راهبرد جدید ترامپ در برابر ایران، تهدید یا فرصت؟

نویسنده: رضا دهنوی، کارشناس مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: بالاخره پس از مدتها انتظار راهبرد جدید ترامپ درباره برجام اعلام شد. با تجزیه و تحلیل مطالب بیان شده و همچنین واکنشهای سایر اعضای نظام بین الملل موارد زیر قابل تامل است:

-  مطالب بیان شده توسط ترامپ بیش از آن که بیانگر راهبرد جدید وی درباره برجام باشد بیشتر بیانگر عصبایت و ناراحتی وی از برجام و تلاش برای تحریک ایران و ایرانیان جهت خروج از برجام بود. اوج این اقدام را می توان در کاربرد لفظ مجعول درباره خلیج فارس دید. اتهاماتی مانند حمایت ایران از القاعده و احتمال ارتباط ایران با کره شمالی بیانگر اوج خالی بودن دست ترامپ در ایجاد موج بین المللی علیه کشورمان است. می توان گفت هدف اصلی ترامپ از این سخنرانی کره شمالیزه کردن ایران بود که واکنش فوری سایر کشورها شکست آن را آشکار کرد.

-  سخنرانی تراپ بیش از آنکه بیانگر اقتدار آن کشور در عرصه بین الملل باشد بیشتر بیانگر حقارت آن کشور است. در صورتی که فردی بدون آگاهی از بیان کننده مطالب مزبور با آن روبه رو می شد احتمال زیاد می گفت که سخنران این مطالب وزیر امور خارجه عربستان باشد. به نظر می رسد قرارداد حدودا 500 میلیارد دلاری عربستان با آمریکا هنوز کارایی خود را حفظ کرده و فعلا ترامپ کاسب مسلک تلاش می کند حتی در ظاهر هم شده منافع عربستان و هیات حاکمه مورد نظر آمریکا در ریاض را تامین کند.

-  عصبانیت و استیصال ترامپ را باید اوج پیروزی دیپلماتیک ایران در عرصه بین الملل دانست. بنا بر اعلام برخی خبرگزاری های بین المللی اتحادیه اروپا عدم پایبندی آمریکا به برجام را محکوم کرده است که در صورت درستی به وجود آمدن چنین شکافی بین اروپا و آمریکا پس از جنگ جهانی دوم بی سابقه است. این اقدام از این لحاظ اوج اقتدار پیروزی دیپلماتیک ایران حساب می شود که طی پنچ سال نه تنها از اجماع بین المللی شکل گرفته علیه خود رهایی یافته بلکه موجب بروز چنین گسل بزرگی در عرصه بین الملل و در بین مخالفان خود شده است. از سوی دیگر ترامپ در داخل آمریکا نیز با مخالفان جدی نه تنها از طرف افکار عمومی، حزب دموکرات و بخشی از جمهوری خواهان روبه رو شده بلکه بخش مهمی از مهمترین و قدرتمندترین مقامات کنونی آمریکا نیز با راهبردهای ترامپ درباره کشورمان مخالف هستد.

-  مهمترین حامیان بین المللی ادعاهای تراپ همان گونه که انتظار می رفت عربستان و رژیم صهیونیستی بودند. عربستان نه تنها دست به گریبان مشکلات جدی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در داخل است بلکه در همه پرونده های منطقه خود علیه ایران و سایر کشورها از جمله قطر شکست خورده است. اقدامات عربستان مانند قمارباز پاک  باخته ای است که به پشتوانه دیگران روی آخرین دارایی  خود در حال قمار است. لذا اعلام حمایت سریع آن کشور از مواضع ترامپ بیشتر از سر اتیصال در برابر کشورمان است.

-  تحولات منطقه و پیروزی محور مقاومت و شکست داعش و تروریسم سنی مذهب همه محاسبات رژیم صهیونیستی را بر هم زده و آن کشور را با بزرگترین چالش امنیتی خود مواجه کرده است. هم اکنون نیروهای جنگجوی شیعه از افغانستان تا لبنان که در جریان نبردهای سوریه و عراق به شدت کارآزموده شده اند دست برتر را دارند. بر همین اساس است که مقامات رژیم صهیونیستی، حزب الله و شبه نظامیان وابسته به ایران در سوریه را بزرگترین تهدید امنیت ملی خود تعریف کرده است. اولین موضعگیری رژیم صهیونیستی درباره ادعاهای ترامپ اظهار نظر وزیر اطلاعات و حمل و نقل رژیم مزبور بود. وی ادعا کرد که نظرات ترامپ مطالب مهمی است که می تواند منجر به جنگ شود. به نظر می رسد وی بیشتر آرزوها و آمال خود مبنی بر نابود شدن دشمان رژیم صهیونیستی به دست آمریکا را مطرح می کند تا ارزیابی دقیق از مسائل منطقه.

-  بر خلاف آرزو و آمال عربستان و رژیم صهیونیستی احتمال وقوع جنگ بین ایران و آمریکا بنا به دلائل زیر در پایین ترین سطح خود:

1-  شاید اگر هدف جنگ احتمالی فقط کشور ایران بود احتمال آن اندکی بیشتر می شد ولی هرگونه جنگی می تواند دست کم از افغانستان تا لبنان و فلسطین اشغالی را شامل شود که ورود به چنین جنگی کار آمریکا به تنهایی نیست.

2-   در شرایط کنونی به هیچ عنوان نه تنها امکان ایجاد اجماع بین المللی علیه کشورمان مانند اقدامی که در سال 1991 علیه عراق و در عملیات طوفان صحرا انجام شد وجود ندارد بلکه هر گونه اقدامی علیه کشورمان مخالفت گسترده جامعه بین الملل را به همراه خواهد داشت.

3-  همپیمانان عرب و صهیونیستی آمریکا در منطقه از نظر لجستیکی و نیرو به هیچ عنوان امکان کمک و همراهی با آمریکا در جنگ علیه ایران و متحدان ایران در منطقه را ندارند.

4-  ترامپ بازرگانی است که بر اساس منطق اقتصادی خود هیچ گاه حاضر نیست خود را وارد هیچ جنگی کند چرا که در این منطق اصالت با سود و منفعت است. عملکرد وی طی یک سال گذشته کاملا تحت تاثیر منطق بازار و بر اساس ایجاد سرو صدا و هیاهو است. این راهبرد در برابر کره شمالی آزمایش شد ولی دستاوردی جز تحقیر برای آمریکا در بر نداشت.

-  اعلام تحریم سپاه توسط ترامپ بیشتر بیانگر ناتوانی وی در برخورد با سپاه پاسداران است چرا که ترامپ در نظر داشت آن سازمان را تروریستی اعلام کند ولی با عقب نشیی از ادعاهای پیشین خود اکنون به تحریم آن اکتفا کرده که این اقدام جدید نیست و از قبل نیز وجود داشته است. سپاه پاسداران همه نقشه های آمریکا و متحدان عبری و عربی وی در سوریه و عراق را نقش بر آب کرده و طبیعی است که ترامپ کینه آن سازمان را به دل داشته باشد.

-  نتیجه گیری:

نتیجه سخنرانی ترامپ برخلاف نظر و تمایل وی و حامیان منطقه ای او تقویت حمایت قدرت های بزرگ جهانی و سازمان های بین المللی از جمهوری اسلامی ایران و منزوی شدن آمریکاست. این دستاورد اوج پیروزی دیپلماتیک کشورمان است که در صورت تداوم می تواند از طریق افزایش انزوای آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی تهدیدات ترامپ را به فرصتی بزرگ برای کشورمان تبدیل کند. لذا اولا باید از هرگونه برخورد احساسی با ادعاهای ترامپ خودداری کرد و از بزرگنمایی آن جلوگیری کرد. ثانیا برخورد منطقی و دور از احساسات و ادامه روند کنونی دیپلماسی حکیمانه جمهوری اسلامی ایران می تواند تهدیدات ترامپ را به فرصت بازگشت هرچه بیشتر به عرصه روابط سیاسی و اقتصادی با جامعه بین الملل و تقویت جایگاه بین المللی کشورمان و گسترش شکاف بین آمریکا و سایر بازیگران موثر نظام بین الملل تبدیل کند. در همین راستا سخنرانی حکیمانه ریاست محترم جمهور و بیانیه منطقی وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به ادعاهای ترامپ مثبت ارزیابی شده و در صورت ایجاد اجماع در داخل کشور برای تداوم این رویه می توان شاهد پیروزی های بیشتر کشورمان بود.