حریری گروگان است یا آزاد؟

رابین رایت

دیپلماسی ایرانی: در خاورمیانه بحث در خصوص سرنوشت سعد حریری، نخست وزیر لبنان، که 4 نوامبر پس از احضار به ریاض، به طور ناگهانی در تلویزیون رسمی عربستان سعودی استعفای خود را اعلام کرد، داغ است. حریری دلیل این کار را ترس از سوء قصد به جانش عنوان کرده و به ایران و حزب الله برای دخالت در امور لبنان تاخت. سپس به طور کل سکوت کرد. هشت روز، در سرفصل خبرها نظریه های توطئه، تشدید تنش های منطقه ای و حتی ترس از آغاز یک جنگ دیگر مطرح شد. صفحه اول روزنامه های لبنان، تمام صفحه روی جلد را به عکس حریری اختصاص داده و با عنوان "گروگان"، منتشر کردند.

میشل عون، رئیس جمهور مسیحی لبنان، استعفای وی را نپذیرفت و آن را منوط به استعای حضوری دانست. حسن نصرالله، رهبر شیعه در یک سخنرانی تلویزیونی گفت که استعفای حریری غیرقانونی است زیرا تحت فشار صورت گرفته است. سیاستمداران از سراسر 18 منطقه مذهبی لبنان، در این خصوص ابراز سوء ظن کردند.

حتی ترامپ نیز درگیر این مسئله شد. روز شنبه، طی سفر آسیایی ترامپ، کاخ سفید بیانیه ای منتشر کرد و در آن "حریری" را "شریک مورد اعتماد" ایالات متحده خواند و از تمام "دولت ها واحزاب" خواست که "به حاکمیت، استقلال و فرآیندهای قانون اساسی لبنان احترام بگذارند." این بیانیه به طور گسترده ای، به عنوان سرزنش عربستان سعودی تفسیر شد.

استعفای حریری در میان پاکسازی قدرت های بزرگ توسط محمد بن سلمان، ولیعهد جوان عربستان سعودی، با هدف تحکیم قدرت عربستان در منطقه رخ داد. به عنوان بخشی از این روند، عربستان،  مبارزات خود را علیه ایران، رقیب آن در منطقه را گسترش داده است.

حریری، در مقام نخست وزیر، بین دو فرقه مخالف مصالحه ایجاد کرده بود. زمانی که پسر نخست وزیر پیشین لبنان در سال 2005 به قتل رسید، وی برای بار دوم نخست وزیر شد و بحران سیاسی دو ساله را که طی آن کشور رئیس جمهور نداشت، به پایان رساند. توانایی حریری برای سکان داری فرقه های کشور که در نهایت به استعفایش ختم شد، در جلسه های وی با مقامات عربستان در ریاض و با علی اکبر ولایتی، مشاور عالی امور سیاست خارجی ایران، در بیروت نشان داده شد. حریری پس از جلسات گذشته در ریاض، نتیجه را رضایت بخش اعلام کرده بود.

اما حقیقت سیاسی ممکن است به قیمت شغل حریری تمام شده باشد. او به عربستان سعودی احضار شد و سپس با متنی دیکته شده استعفا کرد. از بازگشت او به بیروت جلوگیری شد و ارتباطاتش محدود شد. رویترز گزارش داد که حتی تلفن همراه وی نیز مصادره شده است.

به گفته مقامات ایالات متحده، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه و جیمز ماتیس، وزیر دفاع، با همتایان سعودی خود در خصوص سرکوب ها در عربستان صحبت کردند. اتحاد روز افزون عربستان و اسرائیل که توسط ترامپ حمایت می شود، پیش زمینه ای برای بحران کنونی بوده است. لبنان طی دهه های گذشته، میدان نبرد رقبای خاورمیانه بوده است.

 روز یکشنبه، حریری در مصاحبه تلویزیون ملی عربستان در حالی که به شدت خسته به نظر می رسید اعلام کرد که برای ترک کردن عربستان "آزاد" است. وی ادامه داد: " من ساکت بودم تا اجازه دهم مردم استعفای من را هضم کنند." وی اضافه کرد ممکن است در عرض چند روز به بیروت بازگردد تا ملزومات اداری استعفایش را تکمیل کند.

وی در مصاحبه خود گفت: "من آزادم که اگر بخواهم همین فردا عزیمت کنم، اما من خانواده دارم. زمانی که پدرم به شهادت رسید، دیدم که چه بر سر خانواده مان آمد. نمی خواهم همان اتفاق برای فرزندانم اتفاق بیافتد." حریری گزارش ها مبنی بر دخالت عربستان را رد کرد و گفت: "ملک سلمان، من را مانند پسر خودش می بیند. ولیعهد برای من احترام قائل است. ثبات لبنان یکی از شرط های اساسی شاه و ولیعهد است." وی اظهار داشت استعفای او مانند "یک شوک مثبت" بوده است. . وی افزود: در لبنان هنوز خطر از چندین جهت وجود دارد.

زبان حریری در مصاحبه مبهم بود و البته در آن چندین بار اشاراتی صورت گرفت. به عنوان مثال، گزارش خبر فوری وقوع زلزله بزرگ در عراق که هدف آن نشان دادن پخش شدن زنده مصاحبه حریری بود. با این وجود، مصاحبه هیچ گونه رازی را آشکار نکرد. برخی از کانال های لبنان به دلیل سوء ظن نسبت به اینکه وی تحت فشار صحبت کرده است، آن را پخش نکردند. وی حتی اشاره کرد که احتمال دارد پس از بازگشت و مذاکرات با دولت، و در صورتی که دولت سیاست بی طرفی را دنبال کند، استعفایش را پس بگیرد.

منبع : نیویورکر / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33