شاید عربستان به کشور متفاوتی تبدیل شود

سوزان کویلبل

دیپلماسی ایرانی: محمد حسن علوان 38 ساله اهل ریاض، عربستان سعودی، است، اما اکنون در تورنتو زندگی می کند. او تاکنون پنج رمان نوشته و امسال جایزه 50،000 دلاری مسابقات بین المللی داستان عربی را برای آخرین رمانش به نام "مرگ کوچک"، دریافت کرده است. داستان این کتاب، روایت خیالی درویش محی الدین ابن العربی است که در قرن 12 در قسمت مسلمان نشین اسپانیا به دنیا آمد و در دمشق وفات کرد. او در این مصاحبه در خصوص آینده سیاسی عربستان و ابن عربی صحبت کرده و به این پرسش پاسخ داده است: "آیا ابن عربی لیبرال بود؟"

اشپیگل: چرا نویسنده ای از سرزمین مقدس عربستان سعودی که به مکتب سلفی وابسته است، تصمیم می گیرد درباره صوفی بزرگ بنویسد که آموزه هایش تقریبا با آنچه در مساجد ریاض شنیده می شود، متناقض است؟

علوان: مکتب سلفی به اندازه ای غالب است که شاخه های دیگر اسلام، به غیر از شیعه، تقریبا وجود ندارند. بنابراین، نوشتن در مورد یک شخصیت برجسته اهل تصوف تابو نیست. رمان من از زمان انتشار آن، به طور قانونی و به طور گسترده در کتاب فروشی های عربستان سعودی در دسترس است.

اشپیگل: آیا درگیری بین این دیدگاه های مذهبی اجتناب ناپذیر است؟

علوان: من فکر می کنم اگر اراده سیاسی لازم برای ایجاد وضعیت همزیستی مثبت داشته باشیم، این امر کاملا قابل اجتناب است. مشکل اینجاست که در بعضی از نقاط، سیاستمداران به طور عمدی صرفا با دستاوردهای سیاسی مخالفت می کنند. همه ادیان، به وسیله نخ پنهان دانش و عشق، به یکدیگر مرتبط هستند. هرگونه تقابل پیش آمده و برخورد میان آنها عمدتا نتیجه نادانی و حرص و آز است. مذاهب عادت به برافروختن جنگ با یگدیگر دارند چراکه جنگ تأثیر مهمی بر ما دارد، اما این امر دلیل ذاتی جنگ ها نیست.

اشپیگل: نظر شما در خصوص آینده کشورتان چیست؟ آیا عربستان سعودی مسیر سخت مذهبی خود را ادامه می دهد یا درباره موضوعات اصلی مذهبی جای بحث باقی می گذارد؟

علوان: چنین بحث هایی در حال حاضر به کرات مطرح می شود. گرچه سعودی ها در سرزمین هایی زندگی می کنند که برخی از قدیمی ترین تمدن ها در آن زندگی می کرده اند، اما کشور عربستان، خود، کشوری نسبتا جوان است. به لحاظ سیاسی، هشت دهه سن دارد و جمعیت عمدتا جوانان عربستان سعودی این امکان را در سال های آینده فراهم می کند. ممکن است عربستان به یک کشور کاملا متفاوت تبدیل شود. به طور عمده، همین امر باعث شده است که اعلام چشم انداز عربستان سعودی در سال 2030 به ویژه به دلیل وعده ایجاد تغییرات در آن، از سوی جوانان حمایت زیادی پیدا کرده است.

اشپیگل: آیا شما معتقدید که جامعه عربستان در زمینه آزادی و تفسیرهای مذهبی در حال پیشرفت است؟

علوان: بله، و این دید باز، در تغییرات مشهود جامعه طی 15 سال گذشته منعکس شده است. هر فردی که اخیرا چندین بار به عربستان سعودی سفر کرده باشد، متوجه چرخه سالم تغییر اجتماعی شده است.

اشپیگل: ابن عربی چگونه جهان را تغییر داد؟

علوان: فراتر از اسلام، او از خود یک فلسفه متفاوت جهان بین و صبور به یادگار گذاشت. گفته شده است که این فلسفه، همه ادیان را برابر می داند و زن را می پرستد. او یک دانشمند عالم است که "عالم بزرگ" نامیده می شود. افکار و اندیشه های ابن عربی به خارج از حیطه درویشی رسیده و قلمروی گسترده ای از جویندگان دانش در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داده است. نظریات جهانی که تفکراتش بر پایه آنها استوار است، به واقعیت الهی و تجربیات انسانی از آن دلالت می کند و امروزه مورد توجه بسیار قرار گرفته است.

اشپیگل: آیا ابن عربی، لیبرال بود؟

علوان: او درباره تحمل و عشق سخن گفت. او همچنین درگیر یک داستان عاشقانه معروف با نظام در مکه بود که تأثیر مهمی بر زندگی اش گذاشت. او هر کجا که پا می گذاشت، با نخبگان سیاسی آنجا رابطه نزدیک برقرار می کرد، ولی هرگز هیچ گونه موضع سیاسی نگرفت.

اشپیگل: علاقه شخصی شما به داستان چه بود؟

علوان: ابن عربی می نویسد: "وجود با جنبش آغاز می شود." او خودش نیز همواره مسافر بود. ابن عربی سفر خود را با حکمت عظیمی که در طول زمان انباشته کرده بود، در هم آمیخت. او به سرتاسر جهان اسلام، از اسپانیا به آذربایجان، سفر کرده و از چندین شهر تحت حکومت پنج حکومت اسلامی که جهان اسلام را تقسیم کرده بودند گذشت. من در برابر ترکیب سفر و حکمت نمی توانم مقاومت کنم. بنابراین تصمیم گرفتم با استفاده از تخیل شکاف دانش در رابطه با زندگی شخصی اش را برطرف کنم. فقط داستان می تواند آنچه تاریخ آن را نادیده گرفته بازگو کند.

منبع : اشپیگل / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33