سوریه امروز و سرنوشت نظام چند قطبی آینده

نویسنده: حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین الملل
دیپلماسی ایرانی: سحرگاه شنبه ۲۵ فرودین ۱۳۹۷ آمریکا به همراه فرانسه و انگلیس به سوریه حمله موشکی کردند. خودشان می گویند به پایگاه های سلاح شیمیایی سوریه حمله کردند. اما برای افکار عمومی توضیح نمی دهند چند سال پیش کل سلاح های شیمیایی سوریه تحت نظارت سازمان منع تولید و تکثیر سلاح های شیمیایی سوار یک کشتی شد و برای نابود شدن به آمریکا تحویل دادند. حالا سوریه چگونه هم در سال گذشته در خان شیخون و امسال در شهر دوما، از سلاح شیمیایی استفاده کرده است؟ خدا می داند. اما آنچه که جالب تر است این هر سه کشور برای حمله به سوریه آنقدر عجله داشتند که منتظر نتیجه تحقیقات گروه اعزامی سازمان OPCW یا همان سازمان تخصصی که مقرش در لاهه هلند است و کارش مبارزه با تولید و بکارگیری سلاح های شیمیایی است، نشدند. حالا عجله آن ها برای چی بود لابد موضوع جالبی که برای سرنگون کردن دولت اسد به دست آمده بود، موضوعیت خود را بعد از گزارش این سازمان وابسته به سازمان ملل متحد از دست می داد.
در دورانی که روابط بین الملل براساس حقوق تعریف شده از سوی قدرت ها تعیین تکلیف می شود، انتظار اینکه در کشوری مانند سوریه که هفت سال است سرنوشتش با بازی بازیگران جهانی و منطقه ای و محلی گره خورده است، قدرت های بازیگر بر اساس اصول انسانی رفتار کنند، منطقی نیست. هست؟
حالا باید پرسید بالاخره راه حل چیست؟ دل کندن از قدرت برای اسد سخت است. از آن طرف قدرت های جهانی نمی توانند او و حکومتش را تحمل کنند. دراین میان مردم سوریه چه گناهی مرتکب شده اند؟ ازحدود ۱۸ میلیون نفر جمعیت این کشور حدود هفت میلیون نفر جابجا شده اند. پنج میلیون مجبور به مهاجرت شده اند. بیش از ۵۰۰ هزار نفر کشته شده اند. خسارت های مادی و معنوی دیگر بماند.
آمریکا و متحدانشان در دو سال پیش متقاعد شده بودند اگر اسد سقوط کند داعش و متحدانش در سوریه به قدرت می رسد و ارتش آزاد طرفدار غرب در موقعیتی نیست که جانشین اسد شود. به همین دلیل با اسد کنار آمدند اما اکنون که تکلیف داعش و جبهه النصره (احرار شام) و جیش الاسلام در سوریه روشن شده است، به همین دلیل آن ها فرصت را غنیمت شماردند و برای سرنگونی دولت اسد در سوریه دور جدیدی را آغاز کردند.
برای برون رفت از این بحران چه باید کرد؟ عقل سلیم می گوید گفتگو و مذاکره برای پیدا کردن یک راه حل جامع و قابل اجراء که بتواند مورد توافق همه بازیگران جهانی، منطقه ای و داخلی سوریه قرار گیرد، پیش شرط هر راه حلی خواهد بود.
اما آیا اسد حاضر است برای نجات کشورش زمانی را برای سپردن قدرت به دست دیگران، اعلام کند؟ آیا قدرت های مداخله گر حاضر هستند تضمین های کافی بدهند که بستر مناسب را برای اینکه مردم سوریه تصمیم گیران واقعی سرنوشت کشورشان باشد، آماده سازند؟
چه کسی می تواند در سوریه امروز امنیت و ثبات لازم را برای اعمال حق تعیین سرنوشت توسط مردم سوریه فراهم کند؟
به نظر می رسد تعیین تکلیف آینده سوریه در واقع روند تحولات آتی خاورمیانه را مشخص خواهد کرد. شاید حتی بتوان گفت همانطور که تعیین تکلیف شهر برلین آینده نظام دوقطبی را در دوران جنگ سرد مشخص کرد. تعیین تکلیف سوریه و قدرت در دمشق تکلیف نظام چند قطبی آینده را مشخص خواهد کرد.