروپایی که در زندان های ایران به سر می برند و فعالان حقوق زنان در عربستان که به تازگی دستگیر شده اند.

درباره ی ایران، نمایندگان پارلمان اروپا، مراقب بودند تا رای قطعی در مورد مجرمیت تمام زندانی های دو تابعتی صادر نکنند. اما به نحوه ی برخورد با زندانی ها اعتراض کردند: سلول انفرادی، عدم دسترسی به وکلای انتخابی و سفارتخانه های کشورشان (در عمل، ایران با دو تابعیتی ها، فقط به عنوان یک ایرانی برخورد می کند)، فقدان مراقبت های پزشکی مناسب و اتهاماتی که بر اساس جرائم امنیت ملی که مبهم تعریف شده اند، به آنها زده شده است. براساس گزارش های معتبر سازمان های حقوق بشر، این یک ارزیابی قانونی از سوء استفاده هایی است که مقامات ایرانی مسئول این دستگیری ها، انجام داده اند.

حتی پس از نهایی شدن توافق هسته ای در سال 2015، اتحادیه ی اروپا، مخالفت خود با ایران را به طور کامل کنار نگذاشت. اتحادیه اروپا هنوز هم تعدادی از تحریم های غیر هسته ای، از جمله برای نقض جدی حقوق بشر، را اعمال می کند. 12 آوریل این تحریم ها یک سال دیگر تمدید شدند. پس انتظار می رود که اتحادیه اروپا منتقد ایران باشد.

در مقابل، کشورهای با نفوذ اتحادیه اروپا، مانند بریتانیا و فرانسه، عربستان را دوست و متحد خود می دانند. با این وجود، به آرمان گرایی مدافعان حقوق بشر، در کشورهایی که دوست و متحد هستند، به خاطر رفتارهای بد آنها، آزادی عمل بیشتری داده می شود. بنابراین هر زمان که قانونگذاران و دولت های غربی از عربستان سعودی انتقاد می کنند، همیشه قابل توجه است.

درست است، پارلمان اروپا این کار را قبلا نیز انجام داده است، زمانی که عربستان را متهم به گسترش وهابیت در سراسر جهان کرد و یا زمانی که مدام درخواست تحریم سلاح از جانب اتحادیه اروپا علیه ریاض را داشت، به خاطر نقض حقوق بین المللی بشردوستانه در یمن. اما آن چیزی که به این قطعنامه معنی خاصی می بخشد، این است که شرایط تغییر کرده است. این اولین قطعنامه از جانب پارلمان اروپا از زمانی است که عربستان تلاش برای بهبود تصویرش در غرب را آغاز کرده است. سفر شاهزاده محمد بن سلمان به اروپا که خبر آن بسیار منتشر شد، اولین قدم بود. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه، چندین بار در سال 2018 به بروکسل سفر کرد. عربستان همچنین تصمیم گرفته است جدای از سفارت دو جانبه ی خود در بلژیک، نمایندگی دائمی در اتحادیه ی اروپا داشته باشد. جلب رضایت مقامات و شرکت های تجاری اروپایی با این وعده که سال 2030 را سال طلایی فرصت های اقتصادی بدانند، بخش مهمی از این تلاش است.

در قسمتی از متن قطعنامه آمده است که "سرکوب مداوم مدافعان حقوق بشر، از جمله مدافعان حقوق زنان، اعتبار روند اصلاحات در کشور را تضعیف می کند." با توجه به اهمیت این شرایط، برای اولین بار اعضای پارلمان از کشور های عضو اتحادیه اروپا خواستند تا شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد را وادار به گماردن گزارشگری اختصاصی برای عربستان سعودی کنند. کاری که برای کشورهایی با بدترین سابقه حقوق بشر انجام می شود و ایران نیز یک گزارشگر ویژه دارد. همچنین پارلمان اروپا خواستار بیان اقدامات هدفمند (منظور تحریم) علیه کسانی که مسئول نقض حقوق بشر هستند، شد و از اقدامات خرابکارانه ی عربستان در منطقه انتقاد کرد.

اگرچه این قطعنامه الزام آور نیست، اما حمایت اکثریت قاطع اعضای پارلمان، قدرت سیاسی فراوانی را در اختیار اتحادیه ی اروپا و  فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار می دهد تا اقدامات مشخصی برای کنترل سیاست های ایراددار عربستان در قبال حقوق بشر و منطقه، اتخاذ کند. در این راستا در مرحله ی اول با مذاکره، و اگر لازم بود با تحریم پیش خواهند رفت. این اتفاق فقط برای ترساندن عربستان نیست بلکه تلاشی برای حفظ یک موضع اصولی در مورد حقوق بشر است و ربطی به ملاحظات ژئوپولتیک ندارد. و مطمئنا تایید می کند که اتحادیه اروپا همراه با جریان ضد ایرانی نیست.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33