بیکاری تهدیدی جدی برای منطقه است

دیپلماسی ایرانی: در ابتدای ماه دوبی میزبان اجلاس دولت جهانی بود. شخصیت های گوناگونی از اطراف جهان جمع شده بودند تا پیرامون موضوع شادی جهانی صحبت کنند. اما در میان تمام بحث هایی که در مورد افزایش رضایت در جامعه وجود داشت یک نکته خیلی مهم بود: چشم اندازی از وجود 5 میلیون کارگر در کشورهای خاورمیانه هر سال وارد بازار کار می شوند درحالی که میزان شغل های پرمنفعت بسیار کم است. از مراکش تا ایران، دولت ها و رهبران سیاسی، سیستم های سیاسی و روش های حکومت داری گوناگون را درک کرده اند که با تهدید ناشی از بیکاری بالای جوانان در منطقه روبه رو هستند.

اگرچه رهبران منطقه توافق دارند که میزان اشتغال زایی باید افزایش یابد اما دلیلی وجود دارد که میزان بیکاری در خاورمیانه و شمال آفریقا از میانگین جهانی بالاتر است. خاورمیانه و شمال آفریقا در سال های 1980 و 1990 با انفجار جمعیت روبه رو شدند. نرخ مرگ و میر به سرعت پایین آمد و خانواده ها با جمعیت بزرگ شکل گرفتند. از سال 1980 تا 2000، جمعیت منطقه تقریبا دو برابر شده بود. اشتغال زایی اما در مقابل نتوانست خود را با این سرعت رشد هماهنگ کند تا امروز بنا بر گزارش صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، در خاورمیانه شاهد بالاترین نرخ بیکاری در جهان باشیم.

اقتصاد منطقه در حفظ سرعت رشد مناسب با افزایش جمعیت به دلایل گوناگونی شکست خورده است. برخی از کشورها از جمله عراق، لیبی و سوریه تجربه جنگ، درگیری و تحریم را داشتند. این عاملی شد تا بیکاری جوانان به طور اجتناب ناپذیری افزایش پیدا کند. شکاف فقیر و غنی، شیعه و سنی، عرب و غیرعرب باعث شد تا جوانان کشورهای خاورمیانه در سالیان متمادی در یافتن شغل مناسب دچار مشکل باشند. تعدادی از عوامل دیگر را می توان ناتوانی بخش خصوصی، عدم توانایی بخش دولتی در ایجاد هماهنگی منطقه ای جستجو کرد. ورای این محدودیت های داخلی، مشکلات منطقه ای و ژئوپولیتیکی را نیز می توان در نظر گرفت. مشکلاتی که شانس جوانان در بازار کار را کمتر و کمتر می کند.

در لبه غربی کشورهای شمال آفریقا، مستعمره های سابق فرامسخ از جمله تونس، الجزایر و مراکش با نرخ بیکاری نزدیک به 30 درصد درگیر هستند. در این کشورها عدم وجود منابع طبیعی نیز دیده می شود که بر مشکلات جوانان افزوده است. اگرچه تونس آب و هوای بهتری دارد و از قدیم کشاورزی پیشرویی داشته اما مشاغل بخش کشاورزی برای ایجاد شغل برای جوانان اکتفا نمی کند. مراکش معادن غنی از فسفر دارد که ماده ای کمیاب در اروپا محسوب می شود هرچند نمی تواند به تنهایی درآمد کافی برای جوانان ایجاد کند. الجزایر محدودیت های بیشتری در منابع به خصوص در استخراج آنها دارد. الجزایری ها مذاکراتی زیادی را با شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در اکتشاف و استخراج منابع داشتند اما رشد آهسته در این بخش نتوانسته است فرصت های مناسب را برای جوانان فراهم کند. علاوه بر این هر سه مستعمره فرانسه به مانند خود این کشور جامعه مدنی بسیار قوی دارند اما این دارایی گاهی باعث ایجاد بی ثباتی در کشور می شود. چرا که جامعه مدنی نارضایتی های مردم را نمایندگی می کند. هر گاه که در جهت بهبود و احیای بخش خصوصی در این کشورها سیاست هایی تصویب می شود رقابتی میان ناراضی ها و راضی ها ایجاد می شود و بسیاری از این سیاست ها با اقدامات مدنی خنثی می شوند. بهار عربی نمونه کامل چیزی است که از آن صحبت می کنیم.

جایی میان خصوصی و عمومی

در نقطه مقابل کشورهای شمال آفریقا، کشورهای حوزه خیلج فارس و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از نظر منابع هیچ مشکلی ندارند. سیستم حکومتی آنها اما استبدادی است و آنها به صورت شبکه ای اقتصاد را به دست می گیرند. بسیاری از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حالی که مشاغل زیادی هم در آن وجود دارد اما نرخ بیکاری در آنها بیش تر از 30 درصد است. در این کشورها جوانان کار در بخش دولتی و اداری را به کار در بخش ها و شرکت های خصوصی ترجیح می دهند. فراتر از این مساله سیستم آموزشی در این کشورها به گونه ای است که افراد را برای مهارت های مورد نیاز در بخش خصوصی آموزش نمی دهد.

هدف کشورهای حاشیه خلیج فارس این است که تعداد کارمندان بخش خصوصی را افزایش دهند اما برخی سیاست های اعمال شده در این کشورها به نفع بخش دولتی و به ضرر بخش خصوصی است. دولت قصد دارد با ثابت نگه داشتن حقوق کارمندان بخش دولتی آنها را ترغیب کند تا به بخش خصوصی بپیوندند. این سیاست دولت فدرال امارات متحده عربی برای سال 2018 است. به همین شکل عربستان سعودی نیز قصد دارد تا ترس عمومی از کار در بخش عمومی را کاهش دهد و شهروندان را به اقبال در بخش خصوصی تشویق کند.

منبع: استراتفور/ مترجم: روزبه آرش