آیا آینده پسا نفت عربستان سعودی حقیقی است؟

نویسنده: آیرینا اسلاو

دیپلماسی ایرانی: در حالی که هر کسی در خصوص برنامه رشد اقتصادی عربستان سعودی شک و تردید داشت بودجه سال ۲۰۱۸ این کشور که این هفته منتشر شد می تواند باعث سردرگمی بیشتر هم شود. این کشور برای هزینه کرد ۲۶۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۸ برنامه ریزی کرده، یعنی بالاترین میزان بودجه ای که تا کنون داشته است. اما این تمام ماجرا نیست.

ریاض به دنبال کاهش سهم درآمدهای نفتی آن هم به میزان ۵۰ درصد است. در حالی که در ۳ سال گذشته نفت حدود ۹۰ درصد درآمدهای این کشور را از آن خود کرده است، این میزان کاهش می تواند بیشترین کاهش سهم نفت در عربستان باشد. بر همین اساس اویل پرایس می نویسد تا به امروز، درآمدهای نفتی حدود دو سوم از کل درآمدهای نفتی عربستان بود. بنابراین در حال حاضر دو سوال اساسی مطرح می شود: قرار است پول این بودجه از کجا تامین شود؟ و دوم این که ریاض چگونه خواهد توانست سهم درآمدهای نفتی را از بودجه این کشور تا به این حد کاهش دهد؟

برای پاسخ به سوال اول، اویل پرایس می نویسد: به نظر می رسد که دولت عربستان قصد دارد مالیات ها را افزایش و یارانه های سوخت ها را کاهش دهد تا بتواند به اهداف خود برسد. در نتیجه کاهش یارانه های سوخت، از ابتدای سال ۲۰۱۸ قرار است در عربستان قیمت سوخت ۸۰ درصد افزایش یابد و افزایش ۵ درصدی مالیات بر ارزش افزوده و expats به اجرا درآید.

حتی اگر از تاثیرات این اقدامات بگذریم، به عنوان مثال هر کسی قدرت پرداخت افزایش قیمت ۸۰ درصدی سوخت را نخواهد داشت، باز هم شک و تردیدها نسبت به کافی بودن این اقدامات برای تولید پول کافی برای برنامه های بلندپروازانه دولت وجود دارد. به نظر می رسد هنوز هم عربستان سعودی بر این باور است که قیمت نفت باز هم بالا خواهد بود.

گذار از یک اقتصاد وابسته به نفت به یک اقتصاد متنوع، در عرض دو هفته رخ نخواهد داد. بنابراین به نظر می رسد قیمت بالای نفت باید ادامه داشته باشد. با این حال آن طور که بعضی ها انتظار دارند قیمت بالای نفت قطعی نیست: یک منبع آگاه در اوپک اعلام کرده است که وزرای کارتل های نفتی بر روی سناریو های جدید توافق کاهش تولید اوپک-روسیه کار می کنند. در حالی که این سازمان و هم پیمانان آن همین چند وقت پیش برای ادامه کاهش توافق تولید اوپک به نتیجه رسیدند.

این برنامه و هر آنچه در «چشم انداز ۲۰۳۰» ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، وجود دارد بلندپروازانه است. عربستان می خواهد تا سال ۲۰۲۳ سهم درآمدهای نفتی در اقتصاد این کشور را تا ۴۲ درصد کاهش دهد. اما چگونه؟ واضح است که با توسعه بخش توریسم، ساخت شهرهایی ۵۰۰ میلیارد دلاری برای آینده و سرمایه گذاری روی انرژی های تجدیدپذیر و برق هسته ای قرار است به این افتخار برسد. و در کنار آن مالیات ها را هم البته باید اضافه کرد.

الن والد، تاریخ دان انرژی، سه منبع درآمد بالا را فهرست کرده است که عربستان سعودی به آن ها نیاز دارد تا به اهداف ۲۰۲۳ خود دست یابد. این منابع را می توان به صورت خلاصه، قیمت بالای نفت، مالیات های بالا و متنوع سازی اقتصاد نام برد. البته می توان به ترکیبی از این سه نیز امیدوار بود. به دلایل مختلف تمام این منابع به نوعی در خطر هستند. والد می گوید قیمت بالای نفت می تواند برای آرامکو خوب باشد، اما ریاض مالیات این غول نفتی را از ۸۵ درصد به ۵۰ درصد رسانده است تا جذابیت بیشتری به عرضه عمومی اوراق بهادار IPO این غول نفتی بدهد. از این رو حتی اگر قیمت نفت خیلی بالاتر رود باز هم شراکت نفت در بودجه به اندازه ای بالا نیست که عربستان پیش از این به آن عادت داشت.

موضوع مالیات های بالا هم در هر کشوری حساسیت برانگیز است اما در اجتماعاتی که تا همین چند وقت گذشته فقط یک چیزهایی راجع به مالیات بر درآمد اشخاص شنیده بودند بسیار حساس تر است. با بالاتر رفتن قیمت ها، قدرت خرید هم ممکن است کاهش یابد. کاهش قدرت خرید برای رشد اقتصادی مشکلاتی ایجاد می کند.

تنوع اقتصادی بزرگ ترین هدف است. در واقع این یک هدف غایی است. اما تنوع اقتصادی زمان بر است و طول می کشد تا میوه دهد. این یک اصل کلی است و در عربستن سعودی به ویژه یک خطر منحصر به فرد وجود دارد: IPO آرامکو. برنامه تنوع اقتصادی محمد بن سلمان کاملا وابسته به سودی است که فهرست نویسی آرامکو خواهد داشت. اگر این IPO به نتیجه نرسد، برنامه متنوع سازی اقتصاد عربستان سعودی راهی بس طولانی در پیش خواهد داشت.

منبع: اویل پرایس / ترجمه: روزبه آرش